Alþekktar eru píslargöngur umsækjenda í leiklist og læknisfræði en nú virðist sem ný háskólagrein hafi olnbogað sig fram í forystusveit þessara eftirsóttu greina. Hún er nokkuð óvænt. Það er meistaranám í ritlist í Háskóla Íslands.
„Já, þetta getur vakið furðu sumra miðað við stöðuna í samfélaginu, þar sem ritlist og bókmenntir eru ekki alveg eins miðlægar í flórunni og þær voru þegar ég ólst upp. En það er bara eitthvað með íslenska þjóð sem veldur því að það eru alveg ótrúlega margir sem ganga með höfund í maganum,“ segir Rúnar Helgi Vignisson prófessor, sem hefur haft veg og vanda af námsleiðinni frá því að hún var sett á fót 2008.
Árið 2011 var ritlist breytt í meistaranám og til þess að tryggja gæði námsins var ákveðið að takmarka hópinn við 16 til 18 manns. Nú er svo komið að oft kemst ekki nema þriðjungur umsækjenda inn og margir sækja ítrekað um án árangurs.
„Það er býsna algengt að fólk reyni aftur. Við tökum inn nafnlaust í seinni tíð og verkefnastjórinn afmáir þá nöfnin áður en við fáum umsóknirnar. Svo lesum við þetta alveg blint,“ segir Rúnar.
Hver og einn umsækjandi skilar inn 25 síðna skjali af hvernig texta sem er. Á síðari árum hafa æ fleiri sent inn kvikmyndahandrit og í fyrravor var Huldar Breiðfjörð rithöfundur ráðinn sem lektor sérstaklega á því sviði, enda þaullærður handritshöfundur.
Metfjöldi umsókna barst í ár og ef 18 verða teknir inn eins og í fyrra, verður inntökuhlutfallið um 31%. Umsóknirnar voru 58.
Í fyrra bárust 50 umsóknir og inntökuhlutfallið var 36%. Það má bera saman við 17% hlutfall í læknisfræði árið 2019, þar sem 323 þreyttu prófið en 54 komust inn. Í ritlistinni lækkar hlutfall inntekinna sífellt eftir því sem umsóknum fjölgar.
Er hægt að kenna ritlist?
Sú spurning vaknar hvort hér á landi sé mögulega hægt og rólega að myndast skilningur á því að ekkert sé í erfðafræði Íslendinga sem tryggi þeim meðfædda gáfu til þess að koma frá sér lýtalausum texta.
Rúnar skal ekki segja um það en segir að auðvitað hafi verið deilt um það um aldir hvort yfirleitt sé hægt að kenna ritlist eða ekki.
„Mér sýnist alla vega að það sé hægt að læra þetta með einhverju móti. Við sköffum þeim aðstæður til að æfa sig og leiðbeinum þeim sem rithöfundum, sem getur stytt þeim leið. Og fólki fer ótrúlega hratt fram á skömmum tíma, sem ég er margbúinn að sjá. Undrin gerast fljótt,“ segir Rúnar.
Rúnar bætir við að fjöldi útskrifaðra ritlistarmeistara rati inn á svið óbeint skyld rithöfundarstarfinu, svo sem í auglýsingar, markaðsstörf eða í fjölmiðla. Þetta bókvit verður því óumdeilanlega í askana látið. Skapandi fólk finnur sér farveg, að sögn prófessorsins.
Aðrir vinda sér vitaskuld beint að efninu og verða nafntogaðir rithöfundar. Af þekktum höfundum sem útskrifast hafa af brautinni má nefna Hildi Knútsdóttur, Arndísi Þórarinsdóttur, Kristínu Rögnu Gunnarsdóttur, Bergþóru Snæbjörnsdóttur, Sverri Norland, Ragnar Helga Ólafsson, Dag Hjartarson, Lóu Hlín Hjálmtýsdóttur, Fríðu Ísberg, Jónas Reyni Gunnarsson, Þóru Karítas Árnadóttur, Rut Guðnadóttur og Jóhönnu Friðriku Sæmundsdóttur.
