Handritum laumað burt í skjóli nætur

Aldraður bókasafnsvörður í Timbuktu hafði komið stærstum hluta dýrmætra fornrita í öruggt skjól þegar íslamistar kveiktu í bókasafni borgarinnar fyrir hálfum mánuði. Fáir vissu af þessu, ekki einu sinni flest starfsfólk safnsins.

„Þessi handrit eru sjálfsmynd okkar,“ segir Abdoulaye Cisse, umsjónarmaður bókasafnsins í Timbuktu sem herskáir íslamistar kveiktu í 23. janúar.

„Fólk heldur að saga okkar sé aðeins munnleg, ekki rituð. Það eru þessi handrit sem sanna að við áttum okkur ritaða sögu.“

Íslamistar höfðu ráðið ríkjum í borginni í tíu mánuði þegar franski herinn mætti til leiks og hrakti þá burt. Áður en þeir flúðu kveiktu þeir í bókasafninu en vissu ekki að einungis hluti handritanna var á staðnum.

Meðan þeir stjórnuðu borginni framfylgdu þeir af hörku strangri bókstafstúlkun á íslömskum lögum, svipað því sem talibanar höfðu gert í Afganistan rúmum áratug fyrr. Þeir hreinsuðu burt öll ummerki um það sem þeir töldu vera hjáguðadýrkun eða hégóma, lögðu grafhýsi helgra manna í rúst, lokuðu hárgreiðslustofum og bönnuðu konum að mála sig í framan. Þá bönnuðu þeir alla tónlist, þótt Malí sé þekkt fyrir fjölskrúðuga tónlistarhefð.

Þegar þeir kveiktu í bókasafninu höfðu Cisse og nokkrir vitorðsmenn hans forðað megninu af handritunum í öruggt skjól. Fáir vissu hins vegar af þessu og meira að segja starfsfólk bókasafnsins brast í grát þegar eyðileggingin blasti við.

Það var aldraður maður, Abba Alhadi, sem átti stærstan þátt í að koma handritunum undan. Hann var húsvörður í gamla bókasafninu, sem áður hýsti handritin. Íslamistarnir stóðu í þeirri trú að nýbúið væri að flytja allan bókakostinn yfir í nýja bókasafnið, sem þeir kveiktu svo í.

Þangað voru hins vegar aðeins komin um tvö þúsund handrit af alls 30 þúsund, sem voru í gamla safninu.

Alhadi hafði undanfarna mánuði troðið dýrmætum handritum ofan í tóma hveiti- eða hrísgrjónapoka og laumast með þá að næturlagi á handvagni yfir í annan bæjarhluta þar sem hann kom þeim í hendur bílstjóra á flutningabílum eða vélhjólamanna. Þeir óku síðan með handritin yfir að árbökkum Nígerfljóts og þaðan voru þau flutt niður ána á litlum bátskænum til bæjarins Mopti, sem enn var í höndum stjórnarhersins. Loks voru þau flutt áfram til höfuðborgarinnar Bamako, þar sem þau voru vandlega geymd á öruggum stað á meðan nýja safnið brann.