Sjálfbært þorp um vind og svínaskít

Þorpið Feldheim í nágrenni Berlínar er sjálfu sér nægt um rafmagn og hita. Vindurinn og sólin knúa rafmagnstæki þorpsins, og reyndar gott betur en það. Þorpsbúar ylja sér svo við varma sem byggir á úrgangi þeirra helstu framleiðsluvöru, svínanna.

Stubbur er ekki stór. Það er þorpið Feldheim ekki heldur, en ólíkt Stubbi sem þurfti að stóla á aðra varðandi hita og rafmagn, er Feldheim sjálfbært í þeim efnum.

Feldheim er í Stadt Treuenbrietzen, skammt frá Berlín, og þar búa 145 manns, átta fleiri en í Varmahlíð. Feldheim var hefðbundið lítið þýskt þorp, þar lifðu menn á landbúnaði og aðallega svínarækt. Fyrirtækið Energiequelle kom að máli við þorpsbúa og óskaði eftir að leigja af þeim land undir vindmyllur. Þar er nú að finna 43 vindmyllur sem samanlagt fullnægja raforkuþörf 20.000 manns.

SamvinnuhugsunÍbúar Feldheim ákváðu að slá saman og reisa eina vindmyllu. Sú sér íbúunum fyrir nægu rafmagni og vel það, stærstur hluti þeirrar orku sem þar er framleiddur fer inn á flutningskerfi Þýskalands. Raunar fer orkan öll þangað og íbúarnir kaupa síðan þá orku sem þeir þurfa til baka.

Félag í eigu íbúanna kaupir hverja kílówattstund á 16,6 sent og selur síðan íbúunum á 9 sent. Til samanburðar má nefna að íbúar í Berlín borga um 25 sent fyrir hverja kílówattstund. Félag íbúanna greiðir síðan fjárfestinguna niður.

Skítahitun

Það er sérkennileg upplifun að ganga um Feldheim, ekki síst í fylgd hins überþýska Werner Frohwitter. Með sitt yfirvaraskegg og heimsborgarakaskeiti leiddi hann erlendu gestina um hið sjálfbæra þorp. Ekki verður sagt að þolinmæði sé hans sterkasta hlið, þar sem við blaðamennirnir stóðum í rokinu og reyndum að ná niður tölum um megawött og kílówött, framleiðslutölur og -þörf, byrsti hann sig ef of oft var spurt um eitthvað sem áður hafði komið fram. Svo virtist sem upplýsingar hans um endurnýtanlega orkugjafa væru ekki endurnýtanlegar.

Frhowitter leiddi okkur þó í ljós að íbúar Feldheim eru gæddir gamaldags samvinnuhugsun eins og hún gerist best. Eftir að hafa keypt sér eitt stykki vindmyllu og snarlækkað rafmagnsreikninginn sinn settust þeir yfir húshitunarmál. Hvaða orkugjafi stóð þeim til boða sem væri hagkvæmur og gerði þeim kleift að láta af olíu- og gaskaupum?

Jú, í þorpinu eru svínabú þar sem fjórir geltir sinna 6-700 gyltum svo úr verður fjöldi grísa. Öll þessi svín þurfa að skíta eins og önnur dýr og þann skít þurfti að losa sig við með ærnum tilkostnaði. Sú sniðuga hugmynd að nýta skítinn til húshitunar kviknaði því.

Íbúar Feldheim settu því upp litla niðurbrotstöð þar sem skítnum er breytt í varma með gerlagróðri. Hitinn er síðan leiddur um þorpið og einnig í svínabúin þar sem svínunum er yljað svo þau geti framleitt meira hráefni fyrir hitakerfið.

Dreifð framleiðslaRaforkuframleiðsla Þjóðverja hefur breyst mikið undanfarna áratugi. Fyrir 20 árum voru orkuframleiðslustöðvarnar, þær einingar sem framleiddu rafmagn, 1000 talsins. Árið 2012 eru þær 2,7 milljónir.

Inni í þessari tölu er allt sem framleiðir orku sem fer inn á netið hjá Þjóðverjum, hvort sem um eina sólarsellu eða heilt kjarnorkuver er að ræða. Það segir sig sjálft að slíkur fjöldi gerir allt utanumhald erfitt.

Þetta er nokkuð deilumál í Þýskalandi nú um stundir. Á að hafa eitt miðstýrt dreifikerfi eða frjálsara orkuflæði? Og ef annar hvor maður er með sólarsellu í garðinum, verða þá of fáir notendur til að standa undir háþróuðu dreifikerfinu?

Ljóst er að slíkt kerfi þarf að vera til staðar í einhverri mynd, þó ekki væri nema til að bregðast við áföllum.

Mikilvægi vindorkuEinn angi af þeirri deilu snýr að uppsetningu vindmyllugarða í Eystrasaltinu. Fyrirhugað er að reisa þar risastórar vindmyllur og ljóst er að tenging þeirra við landsnetið yrði kostnaðarsöm.

Ekki eru allir hrifnir af þeirri hugmynd, en ljóst er að sjónmengun af slíkri framkvæmd yrði umtalsverð. Matthias Rucsher, upplýsingafulltrúi hjá Þróunarstofnun Þýskalands, segir að nauðsynlegt sé að byggja á vindorku í miklum mæli eigi það markmið að nást að skipta út 30 til 40 þúsund megawöttum af orku fyrir endurnýjanlega orkugjafa árið 2020.

„Orkuframleiðendur eru nú að fjárfesta í vindorkunni og öðrum endurnýjanlegum orkugjöfum. Ef markmiðið á að nást verðum við að veðja á allt."

Rucsher er bjartsýnn á að markmiðið náist. „Við höfum alltaf farið fram úr markmiðum okkar. Ríkisstjórnin stefnir á að árið 2020 komi 35% orkunnar úr endurnýjanlegum orkugjöfum, en iðnaðurinn segist geta náð þeirri tölu í 43%."

Fyrirmyndin FeldheimÞað er ekki síst í ljósi þessara markmiða sem Feldheim er fyrirmynd í orkumálum. Vissulega eru aðstæður þar óvenju góðar. Vindmyllurnar voru til staðar áður en íbúarnir ákváðu að taka þátt í verkefninu. Það þýðir þó ekki að aðrir geti ekki reist sér sína vindmyllu.

Þá er lausn þeirra á hitamálum einfaldlega praktísk. Í stað þess að sitja uppi með lífrænan úrgang úr svínabúum er hann nýttur til að hita þorpið upp. Orkukostnaður snarlækkar og ekki þarf að greiða fyrir förgun á mykjunni.

Byggðastefna?Fyrirkomulagið í Feldheim er þannig ekki aðeins umhverfisvænt heldur einnig efnahagslega hagkvæmt. Frohwitter segir að með sjálfbærnimarkmiðum sínum hafi þorpsbúar bætt efnahag sinn töluvert.

„Hér er ekkert atvinnuleysi og raunar er það svo að fólk sækir hingað eftir vinnu úr nágrenninu. Menn hafa jafnvel velt því upp hvort módelið hér geti ekki nýst sem byggðastefna. Það snýr kannski ekki við fólksflótta úr sveitum í borgir, en það getur vel hjálpað til við að halda honum í skefjum."

Þar sem töluverð umframorka kemur úr vindmyllu Feldheim-búa sköpuðust skilyrði fyrir frekari uppbyggingu á svæðinni. Þar er nú verksmiðja sem framleiðir búnað í sólarsellur sem gerir þeim kleift að fylgja sólinni sjálfkrafa. Þetta bætir orkunýtingu þeirra um 8 til 9 prósent.

Fjárfesting sem skilar sérÞað er meira en að segja það að skella upp einni 100 metra hárri vindmyllu og koma sér upp búnaði til að framleiða hita úr svínamykju. Líkt og áður segir er um samvinnu verkefni íbúanna að ræða.

Allt í allt kostaði fjárfestingin um einn milljarð evra. Augljóslega getur lítið þýskt þorp, þó vel stætt sé, ekki pungað út slíkum upphæðum, en lán reyndust auðsótt. Og fjárfestingin er ekki vitlausari en svo að hún borgar sig upp á 12 til 15 árum og það þó íbúarnir greiði mun minna fyrir raforkuna en þekkist víðast annars staðar.

Þegar greitt hefur verið af lánunum er ætlun íbúanna að lækka verðið enn frekar. Og þar sem þeir selja einnig rafmagn inn á þýska landsnetið skapa þeir sveitarfélaginu tekjur til framtíðar.

Samvinnuhug feldheimskra er við brugðið og myndi hann jafnvel vekja öfund Jónasar frá Hriflu og fleiri samvinnumanna. Verkefnið fékk nýverið 10 þúsund evrur í verðlaun og íbúarnir ákváðu að nýta það fé allt til frekari uppbyggingar.

Að auki skapa herlegheitin 60 störf, sem er ekki svo lítið í þorpi með 145 íbúum.