Enn að leita að vondu köllunum

Ég veit ekki hvort ég er á réttri hillu. Held að grúskblaðamennska og fréttaflutningur af í mesta lagi kartöfluuppskeru í Þykkvabænum ættu mun betur við mig. En þegar búið var að senda mig einu sinni inn í stríðsátök var ég greinilega búinn að fá stimpil sem stríðsfréttaritari. Það er misskilningur. Ég er sjálfstætt starfandi kvikmyndatökumaður og ljósmyndari og þetta er einungis hluti af verkefnunum, sem betur fer.“

Hvernig byrjaði þetta? „Eftir nám í kvikmyndagerð í London var ég í þrjú ár hjá Sjónvarpinu en varð að hætta vegna þess hversu maturinn hjá Kristjáni í mötuneytinu þar var hættulega góður. Síðan hefur hvergi verið hægt að hafa mig í fastri vinnu. Ég svara bara beiðnum sem berast. Er eiginlega mella með myndavél – með fullri virðingu fyrir þeim.“

Ekki stríðsfíkill

Þú hefur unnið fyrir nánast allar sjónvarpsstöðvar sem skipta máli, hvernig virkar þetta? Ferð þú af stað með myndavélina á eigin vegum og selur síðan efnið eða hringir einhver sjónvarpsstöðin í þig og biður þig að fara? „Menn sjá fyrir sér að ég þurfi að stunda einhverja sölumennsku en það er ekki þannig, ég gæti ekki selt vatn í Sahara. Ég er bara eins og leigubílstjóri. Menn hoppa upp í bílinn og segja mér hvert á að fara. Það er ekki svo stór hópur sem stendur í þessu þannig að ég á orðið góð tengsl við flesta. Ég sækist ekkert eftir byssukjöftum en hafna þó heldur ekki slíkri áhættu eins og margir aðrir sem taka ekki í mál að fara á styrjaldarsvæði. Því endar það oft með því að leitað er til mín.“

Staðalímynd stríðsfréttaritara er sú að hann sæki í spennuna og adrenalínkikkið sem stríði fylgir. Þú vilt ekki kannast við það? „Ég er ekki stríðsfíkill, ef þú átt við það. Til þess þyrfti að fylgja þessu eitthvert adrenalínkikk. Ég fæ það bara ekki. Sennilega vantar í mig adrenalínið nema það hafi týnst einhvers staðar á leiðinni. Ég þekki að minnsta kosti ekki þetta kikk. Er upptekinn við annað á meðan lætin ganga yfir og yfirleitt bara að pæla í því að koma efninu frá mér og halda græjunum gangandi. Ég er til dæmis með gervihnattasendi sem gengur fyrir batteríum og þarf að hlaða, sem er auðvitað ekki auðvelt í rafmagnsleysi sem yfirleitt fylgir svona ástandi. Oft erum við ansi berskjaldaðir, bæði þegar við erum að mynda og ekki síður þegar við erum að leita að góðu gervihnattarsambandi til að skjóta merkinu upp. Í Trípólí í fyrra var það til dæmis hvergi hægt nema beint fyrir framan hótelið, sem var engan veginn góður staður að vera á í miðri skothríðinni. Ég reyndi þá bara að skríða í skjól rétt á meðan verstu hryðjurnar gengu yfir og græjurnar voru að senda efnið. Ég man ekki eftir að hafa átt neitt erfitt með að festa svefn á eftir.“

Verðurðu aldrei hræddur? „Nei, eiginlega ekki. Eða, jú, loftárásir skelfa mig, ég viðurkenni það. Þú heyrir hvininn þegar sprengjurnar koma en veist aldrei hvar þær lenda. En þá hugga ég mig við að sprengjan sem grandar þér sé sprengjan sem þú heyrir aldrei springa. Þannig að það er ákveðinn léttir þegar ég heyri sprenginguna, þótt það komi fyrir, nú síðast í Sýrlandi, að þrýstingurinn sé það nálægur að hann nái að fella mig í götuna.“

„Þessi maður er brjálaður“

Kemur þessi skortur á ótta þér aldrei í ógöngur? „Nei, ég get ekki sagt það. En það er stundum svolítið skrítið að upplifa óttann í gegnum aðra. Í styrjöldinni í Líbanon 2006 var ég við Litani-ána með ljósmyndara sem ég vinn oft með. Ísraelski flugherinn var nýbúinn að sprengja upp brúna yfir ána og nú voru menn að stelast til að dæla bensíni yfir ána í slöngu sem dregin hafði verið á milli tveggja olíubíla sem stóðu hvor á sínum bakkanum. Ég leitaði að góðum útsýnispunkti og fann í vanhugsun ekki annan betri en að standa uppi á öðrum drekkhlöðnum olíubílnum. Svona eftir á að hyggja var það ekki sérlega gáfulegt því ísraelsku herþoturnar sveimuðu yfir og voru farnar að skjóta aðvörunarskotum. Ljósmyndaranum brá svo við að sjá mig uppi á bílnum við þessar aðstæður að hann lét ferja sig í snatri yfir ána og alla leið úr landi. Það síðasta sem ég heyrði var: „Þessi maður er brjálaður“ og hann er enn að tala um þetta skelfingaraugnablik í lífi sínu.“

En þú hefur lent í því að vera barinn og tekinn til fanga oftar en einu sinni. Vekur það engan ótta? „Ég er búinn að leita að vondu köllunum í öll þessi ár, þessum illmennum sem alltaf er verið að tala um, en get vart sagt að ég hafi fundið þá enn þá. Jafnvel þótt þeir séu að berja mig í augnablikinu ímynda ég mér að þeir hljóti að vera yndislegir inn við beinið og vafalaust mjög góðir við börnin sín. Stundum þegar heitt verður í kolunum, við handteknir og búið að taka af okkur vélarnar, þá segi ég til að róa félaga mína: „Sanniði til. Þetta er bara æsingur augnabliksins. Á morgun þegar allir eru búnir að jafna sig verðum við örugglega sestir niður og farnir að drekka te með þessum mönnum og skiptast á netföngum.“ Og það gengur yfirleitt eftir. Ef ég hætti að mynda í hvert sinn sem mér er skipað að gera það gæti ég alveg alveg eins hætt í þessari vinnu. Ég reyni þó yfirleitt að koma mér undan áður en hnefarnir eru látnir tala, yfirleitt við þriðju viðvörun, þótt það komi því miður stundum fyrir að ég misreikni mig svolítið. Oft virkar líka furðuvel við svona aðstæður að brosa bara fallega. Það skilst á flestum tungumálum.“

Sannleikurinn fyrsta fórnarlambið

Þú hefur líka verið á mörgum svæðum sem hafa orðið illa úti í náttúruhamförum, er það mikið öðruvísi? „Já. Nú þarf ég að segja þér smá leyndarmál. Að mörgu leyti er ekkert auðveldara en að sinna fréttamennsku á stríðsátakasvæðum, svo framarlega sem þú kemst á staðinn. Um tíma skapast þar tómarúm og þú getur því valsað um og haft aðgang að því sem fréttamenn létu sig ekki einu sinni dreyma um nokkrum dögum áður. Gramsað í skúffum hjá forsetanum, labbað beint inn í fangelsi til að hitta fanga eða inn á skurðstofur að ræða við hina særðu. Flestir eru of uppteknir við að bjarga sér til að veita þér mikla athygli. Það eru heimsviðburðir að gerast hvert sem þú beinir myndavélinni. Í öðru lagi er áberandi í styrjöldum hvað menn eru reiðir og tilbúnir að hella úr þeim skálum í þá fáu fjölmiðla sem komnir eru á svæðið. Í hamförum aftur á móti lokast menn og fyllast depurð og vilja síður tjá sig. Hins vegar fylgir stríðsfréttamennskunni alltaf sú hætta að menn misnoti fréttamenn, sínum málstað til framdráttar. Fyrsta fórnarlambið í öllum styrjöldum er sannleikurinn. Það verður að vera mjög vakandi fyrir því.“

Hvað heldurðu að þú haldir þessu lengi áfram? „Þangað til í kvöld. Ég held að gamla víkingatrúin dugi best í þessum bransa. Að lifa fyrir hvern dag, falla með heiðri, komast til Valhallar og byrja svo nýtt líf næsta dag. Það er heimspeki sem hentar vel í fréttamennskunni. Maður deyr óbeint á hverju kvöldi til að byrja nýtt og vonandi betra líf næsta dag.“