Könnun á ástandi göngustígakerfisins í Þórsmörk leiddi í ljós að 30 prósent göngustíga á svæðinu væru í slæmu eða afleitu ástandi. Engar nákvæmar tölur eru um fjölda ferðamanna sem ganga á milli Þórsmerkur og Landmannalauga, Laugaveginn svokallaða, en giskað er að 10 þúsund manns gangi þessa leið árlega. Ljóst þykir að fjöldatakmarkanir séu nauðsynlegar.

Nýbirt er grein Rannveigar Ólafsdóttur, dósents við líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands, og Micaels C. Runnström hjá Háskólanum í Lundi, í tímaritinu Journal of Outdoor Recreation and Tourism, þar sem þessi er niðurstaðan um ástand göngustíganna. Augljóslega er sá fjöldi ferðamanna sem fara um einstök svæði sá þáttur sem helst ber að líta til. Því er ein tillagan, sem sett er fram í greininni, að flæði ferðamanna um viðkvæmustu svæðin verði stýrt og takmarka þurfi fjölda þeirra.

Hermann Valsson er leiðsögumaður og fyrrverandi skálavörður á Fimmvörðuhálsi. Hann hefur í tvo áratugi leitt fólk um Þórsmörk og svæðin í kring. Hann segir stöðuna dapurlega.

Hermann segir að allir vilji njóta hagnaðarins en „enginn vill klæða og fæða barnið. Ráðherra ferðamála [Ragnheiður Elín Árnadóttir] ræddi síðast um það í þætti Gísla Marteins á sunnudaginn að Laugavegurinn væri í góðu lagi. Eitthvað sem hún hafði eftir einum aðila. Þetta er eins fjarri sanni og hugsast getur. Skýrslan sýnir það svart á hvítu,“ segir Hermann.

Hann segir að það fjármagn, sem sett hefur verið í að byggja upp innviði í Þórsmörk og á nærsvæðum, séu smámunir einir miðað við það sem þarf til. Hann telur að 80 til 120 milljónir væru góð byrjun.

„Vinir Þórsmerkur og Skógræktin hafa unnið gott starf, en skemmdirnar eru svo rosalegar. Það verður að meta hvað Laugavegurinn þolir, og sama á við um Fimmvörðuháls. Afrakstursgeta þessara tveggja svæða, eins og við værum að tala um fiskistofn, er sprungin. Það er vitað, en það þorir enginn að viðurkenna þá staðreynd og grípa til nauðsynlegra aðgerða,“ segir Hermann.

Þarf að byggja upp innviði

Í grein Rannveigar segir að 30 prósent göngustíga Þórsmerkur og 12 prósent göngustíga í Landmannalaugum séu í slæmu eða afleitu ástandi. Um 40 prósent göngustíga í Þórsmörk voru metin í góðu eða mjög góðu ásigkomulagi.

Rannveig segir að framlög til að byggja upp svæði sem eru illa farin séu gott og nauðsynlegt framtak. „Hins vegar vil ég gagnrýna að þetta byggist allt á því að veita „fyrstu hjálp“, svo að segja. Við erum einfaldlega komin með svo marga ferðamenn að okkur vantar heildarsýn. Hvar við viljum byggja upp innviði og hvernig. Þegar ástandið er orðið svona, þá verðum að gera eitthvað. Tréstíga þarf örugglega á einhverjum stöðum, en það sem ég er að gagnrýna er að það vantar stefnumörkun um hvar við ætlum að byggja upp manngert umhverfi og hvar ekki,“ segir Rannveig.

Augljóslega er sá fjöldi ferðamanna, sem fara um einstök svæði, sá þáttur sem helst ber að líta til. Því er ein tillagan, sem sett er fram í greininni, að flæði ferðamanna um viðkvæmustu svæðin verði stýrt og takmarka þurfi fjölda þeirra.

Vinir Þórsmerkur hafa, í samvinnu við Skógrækt ríkisins, haldið úti sérstöku verkefni í kringum viðhald á göngustígum á svæðinu og mikill árangur hefur náðst undanfarin tvö ár.

Hreinn Óskarsson, fyrrverandi formaður félagsins, segir að skort hafi fjármagn til að hægt sé að lagfæra alla stíga, en vinnan hefur miðast við að lagfæra fjölförnustu stígana; jafnvel færa þá til og græða upp rofsár í kringum gönguleiðirnar. Enn fremur hafa merkingar verið bættar og reynt að beina fólki inn á þær leiðir sem þola mestan átroðning.

Sótt var um fast framlag frá ríkinu til verkefnisins í fyrra, 10 milljónir króna, en án árangurs.