Langt er síðan eins frískleg jólabókatíð hefur rekið á fjörur landsmanna. Þar ber hæst deilur þeirra Bergsveins Birgissonar rithöfundar og fræðimanns og Ásgeirs Jónssonar bankastjóra. Bergsveinn hefur sett fram í greinargerð; ásakanir þess efnis að Ásgeir hafi farið ránshendi um bók hans Leitinni að svarta víkingnum án þess að geta heimilda í nýrri bók sinni sem heitir Eyjan hans Ingólfs. 

Ásgeir hefur hafnað þessu í svari en vinnur nú að greinargerð þar sem hann hyggst fara ítarlega í saumana á þeim ásökunum en málið er nú til meðferðar hjá siðanefnd Háskóla Íslands. Miðaldastofa sló fyrirhugaðan fyrirlestur Ásgeirs um bókina af með skömmum fyrirvara eftir að málið kom upp.

Bergsveinn segir hinn meinta ritstuld Ásgeirs umfangsmikinn en í nýrri bók þess síðarnefnda eru færð rök fyrir því að Landnáma, þar sem segir af landnámi Íslands, sé býsna nákvæm heimild en meira búi að baki. Nefnilega rostungsveiðar meðal annars, að ofríki og skattpíning Haralds hárfagra sem réði yfir Norðurvegi, strandlengju sem nær frá Rogalandi og til Lofoten og var mikilvæg verslunarleið, hafi þar ráðið miklu.

„Hið nýja í mínu verki var að nota miðaldaheimildir, auk þess að leita til annarra fræðigreina, til stuðnings því sem ég birti og kalla efnahagsmódel veiðimenningar sem ég tel hafa einkennt frumlandnám Íslands, sem síðan hafi þróast út í meiri áherslu á landbúnað þegar veiði þvarr. Þessi veiðimenning hafi byggt á veiðum á rostungum og öðrum sjávarspendýrum, vegna þess að skipaútgerð þess tíma hafi algerlega verið háð slíku til reipa í skipsreiða og til verndar á trévirki í sjó. Er þessi heildartilgáta bókarinnar rökstudd gegnum allt verkið,“ segir Bergsveinn meðal annars í greinargerð sinni.

Illugi sló þessu upp 2007

Svarte vikingen eftir Bergsvein kom út árið 2013 í Noregi og þrem árum síðar í íslenskri gerð undir titlinum Leitin að svarta víkingnum. Svo vill til að ef íslenskir lesendur væru með á nótunum þá ætti það hreint ekki að koma þeim á óvart að kenningar um að rostungsveiðar hafi verið ein helsta forsenda þess að menn fóru að koma hingað á landnámsöld. Þetta var forsíðufrétt nýs tímabils um sögulegt efni sem gefið var út í febrúar 2007. Ritstjóri þess var Illugi Jökulsson rithöfundur og blaðamaður en hann skrifar mikla og ágæta grein um einmitt þetta efni og slær því upp á forsíðu.

Illugi segir spurður það rétt að þetta komi sér kunnuglega fyrir sjónir.

„Jájá, vissulega. Það er einn af útgangspunktunum í bók Bergsveins um svarta víkinginn og eins og hann getur um í bók sinni þá var sú hugmynd í sjálfu sér ekkert komin frá honum, heldur höfðu fræðimenn eins og Helgi Guðmundsson, Orri Vésteinsson og Helgi Þorláksson fjallað um það áður að rostungsveiðar kynnu að hafa átt meiri þátt í að menn settust hér að en fræðimenn höfðu áður áttað sig á,“ segir Illugi.

Hugmyndir sem ekki höfðu farið hátt

Hann bætir því við, og setur þann fyrirvara, að rostungsveiðarnar séu að því er honum sýnist bara einn afmarkaður þáttur í því sem deila Bergsveins við Ásgeir snýst um. En hann segir að hugmyndir þeirra Orra, Helga og Helga hafi ekki vakið neina sérstaka athygli.

„Nei, þessar hugmyndir þeirra höfðu ekki farið mjög hátt, svo þegar ég var ráðinn ritstjóri Sögunnar allrar snemma árs 2007 langaði mig að byrja með svolitlu trukki og kynna þessar nýju hugmyndir fyrir lesendum blaðsins,“ segir Illugi. Og sannarlega er grein hans ítarleg og reyndar bráðskemmtileg aflestrar.

„Ég lagði auðvitað sjálfur ekkert til málanna, heldur bjó bara til frásögn upp úr þessum hugmyndum og fékk Inga Jensson teiknara til að gera forsíðumynd af Ingólfi Arnarsyni að drepa rostung með Esjuna í baksýn. Ég sé að í greininni minni í Sögunni allri vitna ég bæði til Helga Þorlákssonar og Orra úr bókinni Reykjavík 871+-2, sem gefin var út í tengslum við Ingólfssýningu við Aðalstræti.“

Menn alltaf jafn hissa þegar rostungar eru nefndir

Illugi klórar sér því í kolli nú, þegar almennur skilningur virðist sá að hér sé um deilt að rostungsveiðar séu kveikja byggðar í Reykjavík og þá hver var fyrstur fram með þá kenningu.

„Rostungakenningin er alls ekki ný af nálinni, þótt hvorki mér né fyrrnefndum fræðimönnum virðist hafa tekist að vekja nógsamlega athygli á henni, úr því menn virðast alltaf verða jafn hissa þegar hún dúkkar upp,“ segir Illugi.

Samantekt Illuga frá 2007 hefst á orðunum: