Báru út póst á aðfangadagskvöld 16. janúar 2005 00:01 Nú fyrir jólin kom út bókin "Póstsaga Íslands 1873-1935" eftir Heimi Þorleifsson sagnfræðing. Bókin er á fimmta hundrað síður og fjallar um það tímabil, þegar raunveruleg póstþjónusta verður til í landinu. Heimir sendi fyrir nokkrum árum frá sér bók um póstsöguna 1776 - 1873. Þótt menn telji pósþjónustu hafa hafist hér 1776, þá var fyrst og fremst um embættisbréf að ræða, og embættismenn önnuðust þjónustuna sem aukaverk frá öðrum störfum. Sjaldgæft var að almenningur notaði sér þessa póstþjónustu þótt dæmi séu til þess og raunveruleg almenn og sjálfstæð póstþjónusta er ekki til á þessum tíma. 1873 er skipaður póstmeistari hér, frímerki eru tekin í notkun og menn ráðnir til bréfhirðingar og póstflutninga. Tímamótin náðu tali af Heimi Þorleifssyni og spurðu hann um efni bókarinnar og tilurð. "Ég hóf að vinna að þessu 1986, fyrir Póst og Síma og fyrsta verkið var bókin "Söguþræðir símans". Þá vann ég þetta með öðru, var kennari í Menntaskólanum í Reykjavík. En nú hef ég getað sinnt þessu í fullu starfi í nokkur ár og þá unnið að póstsögunni. Seinustu árin, eftir breytingarnar í eignarhaldi og rekstri póstsins hef ég unnið að þessu á vegum samgönguráðuneytisins. En Íslandspóstur hefur stutt þetta dyggilega." Af hverju miðarðu við 1873? "Þá verður til hin eiginlega, sjálfstæða póstþjónusta í landinu. Frímerki eru prentuð, pósthús er opnað í Reykjavík og menn ráðnir sérstaklega til þess að taka við pósti og flytja hann. Þetta er í raun stórkostleg breyting á starfsmannahaldi hins opinbera. Áður eru bara nokkrir embættismenn við störf, sýslumenn, dómarar, örfáir læknar og nokkur fjöldi presta. En nú bætast við tugir og hundruð manna ef allir eru taldir. Raunar er það svo að heimildir mínar um fyrstu ár póstþjónustunnar eru ekki síst úr bréfum þessara manna. Oftast eru þeir að kvarta um kjör sín og lýsa um leið aðstæðum og atvikum við störfin." En er ekki líka mikil samgöngusaga í þessu verki? "Jú. Ísland hefur þá sérstöðu meðal þjóðanna að hér voru engar almannasamgöngur fyrir. Í öðrum löndum voru t.a.m skipulegar ferðir járnbrauta. Á Íslandi er þessu ekki til að dreifa og því verða póstyfirvöldin að sjá um og skipuleggja þessar ferðir. Nú, samkvæmt stöðulögunum frá 1871 bar Dönum skylda til þess að halda uppi samgöngum við Ísland og þessar ferðir eru nýttar fyrir póst. Það kom í ljós í þessum aathgunum mínum að miklu fleiri ferðir voru farnar milli landa en áður hefur verið talið. Íslendingar taka á hinn bóginn sjálfir að kosta strandsiglingar með póst, farþega og flutning nánast um leið og þeir verða sjálfs sín ráðandi í fjárhagsmálum 1875. Og þessar strandferðir og flóasiglingar eru miklu meiri og mikilvægari en margir halda. Ég fann ágætar heimildir um þetta í skjölum Póstssamgönguráðuneytisins og ég held að ekki hafi fyrr verið tekið saman jafn mikið efni um þetta á einum stað. Nú og svo eru í bókinni fjölmargar myndir, sem sumar hverjar hafa ekki birst áður. Er eitthvað sem kom þér á óvart? "Það var í sjálfu sér margt. En ég get nefnt að ég vissi ekki að Íslendingar hefðu átt póst í hinu fræga skipi Titanic sem fórst 1912. En þarna voru íslensk bréf og póststjórnin varð að greiða mönnum smáræði í bætur fyrir. Annað sem kom mér á óvart var hin geysilega vinnuharka sem tíðkaðist hjá póstmeistaranum. Sem dæmi um þetta má nefna auglýsingu frá Sigurði Briem póstmeistara 1912. Þar kemur fram að menn gátu sett bréf í póst rétt fyrir hádegi á aðfangadag og merkt þau "jólakvöld" og voru bréfin þá borin út á aðfangadagskvöld eftir klukkan sex. Þess má geta að annar tveggja bréfbera í bænum þetta ár var Erlendur í Unuhúsi." Menning Mest lesið Fögnuðu sögulegum 850 þúsund króna hátalara Ella Egils Lífið Sonur Fóstbróður slær í gegn: „Ég er fastur þarna núna, orðinn háður“ Lífið „Kristrún Frostadóttir frá... Finnlandi?“ Lífið Selja íbúð í Vesturbænum: „Við eigum of mörg börn til að búa í henni áfram“ Lífið Lamaðist og missti sjón en fann styrk í sjálfri sér Lífið Björgvin Franz brotinn en slær í gegn í Ladda og ræktinni Lífið Þeir fátæku borga brúsann Gagnrýni Stjörnurnar flyktust á frumsýningu einnar mest spennandi bíómyndar ársins Lífið samstarf Fyrstur til að skíða niður Everest án súrefnis Lífið „Það sýður miklu frekar upp úr við uppvaskið“ Lífið Fleiri fréttir Fögnuðu sögulegum 850 þúsund króna hátalara Ella Egils Björgvin Franz brotinn en slær í gegn í Ladda og ræktinni Sonur Fóstbróður slær í gegn: „Ég er fastur þarna núna, orðinn háður“ „Kristrún Frostadóttir frá... Finnlandi?“ Lamaðist og missti sjón en fann styrk í sjálfri sér Víkingur Heiðar hlaut mjög virt verðlaun Fyrstur til að skíða niður Everest án súrefnis „Það sýður miklu frekar upp úr við uppvaskið“ „Mjög fallegt“ hús og „fullfrágengin“ lóð Elli Egils hannaði hátalara fyrir Bang & Olufsen Elli Egils hélt að Elli Egils væri grín Framtíð Ísraela í Eurovision ákveðin í nóvember Fargufan nýjasta æðið á Íslandi Selja íbúð í Vesturbænum: „Við eigum of mörg börn til að búa í henni áfram“ Lýsir raunum einhleypra í Reykjavík: „Tilhugalífið minnir á lélegt bókunarkerfi“ Þetta eru uppáhalds barnabækur ráðherranna Ástfangin á ný Hollywood-stjarna slær sér upp með prins „Er ekki hér til að keppast um fegurð“ Þriðja í heiminn hjá Rihönnu og A$AP Rocky Er ekki eðlilegt að stunda kynlíf á afmælinu? Hefur keypt fasteignir fyrir rúman milljarð íslenskra króna á árinu Minntist bróður síns fyrir fullum sal Leiðir skilja hjá Svala og Jóhönnu Stella og Davíð sjóðheitt nýtt par Elín tendrar eldana fyrir Laufeyju Mun aldrei gleyma augnaráði bílstjórans Óvænt stjörnuskipti í jólasýningu Þjóðleikhússins Unnur Birna verður Elma „Þrisvar sinnum hefur mér verið hótað lífláti“ Sjá meira
Nú fyrir jólin kom út bókin "Póstsaga Íslands 1873-1935" eftir Heimi Þorleifsson sagnfræðing. Bókin er á fimmta hundrað síður og fjallar um það tímabil, þegar raunveruleg póstþjónusta verður til í landinu. Heimir sendi fyrir nokkrum árum frá sér bók um póstsöguna 1776 - 1873. Þótt menn telji pósþjónustu hafa hafist hér 1776, þá var fyrst og fremst um embættisbréf að ræða, og embættismenn önnuðust þjónustuna sem aukaverk frá öðrum störfum. Sjaldgæft var að almenningur notaði sér þessa póstþjónustu þótt dæmi séu til þess og raunveruleg almenn og sjálfstæð póstþjónusta er ekki til á þessum tíma. 1873 er skipaður póstmeistari hér, frímerki eru tekin í notkun og menn ráðnir til bréfhirðingar og póstflutninga. Tímamótin náðu tali af Heimi Þorleifssyni og spurðu hann um efni bókarinnar og tilurð. "Ég hóf að vinna að þessu 1986, fyrir Póst og Síma og fyrsta verkið var bókin "Söguþræðir símans". Þá vann ég þetta með öðru, var kennari í Menntaskólanum í Reykjavík. En nú hef ég getað sinnt þessu í fullu starfi í nokkur ár og þá unnið að póstsögunni. Seinustu árin, eftir breytingarnar í eignarhaldi og rekstri póstsins hef ég unnið að þessu á vegum samgönguráðuneytisins. En Íslandspóstur hefur stutt þetta dyggilega." Af hverju miðarðu við 1873? "Þá verður til hin eiginlega, sjálfstæða póstþjónusta í landinu. Frímerki eru prentuð, pósthús er opnað í Reykjavík og menn ráðnir sérstaklega til þess að taka við pósti og flytja hann. Þetta er í raun stórkostleg breyting á starfsmannahaldi hins opinbera. Áður eru bara nokkrir embættismenn við störf, sýslumenn, dómarar, örfáir læknar og nokkur fjöldi presta. En nú bætast við tugir og hundruð manna ef allir eru taldir. Raunar er það svo að heimildir mínar um fyrstu ár póstþjónustunnar eru ekki síst úr bréfum þessara manna. Oftast eru þeir að kvarta um kjör sín og lýsa um leið aðstæðum og atvikum við störfin." En er ekki líka mikil samgöngusaga í þessu verki? "Jú. Ísland hefur þá sérstöðu meðal þjóðanna að hér voru engar almannasamgöngur fyrir. Í öðrum löndum voru t.a.m skipulegar ferðir járnbrauta. Á Íslandi er þessu ekki til að dreifa og því verða póstyfirvöldin að sjá um og skipuleggja þessar ferðir. Nú, samkvæmt stöðulögunum frá 1871 bar Dönum skylda til þess að halda uppi samgöngum við Ísland og þessar ferðir eru nýttar fyrir póst. Það kom í ljós í þessum aathgunum mínum að miklu fleiri ferðir voru farnar milli landa en áður hefur verið talið. Íslendingar taka á hinn bóginn sjálfir að kosta strandsiglingar með póst, farþega og flutning nánast um leið og þeir verða sjálfs sín ráðandi í fjárhagsmálum 1875. Og þessar strandferðir og flóasiglingar eru miklu meiri og mikilvægari en margir halda. Ég fann ágætar heimildir um þetta í skjölum Póstssamgönguráðuneytisins og ég held að ekki hafi fyrr verið tekið saman jafn mikið efni um þetta á einum stað. Nú og svo eru í bókinni fjölmargar myndir, sem sumar hverjar hafa ekki birst áður. Er eitthvað sem kom þér á óvart? "Það var í sjálfu sér margt. En ég get nefnt að ég vissi ekki að Íslendingar hefðu átt póst í hinu fræga skipi Titanic sem fórst 1912. En þarna voru íslensk bréf og póststjórnin varð að greiða mönnum smáræði í bætur fyrir. Annað sem kom mér á óvart var hin geysilega vinnuharka sem tíðkaðist hjá póstmeistaranum. Sem dæmi um þetta má nefna auglýsingu frá Sigurði Briem póstmeistara 1912. Þar kemur fram að menn gátu sett bréf í póst rétt fyrir hádegi á aðfangadag og merkt þau "jólakvöld" og voru bréfin þá borin út á aðfangadagskvöld eftir klukkan sex. Þess má geta að annar tveggja bréfbera í bænum þetta ár var Erlendur í Unuhúsi."
Menning Mest lesið Fögnuðu sögulegum 850 þúsund króna hátalara Ella Egils Lífið Sonur Fóstbróður slær í gegn: „Ég er fastur þarna núna, orðinn háður“ Lífið „Kristrún Frostadóttir frá... Finnlandi?“ Lífið Selja íbúð í Vesturbænum: „Við eigum of mörg börn til að búa í henni áfram“ Lífið Lamaðist og missti sjón en fann styrk í sjálfri sér Lífið Björgvin Franz brotinn en slær í gegn í Ladda og ræktinni Lífið Þeir fátæku borga brúsann Gagnrýni Stjörnurnar flyktust á frumsýningu einnar mest spennandi bíómyndar ársins Lífið samstarf Fyrstur til að skíða niður Everest án súrefnis Lífið „Það sýður miklu frekar upp úr við uppvaskið“ Lífið Fleiri fréttir Fögnuðu sögulegum 850 þúsund króna hátalara Ella Egils Björgvin Franz brotinn en slær í gegn í Ladda og ræktinni Sonur Fóstbróður slær í gegn: „Ég er fastur þarna núna, orðinn háður“ „Kristrún Frostadóttir frá... Finnlandi?“ Lamaðist og missti sjón en fann styrk í sjálfri sér Víkingur Heiðar hlaut mjög virt verðlaun Fyrstur til að skíða niður Everest án súrefnis „Það sýður miklu frekar upp úr við uppvaskið“ „Mjög fallegt“ hús og „fullfrágengin“ lóð Elli Egils hannaði hátalara fyrir Bang & Olufsen Elli Egils hélt að Elli Egils væri grín Framtíð Ísraela í Eurovision ákveðin í nóvember Fargufan nýjasta æðið á Íslandi Selja íbúð í Vesturbænum: „Við eigum of mörg börn til að búa í henni áfram“ Lýsir raunum einhleypra í Reykjavík: „Tilhugalífið minnir á lélegt bókunarkerfi“ Þetta eru uppáhalds barnabækur ráðherranna Ástfangin á ný Hollywood-stjarna slær sér upp með prins „Er ekki hér til að keppast um fegurð“ Þriðja í heiminn hjá Rihönnu og A$AP Rocky Er ekki eðlilegt að stunda kynlíf á afmælinu? Hefur keypt fasteignir fyrir rúman milljarð íslenskra króna á árinu Minntist bróður síns fyrir fullum sal Leiðir skilja hjá Svala og Jóhönnu Stella og Davíð sjóðheitt nýtt par Elín tendrar eldana fyrir Laufeyju Mun aldrei gleyma augnaráði bílstjórans Óvænt stjörnuskipti í jólasýningu Þjóðleikhússins Unnur Birna verður Elma „Þrisvar sinnum hefur mér verið hótað lífláti“ Sjá meira