Bóndinn á Skálanesi á sunnanverðum Vestfjörðum hefur á æviskeiði sínu horft upp á yfir þrjátíu sveitabæi í kringum sig fara í eyði. Skálanes var áður miðstöð verslunar á stóru svæði en er nú orðinn endastöð byggðar, sem stórt skarð hefur rofnað í.

Við erum á þjóðvegir númer 60, Vestfjarðavegi milli Bjarkalundar og Flókalundar, sem margir telja með fegurstu þjóðleiðum á Íslandi. Hérna fara menn fjörð eftir fjörð án þess að sjá eitt einasta byggða ból. Á leið að vestan aka menn um samfelldar eyðibyggðir í einn og hálfan tíma áður en komið er að Skálanesi, sem nú er orðinn útvörður byggðarinnar.

En þannig var það ekki þegar Hallgrímur Jónsson var að stíga sín fyrstu spor þar fyrir meira en áttatíu árum. Þegar hann var ungur var búið á um fjörutíu sveitabæjum í Múlasveit og Gufudalssveit og í eyjunum úti fyrir ströndinni sem heyrðu undir Flateyjarhrepp. Síðan hafa heimilin horfið hvert af öðru og X-unum fjölgað á landakortunum, táknum eyðibýla.

Nú eru eftir aðeins fjórir bæir milli Þorskafjarðar og Vatnsfjarðar, tveir í Gufudal, og svo í Djúpadal og á Skálanesi. En hvað gerðist eiginlega? Afhverju fór allt fólkið?

Í viðtali í Íslandi í dag á Stöð 2 segir Hallgrímur bóndi að fólkið hafi farið að flytja þegar aðstæður breyttust fyrir sunnan. Þar gat fólk fengið góða atvinnu sem það valdi fremur en að basla áfram í búskapnum. Sjálfum hafi honum þótt það vitleysa að rjúka svona burt.

Hallgrímur segir alveg ferlegt að vita til þess að engin byggð skuli lengur vera á leiðinni til Vatnsfjarðar, nema sumarhús. Allstaðar á svæðinu séu þó kostajarðir og ekta sauðland. Hallgrímur segir sárt að horfa upp á þetta gerast. Unga fólkið fáist ekki lengur til að stunda búskap á svona svæðum en einnig skipti skólar og menntun máli. Unga fólkið fari í skóla suður og kynnist þar öðru, giftist og stofni heimili fyrir sunnan, og komi ekki aftur.

Hallgrímur býr á Skálanesi ásamt eiginkonu, syni og tengdadóttur en þegar við spyrjum hvort næsta kynslóð sjái fyrir sér að áfram verði búið á Skálanesi eru menn ekki vissir. Sveinn Hallgrímsson segir að þau séu þarna ennþá en framtíðin verði að skera úr um hve lengi það verði. Búskapur sé nánast engin orðinn, konan stundi vinnu á Reykhólum og menn sjái ekki fram á vegarbætur þarna á milli til að forsvaranlegt sé að ætla að keyra á milli Skálaness og Reykhóla.

Skálanes er þekktast úr kvikmynd Friðriks Þórs Friðrikssonar, Börnum náttúrunnar, en atriði í myndinni voru tekin þarna upp fyrir rúmum tuttugu árum, um það leyti sem rekstri kaupfélagsútibúsins var hætt. Í viðtalinu á Stöð 2 rifjar Hallgrímur upp kynni sín af kvikmyndatökufólkinu en það dvaldi á Skálanesi í tvo daga við upptökur.

Hann rifjar einnig upp sögu kaupfélagsins og segir ferðafólk sakna þess, ekki síst harðfisksins, sem var seldur óbarinn, en viðskiptavinir fengu síðan hamar lánaðan í búðinni til að berja sjálfir harðfiskinn.