Kallað var eftir svörum og upplýsingum í grein sem birtist í Fréttablaðinu í dag undir yfirskriftinni „Áleitnar spurningar um Ísland sem tilraunaland“.
Eins og komið hefur fram í fréttum hafa átt sér stað viðræður við bandaríska lyfjafyrirtækið Pfizer um mögulegt rannsóknarverkefni hér á landi. Fundur íslensks vísindateymis með forsvarsmönnum Pfizer fer fram í dag en vonast er til að samningsdrög frá Pfizer verði lögð fram á fundinum. Forsætisráðherra sagði í Bítinu í morgun að hún ætti ekki von á að boðað yrði til blaðamannafundar að loknum fundi.
Í grein heimspekinganna segir að það sé siðferðislega vafasamt að reyna að fá sérstakan forgang fram yfir aðrar þjóðir sem búi við alvarlegri vanda en Íslendingar; þjóðir sem hafa veikari innviði og búa við útbreiddari veiru.
Spurningar landsmanna varðandi rannsóknina hafi verið vanræktar. Það sé eðlilegt að almenningur sé upplýstur um rannsóknina og samfélagsleg áhrif hennar. Svör þurfi að berast við spurningunni um gagnsemi rannsóknarinnar gagnvart Íslandi en ekki síst öðrum þjóðum.
„Á okkur leita í fyrsta lagi spurningar um vísindalegt gildi og hnattræna gagnsemi rannsóknarinnar. Er líklegt að hér verði aflað þekkingar sem muni hafa þýðingarmikið yfirfærslugildi fyrir þjóðir sem búa flestar við aðstæður sem eru gerólíkar okkar?“
Eyja Margrét Brynjarsdóttir, prófessor í heimspeki og hagnýtri siðfræði við Háskóla Íslands, er á meðal þeirra sem skrifuðu greinina. Hún segist í samtali við fréttastofu hafa skilning á að flestir óski þess að þeir sjálfir og ástvinir þeirra fái bólusetningu sem allra fyrst en hafa verði í huga að sem ábyrgir einstaklingar bærum við líka skyldur gagnvart öðrum.
„Ef við skoðum þetta út frá heiminum í heild þá er ekki beint hægt að gera þá kröfu að við fáum að vera fyrst í röðinni því þörfin er á hinu sama úti um heim allan og víða meiri þörf en hérna í raun og veru vegna samfélagsaðstæðna.“
Ekki hafi aðeins spurningar um vísindalegt gildi rannsóknarinnar fyrir heiminn verið vanræktar heldur einnig spurningar sem lúti að fyrirkomulaginu sjálfu.
„Vegna þess að rannsóknir eru oft þannig að mögulega felur það í sér áhættu að taka þátt í þeim. Það er í það minnsta eitthvað sem fólk þarf að fá að vita. Ef ég tek þátt í rannsókninni, felur það í sér áhættu fyrir mig? Get ég hafnað því að taka þátt? Hvað gerist ef ég hafna því? Það eru ýmis atriði sem hafa bara ekki verið rædd,“ sagði Eyja Margrét.
Heimspekingarnir fimm ljúka grein sinni á að ræða um mikilvægi upplýstrar samfélagsumræðu í aðdraganda rannsóknar á borð við þessa. Hún taki tíma. Það geti verið freistandi að ýta til hliðar erfiðum spurningum, ekki síst í faraldri, en það sé hluti af góðu rannsóknarsiðferði og lýðræðismenningu að gefa þeim gaum.
