Telja hringrás í Atlantshafi óstöðuga vegna hnattrænnar hlýnunar Kjartan Kjartansson skrifar 6. ágúst 2021 23:47 Loftslag á Íslandi stýrist meðal annars af Golfstraumnum sem flytur hlýjan sjó sunnan úr hafi norður á bóginn. Vísir/Vilhelm Vísbendingar eru um að lykilhringrás sjávar í Atlantshafinu hafi hægt á sér og ekki er loku fyrir það skotið að hún gæti stöðvast alveg haldi hnattræn hlýnun áfram að raska jafnvægi hafsins. Það hefði gríðarlega áhrif á veðurfar víða um heim, þar á meðal á Íslandi. Vísindamenn hafa lengi velt vöngum yfir því hvort að svonefnd veltihringrás Atlantshafsins (AMOC), sem Golfstraumurinn svonefndi er hluti af, gæti veikst vegna hlýnunar sjávar og ferskvatns frá bráðandi Grænlandsjökli. Fornloftslagsfræðingar hafa fundið vísbendingar um að hringrásin geti stöðvast skyndilega. AMOC er nokkurs konar færiband sem færir hlýjan og saltan sjó frá miðbaugi norður á bóginn og kaldan sjó suður frá norðurskautinu. Hringrásin dreifir varma um jörðina og hefur mikil áhrif á veðurfar víða um heim. Slökknaði á þessu færibandi gæti meðal annars kólnað til muna í Evrópu og austanverðri Norður-Ameríku. Ekki eru beinar athuganir sem sýna að hægt hafi á veltihringrásinni en ný greining á gögnum um hitastig og seltu sjávar sem ná tæp hundrað ár aftur í tímann gefur vísbendingar um að allir þeir þættir sem halda hringrásinni gangandi séu nú óstöðugri en áður, að sögn Washington Post. Hægari hringrás er viðkvæmari fyrir röskunum á jafnvægi hennar, hefur bandaríska blaðið eftir Niklas Boers, vísindamanni við Potsdam-loftslagsrannsóknastofnunina í Þýskalandi. Hringrásin gengur fyrir hita- og seltumismun á milli norðurs og suðurs en loftslagsbreytingar raska nú jafnvæginu. Boers segir nú ekki útilokað að AMOC gæti stöðvast með víðtækum afleiðingum fyrir heimsbyggðina. Rannsókn hans og félaga hans birtist í vísindaritinu Nature Climate Change. Kuldaskeið í þúsund ár Talið er að AMOC hafi stöðvast undir lok síðustu ísaldar þegar gríðarlegt magn ferskvatns úr risavöxnu jökullóni í Norður-Ameríku flæddi út í Atlantshafið. Þá hafi snarkólnað víða á norðurhveli jarðar, sérstaklega í Evrópu. Veðurvitni benda til þess að kuldaskeiðið hafi staðið yfir í þúsund ár. Líkurnar á að AMOC stöðvist á næstu 300 árunum voru ekki taldar miklar nema menn héldu áfram algerlega óheftri losun á gróðurhúsalofttegundum í skýrslu Sameinuðu þjóðanna um höfin og freðhvolf jarðar sem kom út árið 2019. Þar var þó gert ráð fyrir að hringrásin veiktist á þessari öld. Boers, höfundur nýju greiningarinnar, segir að rannsókn sín bendi til þess að vendipunkturinn fyrir hringrásina gæti verið mun nær en talið hefur verið. Það gæti þó þýtt allt frá fáum áratugum í nokkrar aldir, að því er segir í frétt The Guardian. „Öll teiknin á lofti eru í samræmi við að sjúklingurinn eigi við raunveruleg banvæn vandamál að stríða,“ segir hann. David Thornalley, vísindamaður við University College í London sem hefur birt rannsókn um að AMOC hafi ekki verið veikari í 1.600 ár, segir það áhyggjuefni að hringrásin virðist verða óstöðugri en menn viti enn ekki hvort að hún muni stöðvast eða hvenær það gæti þá gerst. Jafnvel þó að veltihringrásin stöðvaðist alveg og verulega kólnaði á norðurhveli jarðar stöðvaði það ekki hnattræna hlýnun til lengri tíma litið héldi stórfelld losun á gróðurhúsalofttegundum áfram. Rannsókn sem birtist í Nature árið 2015 þar sem loftslagslíkön voru notuð til að áætla áhrif stöðvunar hringrásarinnar á loftslag benti til þess að staðbundið gæti hún vegið upp á móti hnattrænni hlýnun í meira en öld. Hnattrænt gæti kólnunin hins vegar varað í aðeins nokkra áratugi áður en aftur byrjaði að hlýna vegna vaxandi gróðurhúsaáhrifa. Loftslagsmál Vísindi Mest lesið Ísrael gerir loftárás á Íran Erlent Víðfrægur rappari grunaður um að ráða launmorðingja Erlent Ásókn karla á lista Samfylkingarinnar geti reynst flokknum erfið Innlent Fleiri vilja sjá Þórdísi eða Guðlaug leiða í stað Bjarna Innlent Ákærður fyrir ítrekuð brot gegn nákomnu stúlkubarni Innlent Með í maganum og stígur út fyrir þægindarammann Innlent Geir Örn lést á Stuðlum Innlent Rósa Björk snýr aftur og Katrín á lista VG Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Hafnað vegna of margra lækna og miðaldra karla Innlent Fleiri fréttir Ísrael gerir loftárás á Íran Víðfrægur rappari grunaður um að ráða launmorðingja Ógnarstór loftsteinaárekstur eins og áburður fyrir líf á jörðinni Enn allt í járnum skömmu fyrir kjördag Stýrivextir ná sögulegu hámarki í Rússlandi Óvinsæll Trudeau ætlar ekki að víkja Gagnrýnd fyrir að heiðra minningu fallinna fasista Musk sagður í reglulegum samskiptum við Pútín Springsteen studdi Harris og Trump ræðir við Joe Rogan Baráttan um Bandaríkin: „Hann veit hvað hann er að gera“ Neitar ekki liðsstyrk frá Norður-Kóreu Leggur til að Menendez bræðrunum verði sleppt á reynslulausn Gerðu loftárásir á Kúrda í Írak og Sýrlandi Einn látinn eftir að lest fór af sporinu í Noregi Segir spjallþjarka bera ábyrgð á sjálfsvígi sonar hennar Vísaði skjalamálinu frá og á lista yfir mögulega dómsmálaráðherra Hótar því að banna georgísku stjórnarandstöðuna Rýnt í stöðuna í Úkraínu: „Einstaklega blóðugur“ september Meirihluti Frakka telur lýðræðið ekki virka Segir Trump fasista sem dáist að einræðisherrum Starfsmenn Boeing hafna 35 prósent launahækkun Fyrsti fundur Xi og Modi í meira en fimm ár Fjórir sagðir látnir eftir hryðjuverkaárás í Ankara Staðfesta flutninga hermanna frá Norður-Kóreu til Rússlands Íbúum Úkraínu fækkað um tíu milljónir frá innrásinni „Hvernig gastu boðið þessum mönnum inn í svefnherbergið mitt?“ Menn geti komist upp með morð með því að berjast í Úkraínu Fyrirburinn talinn í Belgíu Sakar Verkamannaflokkinn um afskipti af kosningunum Boxstjórnandi sem hleypti upp Ólympíuleikum nátengdur Kreml Sjá meira
Vísindamenn hafa lengi velt vöngum yfir því hvort að svonefnd veltihringrás Atlantshafsins (AMOC), sem Golfstraumurinn svonefndi er hluti af, gæti veikst vegna hlýnunar sjávar og ferskvatns frá bráðandi Grænlandsjökli. Fornloftslagsfræðingar hafa fundið vísbendingar um að hringrásin geti stöðvast skyndilega. AMOC er nokkurs konar færiband sem færir hlýjan og saltan sjó frá miðbaugi norður á bóginn og kaldan sjó suður frá norðurskautinu. Hringrásin dreifir varma um jörðina og hefur mikil áhrif á veðurfar víða um heim. Slökknaði á þessu færibandi gæti meðal annars kólnað til muna í Evrópu og austanverðri Norður-Ameríku. Ekki eru beinar athuganir sem sýna að hægt hafi á veltihringrásinni en ný greining á gögnum um hitastig og seltu sjávar sem ná tæp hundrað ár aftur í tímann gefur vísbendingar um að allir þeir þættir sem halda hringrásinni gangandi séu nú óstöðugri en áður, að sögn Washington Post. Hægari hringrás er viðkvæmari fyrir röskunum á jafnvægi hennar, hefur bandaríska blaðið eftir Niklas Boers, vísindamanni við Potsdam-loftslagsrannsóknastofnunina í Þýskalandi. Hringrásin gengur fyrir hita- og seltumismun á milli norðurs og suðurs en loftslagsbreytingar raska nú jafnvæginu. Boers segir nú ekki útilokað að AMOC gæti stöðvast með víðtækum afleiðingum fyrir heimsbyggðina. Rannsókn hans og félaga hans birtist í vísindaritinu Nature Climate Change. Kuldaskeið í þúsund ár Talið er að AMOC hafi stöðvast undir lok síðustu ísaldar þegar gríðarlegt magn ferskvatns úr risavöxnu jökullóni í Norður-Ameríku flæddi út í Atlantshafið. Þá hafi snarkólnað víða á norðurhveli jarðar, sérstaklega í Evrópu. Veðurvitni benda til þess að kuldaskeiðið hafi staðið yfir í þúsund ár. Líkurnar á að AMOC stöðvist á næstu 300 árunum voru ekki taldar miklar nema menn héldu áfram algerlega óheftri losun á gróðurhúsalofttegundum í skýrslu Sameinuðu þjóðanna um höfin og freðhvolf jarðar sem kom út árið 2019. Þar var þó gert ráð fyrir að hringrásin veiktist á þessari öld. Boers, höfundur nýju greiningarinnar, segir að rannsókn sín bendi til þess að vendipunkturinn fyrir hringrásina gæti verið mun nær en talið hefur verið. Það gæti þó þýtt allt frá fáum áratugum í nokkrar aldir, að því er segir í frétt The Guardian. „Öll teiknin á lofti eru í samræmi við að sjúklingurinn eigi við raunveruleg banvæn vandamál að stríða,“ segir hann. David Thornalley, vísindamaður við University College í London sem hefur birt rannsókn um að AMOC hafi ekki verið veikari í 1.600 ár, segir það áhyggjuefni að hringrásin virðist verða óstöðugri en menn viti enn ekki hvort að hún muni stöðvast eða hvenær það gæti þá gerst. Jafnvel þó að veltihringrásin stöðvaðist alveg og verulega kólnaði á norðurhveli jarðar stöðvaði það ekki hnattræna hlýnun til lengri tíma litið héldi stórfelld losun á gróðurhúsalofttegundum áfram. Rannsókn sem birtist í Nature árið 2015 þar sem loftslagslíkön voru notuð til að áætla áhrif stöðvunar hringrásarinnar á loftslag benti til þess að staðbundið gæti hún vegið upp á móti hnattrænni hlýnun í meira en öld. Hnattrænt gæti kólnunin hins vegar varað í aðeins nokkra áratugi áður en aftur byrjaði að hlýna vegna vaxandi gróðurhúsaáhrifa.
Loftslagsmál Vísindi Mest lesið Ísrael gerir loftárás á Íran Erlent Víðfrægur rappari grunaður um að ráða launmorðingja Erlent Ásókn karla á lista Samfylkingarinnar geti reynst flokknum erfið Innlent Fleiri vilja sjá Þórdísi eða Guðlaug leiða í stað Bjarna Innlent Ákærður fyrir ítrekuð brot gegn nákomnu stúlkubarni Innlent Með í maganum og stígur út fyrir þægindarammann Innlent Geir Örn lést á Stuðlum Innlent Rósa Björk snýr aftur og Katrín á lista VG Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Hafnað vegna of margra lækna og miðaldra karla Innlent Fleiri fréttir Ísrael gerir loftárás á Íran Víðfrægur rappari grunaður um að ráða launmorðingja Ógnarstór loftsteinaárekstur eins og áburður fyrir líf á jörðinni Enn allt í járnum skömmu fyrir kjördag Stýrivextir ná sögulegu hámarki í Rússlandi Óvinsæll Trudeau ætlar ekki að víkja Gagnrýnd fyrir að heiðra minningu fallinna fasista Musk sagður í reglulegum samskiptum við Pútín Springsteen studdi Harris og Trump ræðir við Joe Rogan Baráttan um Bandaríkin: „Hann veit hvað hann er að gera“ Neitar ekki liðsstyrk frá Norður-Kóreu Leggur til að Menendez bræðrunum verði sleppt á reynslulausn Gerðu loftárásir á Kúrda í Írak og Sýrlandi Einn látinn eftir að lest fór af sporinu í Noregi Segir spjallþjarka bera ábyrgð á sjálfsvígi sonar hennar Vísaði skjalamálinu frá og á lista yfir mögulega dómsmálaráðherra Hótar því að banna georgísku stjórnarandstöðuna Rýnt í stöðuna í Úkraínu: „Einstaklega blóðugur“ september Meirihluti Frakka telur lýðræðið ekki virka Segir Trump fasista sem dáist að einræðisherrum Starfsmenn Boeing hafna 35 prósent launahækkun Fyrsti fundur Xi og Modi í meira en fimm ár Fjórir sagðir látnir eftir hryðjuverkaárás í Ankara Staðfesta flutninga hermanna frá Norður-Kóreu til Rússlands Íbúum Úkraínu fækkað um tíu milljónir frá innrásinni „Hvernig gastu boðið þessum mönnum inn í svefnherbergið mitt?“ Menn geti komist upp með morð með því að berjast í Úkraínu Fyrirburinn talinn í Belgíu Sakar Verkamannaflokkinn um afskipti af kosningunum Boxstjórnandi sem hleypti upp Ólympíuleikum nátengdur Kreml Sjá meira