Fyrirbyggjandi meðferð minnkar líkurnar á endurkomu um 42 prósent Hólmfríður Gísladóttir skrifar 16. júní 2021 09:24 „Það er sjaldgæft að við sjáum svona skýrar niðurstöður,“ segir Óskar Þór Jóhannsson krabbameinslæknir og sérfræðingur í erfðum brjóstakrabbameina. Nordicphotos/Getty Fyrirbyggjandi meðferð með krabbameinslyfinu olaparib minnkar áhættuna á endurkomu brjóstakrabbameins um 42 prósent hjá arfberum BRCA1 og BRCA2 stökkbreytinga. Þetta eru niðurstöður alþjóðlegrar rannsóknar, sem munu að öllum líkum hafa nokkur áhrif á bæði forvarnir og meðferð. Sex íslenskar konur tóku þátt í rannsókninni en það vekur helst áhyggjur að hún náði ekki til BRCA2 arfbera með hormónanæm brjóstakrabbamein. Um 70 prósent íslenskra arfbera BRCA2 sem greinast með krabbamein greinast með hormónanæmt krabbamein. Olaparib, sem er virka innihaldsefnið í ýmsum lyfjum, er svokallaður PARP hemill og nýtir sér genagalla í krabbameinsfrumum til að koma í veg fyrir að þær geti gert við sig. Hingað til hefur lyfið aðallega verið notað til að meðhöndla langt gengið krabbamein, bæði í brjóstum og eggjastokkum. OlympiA rannsóknin-gekk hins vegar út á að athuga hvort lyfið hefði fyrirbyggjandi áhrif hjá þeim sem hefðu greinst með brjóstakrabbamein á fyrri stigum og hefðu þegar gengist undir skurðaðgerð og lyfjameðferð. Þá voru aukaverkanir og áhrif lyfsins á lífsgæði einnig til rannsóknar. Góður árangur og viðráðanlegar aukaverkanir Þátttakendur OlympiA höfðu flestir greinst með BRCA1 og/eða BRCA1, hormónaónæmt krabbamein og HER2-neikvætt krabbamein. Allir þátttakendurnir voru í aukinni áhættu á að fá aftur krabbamein, annað hvort vegna þess að ekki tókst að fjarlægja allt krabbameinið með skurðaðgerð eða af því að krabbameinið var stórt og/eða í mörgum kirtlum. Niðurstöðurnar voru þær að árslöng meðferð með olaparib minnkaði líkurnar á endurkomu krabameins og/eða dauða af völdum krabbameins um 42 prósent, samanborið við þá sem fengu lyfleysu. Eftir tvegja og hálfs árs eftirfylgni voru 85,9 prósent þeirra sem fengu olaparib á lífi og lausir við krabbamein, samanborið við 77,1 prósent þeirra sem fengu lyfleysu. Þá reyndust aukaverkanirnar af lyfinu ekki alvarlegar og notkun lyfsins jók ekki hættuna á öðrum krabbameinum. Þó ber að geta þess að til stendur að fylgjast með þátttakendum í samtals tíu ár og því er um bráðabirgðarniðustöður að ræða. Þrýstir á að fleiri fari í genapróf „Það er sjaldgæft að við sjáum svona skýrar niðurstöður,“ segir Óskar Þór Jóhannsson krabbameinslæknir og sérfræðingur í erfðum brjóstakrabbameina. „Það er fjöldi lyfja sem stenst ekki væntingar. Það er miklu meira um það en að við sjáum svona árangur.“ Af íslensku konunum sem tóku þátt í rannsókninni er ein látin. Síðasti sjúklingurinn var tekinn inn í rannsóknina árið 2018 og nær allir búnir að taka lyfið í ár. Þar sem rannsóknin stendur enn yfir vita þátttakendurnir ekki hvort þeir fengu olaparib eða lyfleysu. Aðrir sem komu að rannsókninni á Íslandi voru Ásgerður Sverrisdóttir, sérfræðingur í krabbameinslækningum, og rannsóknarhjúkrunarfræðingar á krabbameinslækningadeild Landspítalans. Óskar, sem hefur um árabil unnið að erfðarannsóknum tengdum brjóstakrabbameinum, segir að niðurstöður OlympiA-rannsóknarinnar muni bæði hafa þýðingu hvað varðar meðferð sjúklinga en einnig hvernig heilbrigðiskrefið nálgast greiningar. Hingað til hefur afmörkuðum hóp kvenna sem greinist með brjóstakrabbamein verið boðin erfðaráðgjöf; öllum yngri en 50 ára og konum yngri en 60 ára sem hafa greinst með svokallað þríkneikvætt brjóstakrabbamein. Með hinu nýja meðferðarúrræði gæti hins vegar farið að borga sig að bjóða fleirum, jafnvel öllum þeim sem greinast með brjóstakrabbamein, genapróf til að kanna hvort olaparib kunni að nýtast þeim til að draga úr líknunum á endurkomu krabbameinsins. Mun vonandi nýtast fleirum Til viðbótar við árangurinn af notkun olaparib er nefnilega hughreystandi hversu aukaverkanirnar eru viðráðanlegar; aðallega ógleði, þreyta, blóðleysi og uppköst. Aukaverkanirnar má tækla með ýmsum ráðum og þar sem þær virðast ekki hættulegar þarf ekki að óttast notkun lyfsins. Óskar segir vonir raunar standa til þess að olaparib muni nýtast fleirum en þeim sem rannsóknin náði til, það er einstaklingum sem hafa greinst með aðrar tegundir brjóstakrabbameina. Þar má meðal annars nefna arfbera BRCA2 sem hafa greinst með hormónanæmt krabbamein. „Í dag er vitað að þessi lyf hafa engin neikvæð áhrif á virkni andhormónlyfja og þegar sömu lyf hafa verið prófuð í öðrum rannsóknum hafa þau sýnt að minnsta kosti jafngóða virkni, jafnvel betri, en ef æxlin eru hormónaónæm. Það er því mat okkar sem tóku þátt í rannsókninni að það sé ekki rétt að binda notkun lyfsins bara við þá sem eru í þessari verulega auknu áhættu,“ segir Óskar. Hann setur þá fyrirvara við rannsóknina að hún kann að leiða í ljós að olaparib seinki aðeins endurkomu krabbameins, það er að segja að áhættan kunni að aukast aftur með tíð og tíma. Frumniðurstöðurnar séu hins vegar afar jákvæðar og líklega muni lyfið fara í almenna notkun á næsta ári, háð ákvörðunum evrópsku lyfjastofnunarinnar. Þangað til verði mögulega hægt að fá neyðarheimild til að nota það hjá einstaka sjúklingum. Heilbrigðismál Lyf Landspítalinn Mest lesið Ótrúlegur árekstur: „Ég sá bara dekk og púströr“ Innlent Fráfarandi starfsmaður Sólheima: „Eins og ég sé að sleppa frá einangruðu einræðisríki“ Innlent Vildi kynnast Kristjáni en var ítrekað sagt að „fokka sér“ Innlent Trump-liðar heita hefndum Erlent Reikna með gosi í lok mánaðar Innlent Yfirlæknir gagnrýnir auglýsingu gegn lyfi við RS-veiru Innlent Ríkið situr á þúsundum hektara af framræstu votlendi Innlent Nennti ekki að tala við „atvinnubetlara“ og sagði henni að fokka sér Innlent Skýrt að Ísland sé ekki griðastaður stríðsglæpamanna Innlent Vonar að fólk taki ekki mark á auglýsingum þar sem farið er með rangindi Innlent Fleiri fréttir Nennti ekki að tala við „atvinnubetlara“ og sagði henni að fokka sér Afgerandi niðurstaða um þjóðarmorð og óþreyjufullir foreldar á Nesinu Sósíalistar vilja Sönnu burt en hún kveðst koma af fjöllum Fráfarandi starfsmaður Sólheima: „Eins og ég sé að sleppa frá einangruðu einræðisríki“ „Ég veit ekki hversu hátt þarf að öskra orðið þjóðarmorð“ Vildi kynnast Kristjáni en var ítrekað sagt að „fokka sér“ Stöðugildum á vegum ríkis fjölgaði um rúm 500 á síðasta ári Reikna með gosi í lok mánaðar Rændi bíl í Veiðivötnum og ók undir áhrifum af vettvangi Vonar að fólk taki ekki mark á auglýsingum þar sem farið er með rangindi Ótrúlegur árekstur: „Ég sá bara dekk og púströr“ Merki um að gjá í samfélaginu sé að stækka Skýrt að Ísland sé ekki griðastaður stríðsglæpamanna Stjórnvöld ætli að hafa yfirhöndina gagnvart skipulögðum glæpahópum Ísraelar sakaðir um þjóðarmorð og dómsmálaráðherra styður lögregluna í aðgerðum gegn Hells Angels Lokun Sorpu á Dalvegi enn frestað Munu áfram stýra fastanefndunum Fá að halda framkvæmdum áfram í bili Eldur í geymslu í blokk á Selfossi Yfirlæknir gagnrýnir auglýsingu gegn lyfi við RS-veiru Flestir sem skráðu sig í Skorradalshrepp fá að kjósa Frumvarp um afnám laga um orlof húsmæðra lagt fram í tíunda sinn Ríkið situr á þúsundum hektara af framræstu votlendi Sló töskunni í vélarhlíf lögreglubifreiðar „Þetta var vissulega ekki í starfslýsingunni“ Hefur ekki áhyggjur af svindli með nýju námsmati Þrjú innbrot og alltaf fúlsað við verkunum: „Þetta er kannski smá yfirlýsing“ Ísland ekki óhult ef til átaka kemur í Evrópu „Ég mun ekki sjá eftir honum“ Fjöldi glæpahópa á Íslandi hefur tvöfaldast á tíu árum Sjá meira
Þetta eru niðurstöður alþjóðlegrar rannsóknar, sem munu að öllum líkum hafa nokkur áhrif á bæði forvarnir og meðferð. Sex íslenskar konur tóku þátt í rannsókninni en það vekur helst áhyggjur að hún náði ekki til BRCA2 arfbera með hormónanæm brjóstakrabbamein. Um 70 prósent íslenskra arfbera BRCA2 sem greinast með krabbamein greinast með hormónanæmt krabbamein. Olaparib, sem er virka innihaldsefnið í ýmsum lyfjum, er svokallaður PARP hemill og nýtir sér genagalla í krabbameinsfrumum til að koma í veg fyrir að þær geti gert við sig. Hingað til hefur lyfið aðallega verið notað til að meðhöndla langt gengið krabbamein, bæði í brjóstum og eggjastokkum. OlympiA rannsóknin-gekk hins vegar út á að athuga hvort lyfið hefði fyrirbyggjandi áhrif hjá þeim sem hefðu greinst með brjóstakrabbamein á fyrri stigum og hefðu þegar gengist undir skurðaðgerð og lyfjameðferð. Þá voru aukaverkanir og áhrif lyfsins á lífsgæði einnig til rannsóknar. Góður árangur og viðráðanlegar aukaverkanir Þátttakendur OlympiA höfðu flestir greinst með BRCA1 og/eða BRCA1, hormónaónæmt krabbamein og HER2-neikvætt krabbamein. Allir þátttakendurnir voru í aukinni áhættu á að fá aftur krabbamein, annað hvort vegna þess að ekki tókst að fjarlægja allt krabbameinið með skurðaðgerð eða af því að krabbameinið var stórt og/eða í mörgum kirtlum. Niðurstöðurnar voru þær að árslöng meðferð með olaparib minnkaði líkurnar á endurkomu krabameins og/eða dauða af völdum krabbameins um 42 prósent, samanborið við þá sem fengu lyfleysu. Eftir tvegja og hálfs árs eftirfylgni voru 85,9 prósent þeirra sem fengu olaparib á lífi og lausir við krabbamein, samanborið við 77,1 prósent þeirra sem fengu lyfleysu. Þá reyndust aukaverkanirnar af lyfinu ekki alvarlegar og notkun lyfsins jók ekki hættuna á öðrum krabbameinum. Þó ber að geta þess að til stendur að fylgjast með þátttakendum í samtals tíu ár og því er um bráðabirgðarniðustöður að ræða. Þrýstir á að fleiri fari í genapróf „Það er sjaldgæft að við sjáum svona skýrar niðurstöður,“ segir Óskar Þór Jóhannsson krabbameinslæknir og sérfræðingur í erfðum brjóstakrabbameina. „Það er fjöldi lyfja sem stenst ekki væntingar. Það er miklu meira um það en að við sjáum svona árangur.“ Af íslensku konunum sem tóku þátt í rannsókninni er ein látin. Síðasti sjúklingurinn var tekinn inn í rannsóknina árið 2018 og nær allir búnir að taka lyfið í ár. Þar sem rannsóknin stendur enn yfir vita þátttakendurnir ekki hvort þeir fengu olaparib eða lyfleysu. Aðrir sem komu að rannsókninni á Íslandi voru Ásgerður Sverrisdóttir, sérfræðingur í krabbameinslækningum, og rannsóknarhjúkrunarfræðingar á krabbameinslækningadeild Landspítalans. Óskar, sem hefur um árabil unnið að erfðarannsóknum tengdum brjóstakrabbameinum, segir að niðurstöður OlympiA-rannsóknarinnar muni bæði hafa þýðingu hvað varðar meðferð sjúklinga en einnig hvernig heilbrigðiskrefið nálgast greiningar. Hingað til hefur afmörkuðum hóp kvenna sem greinist með brjóstakrabbamein verið boðin erfðaráðgjöf; öllum yngri en 50 ára og konum yngri en 60 ára sem hafa greinst með svokallað þríkneikvætt brjóstakrabbamein. Með hinu nýja meðferðarúrræði gæti hins vegar farið að borga sig að bjóða fleirum, jafnvel öllum þeim sem greinast með brjóstakrabbamein, genapróf til að kanna hvort olaparib kunni að nýtast þeim til að draga úr líknunum á endurkomu krabbameinsins. Mun vonandi nýtast fleirum Til viðbótar við árangurinn af notkun olaparib er nefnilega hughreystandi hversu aukaverkanirnar eru viðráðanlegar; aðallega ógleði, þreyta, blóðleysi og uppköst. Aukaverkanirnar má tækla með ýmsum ráðum og þar sem þær virðast ekki hættulegar þarf ekki að óttast notkun lyfsins. Óskar segir vonir raunar standa til þess að olaparib muni nýtast fleirum en þeim sem rannsóknin náði til, það er einstaklingum sem hafa greinst með aðrar tegundir brjóstakrabbameina. Þar má meðal annars nefna arfbera BRCA2 sem hafa greinst með hormónanæmt krabbamein. „Í dag er vitað að þessi lyf hafa engin neikvæð áhrif á virkni andhormónlyfja og þegar sömu lyf hafa verið prófuð í öðrum rannsóknum hafa þau sýnt að minnsta kosti jafngóða virkni, jafnvel betri, en ef æxlin eru hormónaónæm. Það er því mat okkar sem tóku þátt í rannsókninni að það sé ekki rétt að binda notkun lyfsins bara við þá sem eru í þessari verulega auknu áhættu,“ segir Óskar. Hann setur þá fyrirvara við rannsóknina að hún kann að leiða í ljós að olaparib seinki aðeins endurkomu krabbameins, það er að segja að áhættan kunni að aukast aftur með tíð og tíma. Frumniðurstöðurnar séu hins vegar afar jákvæðar og líklega muni lyfið fara í almenna notkun á næsta ári, háð ákvörðunum evrópsku lyfjastofnunarinnar. Þangað til verði mögulega hægt að fá neyðarheimild til að nota það hjá einstaka sjúklingum.
Heilbrigðismál Lyf Landspítalinn Mest lesið Ótrúlegur árekstur: „Ég sá bara dekk og púströr“ Innlent Fráfarandi starfsmaður Sólheima: „Eins og ég sé að sleppa frá einangruðu einræðisríki“ Innlent Vildi kynnast Kristjáni en var ítrekað sagt að „fokka sér“ Innlent Trump-liðar heita hefndum Erlent Reikna með gosi í lok mánaðar Innlent Yfirlæknir gagnrýnir auglýsingu gegn lyfi við RS-veiru Innlent Ríkið situr á þúsundum hektara af framræstu votlendi Innlent Nennti ekki að tala við „atvinnubetlara“ og sagði henni að fokka sér Innlent Skýrt að Ísland sé ekki griðastaður stríðsglæpamanna Innlent Vonar að fólk taki ekki mark á auglýsingum þar sem farið er með rangindi Innlent Fleiri fréttir Nennti ekki að tala við „atvinnubetlara“ og sagði henni að fokka sér Afgerandi niðurstaða um þjóðarmorð og óþreyjufullir foreldar á Nesinu Sósíalistar vilja Sönnu burt en hún kveðst koma af fjöllum Fráfarandi starfsmaður Sólheima: „Eins og ég sé að sleppa frá einangruðu einræðisríki“ „Ég veit ekki hversu hátt þarf að öskra orðið þjóðarmorð“ Vildi kynnast Kristjáni en var ítrekað sagt að „fokka sér“ Stöðugildum á vegum ríkis fjölgaði um rúm 500 á síðasta ári Reikna með gosi í lok mánaðar Rændi bíl í Veiðivötnum og ók undir áhrifum af vettvangi Vonar að fólk taki ekki mark á auglýsingum þar sem farið er með rangindi Ótrúlegur árekstur: „Ég sá bara dekk og púströr“ Merki um að gjá í samfélaginu sé að stækka Skýrt að Ísland sé ekki griðastaður stríðsglæpamanna Stjórnvöld ætli að hafa yfirhöndina gagnvart skipulögðum glæpahópum Ísraelar sakaðir um þjóðarmorð og dómsmálaráðherra styður lögregluna í aðgerðum gegn Hells Angels Lokun Sorpu á Dalvegi enn frestað Munu áfram stýra fastanefndunum Fá að halda framkvæmdum áfram í bili Eldur í geymslu í blokk á Selfossi Yfirlæknir gagnrýnir auglýsingu gegn lyfi við RS-veiru Flestir sem skráðu sig í Skorradalshrepp fá að kjósa Frumvarp um afnám laga um orlof húsmæðra lagt fram í tíunda sinn Ríkið situr á þúsundum hektara af framræstu votlendi Sló töskunni í vélarhlíf lögreglubifreiðar „Þetta var vissulega ekki í starfslýsingunni“ Hefur ekki áhyggjur af svindli með nýju námsmati Þrjú innbrot og alltaf fúlsað við verkunum: „Þetta er kannski smá yfirlýsing“ Ísland ekki óhult ef til átaka kemur í Evrópu „Ég mun ekki sjá eftir honum“ Fjöldi glæpahópa á Íslandi hefur tvöfaldast á tíu árum Sjá meira
Ísraelar sakaðir um þjóðarmorð og dómsmálaráðherra styður lögregluna í aðgerðum gegn Hells Angels