Erlent

Dregur brátt til tíðinda í stríði repúblikana gegn lofts­lags­að­gerðum

Kjartan Kjartansson skrifar
Orkuvinnsla er næststærsta uppspretta gróðurhúsalofttegunda í Bandaríkjunum á eftir samgöngum. Hæstiréttur gæti bannað Umhverfisstofnun Bandaríkjanna að setja reglur um losun orkuvera eins og þessa kolaorkuvers í Ohio.
Orkuvinnsla er næststærsta uppspretta gróðurhúsalofttegunda í Bandaríkjunum á eftir samgöngum. Hæstiréttur gæti bannað Umhverfisstofnun Bandaríkjanna að setja reglur um losun orkuvera eins og þessa kolaorkuvers í Ohio. Vísir/Getty

Niðurstöðu er að vænta í máli fyrir Hæstirétti Bandaríkjanna sem gæti takmarkað verulega getu alríkisstjórnarinnar til skikka orkuver til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Málið er sagt fyrsta orrustan í stærra stríði repúblikana gegn hvers kyns loftslagsaðgerðum og reglum stjórnvalda.

Íhaldssamir dómarar eru nú í öruggum meirihluta í Hæstarétti Bandaríkjanna. Fallist þeir á sjónarmið hóps ríkisdómsmálaráðherra úr röðum repúblikanaflokksins gæti Umhverfisstofnun Bandaríkjanna ekki lengur sett reglur um losun gróðurhúsalofttegunda frá orkuverum. Ráðherrarnir telja að lög kveði ekki nógu skýrt á um valdheimildir stofnunarinnar. Þingið sjálft ætti að setja reglur af þessu tagi.

Um áratugaskeið hefur þingið þó falið stofnunum eins og Umhverfisstofnunni að setja reglur um sérsvið sín, ekki síst vegna þess að það skortir sjálft sérþekkinguna til að semja lög og reglur og það á erfiðara með að bregðast hratt við nýrri þekkingu.

Verði Umhverfisstofnunin svipt heimild sinni til að setja reglur þýddi það í reynd að engra aðgerða til að draga úr losun frá orkuframleiðslu yrði að vænta frá bandarísku alríkisstjórninni á sama tíma og heimsbyggðin öll þarf að daga hratt úr losun gróðurhúsalofttegunda til þess að komist verði hjá verstu afleiðingum hnattrænnar hlýnunar.

Búist er við að Hæstiréttur kveði upp dóm sinn í máli Vestur-Virgínu og ríkjahópsins gegn Umhverfisstofnun Bandaríkjanna þegar í þessum mánuði. Tvo kolaorkufyrirtæki eiga einnig aðild að málinu.

Þingið blindgata fyrir loftslagsmál

Repúblikanaflokkurinn afneitar raunveruleika loftslagsbreytinga af mannavöldum. Möguleikar demókrata eins og Joe Biden forseta til að beita alríkisstjórninni til að ná loftslagsmarkmiðum eru nú þegar verulegar takmarkaðir af því pólitíska landslagi sem hefur verið í Bandaríkjunum undanfarin ár og áratugi.

Demókratar þurfa í reynd að hafa aukinn meirihluta í öldungadeild Bandaríkjaþings til þess að koma nokkru máli í gegn. Málþófsreglur þingdeildarinnar þýða að repúblikanar geta stöðvað mál með því einu að segjast ætla að beita málþófi. Þá þarf atkvæði sextíu þingmanna af hundrað til þess að hægt sé að taka mál til frekari umræðu.

Nær útilokað er fyrir demókrata að vinna svo marga öldungadeildarþingmenn. Jafnvel þó að þingmenn demókrata séu yfirleitt fulltrúar mun fleiri Bandaríkjamanna en repúblikana hyglir dreifing þingmanna repúblikönum um þessar mundir. Hvert ríki fær tvo öldungadeildarþingmenn óháð mannfjölda. Þannig fá smáríki sem hneigjast eindregið að repúblikönum eins og Wyoming eða Iowa jafnmarga öldungadeildarþingmenn og risaríki eins og Kalifornía eða New York þar sem íbúar eru frjálslyndari.

Í ljósi þessarar stöðu beitti Barack Obama, síðasti forseti demókrata á undan Biden, Umhverfisstofnuninni til þess að setja reglur um losun orkuvera og bíla þar sem engin leið var að koma loftslagsaðgerðum í gegnum þingið. Hæstiréttur stöðvaði þó gildistöku þeirra reglna og Trump sneri þeim svo við þegar hann tók völdin.

Þessari hjáleið vilja repúblikanar nú loka með markvissri herferð fyrir dómstólum sem á að skera niður það sem þeir kalla „stjórnsýsluríkið“. Endanlegt markmið þeirra er sagt að snúa við dómafordæmi Hæstaréttar um að þingið feli alríkisstofnunum að setja reglur um allt frá umhverfismálum til fjarskipta- og fjármálageirans.

Neil Gorusch (t.h.) sem Trump forseti skipaði við Hæstarétt er á meðal dómara sem efast um valdheimildir alríkisstofnana. Þegar hann var áfrýjunardómari sagði hann að fordæmi Hæstaréttar um þær lyfa skrifræðisbákni framkvæmdavaldsins að gleypa stóran hluta af völdum dóms- og löggjafarvaldsins.Vísir/Getty

Feta nýja slóðir til að fá dómstóla til að stöðva loftslagsaðgerðir

Mál Vestur-Virginíu og annarra ríkja þar sem repúblikanar eru dómsmálaráðherrar er óvenjulegt að því leyti að það beinist ekki að reglugerð sem er í gildi eða á að taka gildi. Þess í stað sækjast málshefjendur eftir því að binda hendur Umhverfisstofnunarinnar forvirkt.

Þetta mál er fjarri því það eina sem repúblikanar reka nú sem byggjast á nýstárlegum lagarökum. New York Times segir málin hluta af áralangri skipulagðri herferð dómsmálaráðherra einstakra ríkja þar sem repúblikanar fara með völd, íhaldssamra aðgerðasinna og fjárhagslegra bakhjarla þeirra um að nota dómskerfið til þess að þrengja að möguleikum stjórnvalda til þess að setja reglur um iðnað og fyrirtæki sem losa gróðurhúsalofttegundir.

„Mál Vestur-Virginíu gegn Umhverfisstofnuninni er óvenjulegt en einkennandi fyrir stærri myndina. Dómsmálaráðherrarnir eru tilbúnir að nota þessar óhefðbundnu aðferðir í ríkari mæli og aðferðirnar eru að verða sífellt fágaðri,“ segir Paul Nolette, prófessor í stjórnmálafræði við Marquette-háskóla, við bandaríska dagblaðið.

Repúblikanarnir eiga sér marga hauka í horni í dómskerfinu enda röðuðu þeir dómurum í embætti há og lág í forsetatíð Donalds Trump. Hann skipaði þrjá af þeim níu hæstaréttardómurum sem nú sitja en einnig stóran hluta dómara við áhrifamikla alríkisáfrýjunardómstóla.

Nokkrir hæstaréttardómarar eru taldir hallir undir túlkun repúblikananna á valdheimildum stofnana. Við málflutning í málinu spurðu sumir þeirra spurninga sem bentu til þess að þeir hefðu miklar efasemdir um að þingið hafi ætlað að veita Umhverfisstofnunni svo mikil völd með tímamóta umhverfislögum sem voru sett í tíð Richards Nixon sem forseta.

Úti um loftslagsmarkmið heimsbyggðarinnar

Önnur mál sem repúblikanar reka nú fyrir alríkisdómstólum gætu einnig sett alríkis- og ríkisyfirvöldum stólinn fyrir dyrnar í loftslagsmálum. Hafi þeir sigur gætu alríkisstofnanir ekki sett reglur um útblástur bifreiða, þvingað raforkufyrirtæki til að skipta út orkuverum sem eru knúin jarðefnaeldsneyti eða litið til efnahagslegra áhrifa loftslagsbreytinga við mat á framkvæmdum eða umhverfisreglum.

Bandaríkin eru annar stærsti losandi heims á gróðurhúsalofttegundum um þessar mundir og sá umsvifamesti sögulega séð. Með þeim takmörkunum sem þarlendir dómstólar gætu sett á heimildir stjórnvalda væri líklega út um vonir heimsbyggðarinnar til þess að ná markmiði Parísarsamkomulagsins um að halda hlýnun jarðar innan 1,5 gráða.

„Ef Hæstiréttur notar þetta tækifæri til þess að rústa virkilega heimild Umhverfisstofnunarinnar til þess að setja reglur um loftslagsbreytingar hamlaði það verulega Bandaríkjunum í að ná árangri í að leysa vandann,“ segir Michael Oppenheimer, prófessor í jarðvísindum og alþjóðamálum við Princeton-háskóla, við New York Times.



Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur.

Fleiri fréttir

Sjá meira


×