„Þó maður sé að fjalla um þessa fordóma eða andúð, þá má ekki gleyma því að það voru, held ég, fleiri sem studdu þetta og voru andsnúnir þessum mótmælum. Það sést til dæmis á örlögum þessara tveggja kvenna sem lentu í ráðhúsinu, það vill enginn snerta þær með töngum.“

Þetta segir Kristján Þór Sigurðsson, doktorsnemi í mannfræði við Háskóla Íslands, sem flytur í vikunni erindi um þá orðræðu sem fram fór hér á landi vegna „moskumálsins“ svokallaða í aðdraganda síðustu sveitarstjórnakosninga. Þá lét Sveinbjörg Birna Sveinbjörnsdóttir, oddviti framboðs Framsóknar og flugvallarvina í Reykjavík, þau orð falla í samtali við Vísi að hún vildi afturkalla lóð sem úthlutuð hafði verið til byggingu mosku fyrir Félag múslima.

Fyrirsjáanleg orðræða

„Erindið fjallar ekki beint um þetta moskumál,“ segir Kristján. „En ég nota það sem svona útgangspunkt til að tala um það sem þetta mál snýst kannski í raun og veru um, það sem kallað er íslamófíbía.“

Kristján eyddi nokkrum árum í að afla sér upplýsinga um samfélag múslima á Íslandi fyrir doktorsritgerð sína en vettvangsrannsókn hans var að mestu lokið þegar ummæli Sveinbjargar rötuðu í fjölmiðla. Þá tók hann saman og skoðaði allar þær upplýsingar sem hann fann á netinu, bæði á fréttamiðlum og samskiptamiðlum, um málið. Hann segir orðræðu Íslendinga um fyrirhugaða byggingu mosku um margt nokkuð fyrirsjáanlega, miðað við svipuð tilfelli úr öðrum löndum.

„Það hefur komið fyrir að þegar svona bygging á að rísa að alls konar öfl fari í gang sem eru á móti þessu og líka margir sem eru með þessu,“ segir Kristján. „Það má ekki gleymast og hér á Íslandi í fyrra held ég að það hafi verið fleiri sem stóðu með byggingu moskunnar en voru á móti henni. Það má ekki gleyma þessu og það má, finnst mér, gefa Íslendingum plús fyrir þetta.“

Fámennur hópur mótmælir

Hann segir „fámennan hóp“ hafa að mestu staðið að því að mótmæla byggingu moskunnar og að sá hópur endurspegli ekki skoðanir almennings. Máli sínu til stuðnings vísar hann í rannsókn sem unnin var af  Bjarneyju Friðriksdóttur, doktorsnema í Evrópulöggjöf nú í ár um hatursorðræðu á netinu. Bjarney komst meðal annars að þeirri niðurstöðu að „fyrir hver fordómafull ummæli þar sem settar eru fram alhæfingar um hópa fólks byggt á staðalmyndum séu að jafnaði 2-3 ummæli þar sem þeim er svarað með rökum og upplýsingum.“

„Nú er ég kannski ekki alveg hlutlaus, ég er búinn að vinna þetta verkefni í nokkur ár og kynnst fólki, en ég er ekkert óánægður með afstöðu Íslendinga í þessu máli. Ekki frekar en til dæmis gagnvart samkynhneigðum. Að mörgu leyti getum við kannski ályktað að Íslendingar séu frekar umburðarlyndir.“

Kristján Þór flytur erindið Moskumálið 2013: Ótti og andúð gegn byggingu mosku á ráðstefnunni Þjóðarspegillinn við Háskóla Íslands nú á föstudag.