Forsætisráðherra stefnir á að leggja fram á Alþingi næsta haust ákvæði í stjórnarskrá um að auðlindir náttúru Íslands verði skilgreindar sem þjóðareign. Prófessor í hagfræði segir svívirðulegt að stjórnvöld hafi ekki virt þjóðarvilja og sett auðlindarákvæði Stjórnlagaráðs í stjórnarskrá.
Í fréttum okkar hefur komið fram hörð gagnrýni á að eigendur Samherja hafi framselt nánast alla hlutabréfaeign í félaginu til afkomenda sinna þar sem í því felist framsal á kvóta til næstu kynslóðar. Þá hefur komið fram að ef auðlindarákvæði væri komið í stjórnarskrá væri hægt að koma í veg fyrir að aflaheimildir erfist með slíkum hætti.
Í samráðsgátt stjórnvalda eru drög að auðlindarákvæði en frekari vinna á eftir að fara fram.
Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra segir að til standi að leggja fram auðlindarákvæði í stjórnarskrá á næstu mánuðum.
„Stefna mín er að á komandi hausti verði lagt fram ákvæði um að náttúruauðlindir Íslands verði skilgreindar í þjóðareign í stjórnarskrá. Afnotarétturinn af þeim sé ekki afhentur með varanlegum hætti og kveðið verði á um gjaldtöku á auðlindum sem nýttar eru í ábataskyni og eru í þjóðareign. Þetta hefur verið eitt af stóru málunum í íslenskum stjórnmálum en ég held að það sé til mjög mikils að vinna að ná sem breiðastri samstöðu um að slíkt ákvæði fari inn í stjórnarskrá og marki þannig leiðina fyrir löggjafann á komandi árum “ segir Katrín.
Vitlaust gefið í upphafi
Þorvaldur Gylfason prófessor í hagfræði segir að upphaflegur tilgangur kvótakerfisins hafi verið allt annar en sá að afkomendur þeirra sem fari með aflaheimildirnar erfi þær.
„Það var ekki ætlun löggjafans þegar kvótakerfið var sett á að framsal af þessu tagi gæti átt sér stað. Þegar framsal var svo leyft nokkrum árum eftir að kvótakerfið var sett á var það reist á alvarlegum misbresti sem fólst í því að frjálst framsals getur ekki virkað ef það var vitlaust gefið í upphafi. Það , segir Þorvaldur.
Alþingi á harðahlaupum frá þjóðarviljanum
Þorvaldur var fulltrúi í Stjórnlagaráði sem skilaði drögum að stjórnarskrá árið 2012. Í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu um drögin sama ár kaus um 83% kjósenda að auðlindarákvæði ráðsins væri lagt til grundvallar í stjórnarskrá. Þorvaldur er afar ósáttur við framgöngu stjórnvalda í málinu.
„Þessari þjóðaratkvæðagreiðslu hefur Alþingi verið á harðahlaupum frá síðan árið 2012. Við sjáum sömu þróun erlendis þ.e. hvernig sérhagsmunahópargeta beitt stjórnvöldum fyrir sig til þess að grafa undan lýðræði og mannréttindum. Við getum ekki búið við það ár fram að ári að Alþingi brjóti gegn þjóðarviljanum í þessu máli eins og það hefur gert. Það er svívirðuleg framganga frá mínum bæjardyrum séð. Skýringin blasir við, útvegsfyrirtækin eru með þingmenn og þingflokka á fóðrum. Við þurfum að kortleggja ferillinn og rekja slóðina ,“ segir Þorvaldur.
Segir landsmenn bera lítið úr býtum
Hann segir að aðeins lítill hluti af ávinningi af fiskveiðiauðlindinni renni til þjóðarinnar.
„Það liggur fyrir að um 90% af rentunni af lögmætri eign þjóðarinnar rennur í fáeina vasa og gjarnan inná reikninga í skattaskjólum. Réttur eigandi fær aðeins 10%. Þessum hlutföllum þarf að snúa við. Og það er það sem nýja stjórnarskráin með sínu auðlindarákvæði miðar að,“ segir Þorvaldur Gylfason.
