Skammdegisþunglyndi tengt við erfðir Gunnþórunn Jónsdóttir og Þórgnýr Einar Albertsson skrifar 15. nóvember 2018 09:00 Konur eru líklegri til að þjást af skammdegisþunglyndi en karlar. Fréttablaðið/GVA Árstíðabundið þunglyndi (e. seasonal affective disorder) er nákvæmlega það sem nafnið gefur til kynna, árstíðabundið afbrigði þunglyndis. Sú mynd árstíðabundins þunglyndis sem einna helst þekkist hér á landi gerir venjulega vart við sig síðla hausts eða snemma um veturinn, hopar með vori og kallast skammdegisþunglyndi. Það er ekki talið sérstakur geðsjúkdómur heldur afbrigði þunglyndis. Að því er kemur fram á vef geðheilbrigðisstofnunar Bandaríkjanna eru þekkt einkenni yfir veturinn meðal annars orkuleysi, ofát og ofsyfja. Öllu minna þekkt hér á landi er svokallað sumarþunglyndi, sem einnig telst til árstíðabundins þunglyndis, og lýsir það sér meðal annars í svefnleysi, lítilli matarlyst, kvíða og eirðarleysi. Rannsókn sem geðheilbrigðisstofnunin vísar til í umfjöllun sinni hefur sýnt fram á að fjórfalt fleiri konur greinast með árstíðabundið þunglyndi en karlmenn. Þá sé maður einnig líklegri til þess að þjást af árstíðabundnu þunglyndi þeim mun fjær miðbaug sem maður býr. Sama rannsókn, sem Sherri Melrose, prófessor við Athabasca-háskóla í Kanada, gerði, sýndi einnig fram á að eitt prósent Flórídabúa þjáðist af árstíðabundnu þunglyndi en níu prósent Alaskabúa. Skoðanakönnun Weather Channel og YouGov frá árinu 2014 sýndi svo fram á að 29 prósent Breta teldu sig þjást af einhvers konar skammdegisþunglyndi. Breska heilbrigðisstofnunin segir á vef sínum að orsakir árstíðabundins þunglyndis séu einna helst þrjár. Í fyrsta lagi offramleiðsla svefnhormónsins melatóníns, í öðru lagi of lítil framleiðsla hormónsins serótóníns, til að mynda vegna sólarleysis, og svo í þriðja lagi vanstilling líkamsklukkunnar vegna skammdegisins. Sálfræðivefritið PsyPost sagði í janúar frá víðtækri erfðamengisrannsókn (e. GWAS) á árstíðabundnu þunglyndi sem prófessor James Bennett Potash við Johns Hopkins-háskóla stýrði. Rannsakendur skoðuðu tilfelli 1.380 Bandaríkjamanna með árstíðabundið þunglyndi og 2.937 Bandaríkjamanna án þess og náðu að afmarka gen sem gæti tengst aukinni hættu á því að þróa með sér árstíðabundið þunglyndi. „Við vitum að tilhneiging til þunglyndis sem versnar eftir því sem dagurinn styttist á rætur sínar að rekja að hluta til erfða fólks. Það sem okkar rannsókn sýnir fram á er að það séu vísbendingar um eitt gen sem gæti útskýrt þessa tilhneigingu. Genið kallast ZBTB20 og inniheldur upplýsingar um framleiðslu prótíns sem, að minnsta kosti á meðal músa, snýr að líkamsklukkunni og breytingu hegðunar vegna styttingar dagsins,“ hafði PsyPost eftir Potash. Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Mest lesið Sextán ára reyndi að stinga lögguna af Innlent Allt önnur spá í kortunum Innlent „Ég kem ekki nálægt þessum málum aftur“ Innlent Furða sig á að starfsfólkið þegi ennþá Innlent Enn þrætt um þróun íslenskunnar: „Fjögur slösuðust í hörðum árekstri“ Innlent Gosmóða yfir höfuðborgarsvæðinu í dag Innlent „Þessi kostnaður hverfur ekki“ Innlent Banaslys á Vesturlandsvegi í Borgarfirði Innlent Karlmaður á þrítugsaldri lést í slysinu á Vesturlandsvegi Innlent Ekkja leiðtoga ISIS leysir frá skjóðunni Erlent Fleiri fréttir Yrðu stórtíðindi í íslenskum stjórnmálum ef VG dytti út af þingi Bjarni ferðaðist um Malaví með vélinni sem fórst Björguðu hesti úr sjálfheldu í Skagafirði Mesta mengunin vegna gossins mælst í Skotlandi „Þetta eru engar eðlilegar eða venjulegar dýraveiðar“ Spegilmynd af samfélaginu muni búa á Heklureit Tekist á um safnskóla í Laugardal: Áformin „vanvirðing og eiginlega valdníðsla“ Leiðinlegt þegar hönnun og hagkvæmni er stillt upp sem andstæðum Vonast til þess að ráðgátan um Lögréttutjöldin leysist Rannsaka kynferðisbrot en ekki innbrot Ráðherra sendir lögreglu erindi vegna netsölu áfengis Umdeild ákvörðun ráðherra og gosmóða yfir borginni Auka framlag Íslands til UNRWA um hundrað milljónir Skýra þurfi stöðu ríkissáttasemjara Karlmaður á þrítugsaldri lést í slysinu á Vesturlandsvegi Kári Stefánsson formaður í nýjum starfshóp „Ég kem ekki nálægt þessum málum aftur“ Senda fólk inn úr sólinni Segir allan áburð um kynferðisbrot úr lausu lofti gripinn Sextán ára reyndi að stinga lögguna af Ólíðandi misbeiting matvælaráðherra á valdi Þyrla kölluð út vegna vélsleðaslyss við Langjökul „Svartur dagur fyrir dýravelferð á Íslandi“ Allt önnur spá í kortunum Ólafur Ragnar segir deilur um forsetaembættið endanlega afgreiddar Skynsamlegt að loka gluggum og setja á hringrásarstillingu í bílnum Segja ákvörðun Bjarkeyjar í berhöggi við stjórnarskrá Fjórar snyrtistofur sektaðar fyrir ófullnægjandi verðmerkingar Ákvörðunin skref í rétta átt Loka vinnuskólanum og leikskólabörnum haldið innandyra Sjá meira
Árstíðabundið þunglyndi (e. seasonal affective disorder) er nákvæmlega það sem nafnið gefur til kynna, árstíðabundið afbrigði þunglyndis. Sú mynd árstíðabundins þunglyndis sem einna helst þekkist hér á landi gerir venjulega vart við sig síðla hausts eða snemma um veturinn, hopar með vori og kallast skammdegisþunglyndi. Það er ekki talið sérstakur geðsjúkdómur heldur afbrigði þunglyndis. Að því er kemur fram á vef geðheilbrigðisstofnunar Bandaríkjanna eru þekkt einkenni yfir veturinn meðal annars orkuleysi, ofát og ofsyfja. Öllu minna þekkt hér á landi er svokallað sumarþunglyndi, sem einnig telst til árstíðabundins þunglyndis, og lýsir það sér meðal annars í svefnleysi, lítilli matarlyst, kvíða og eirðarleysi. Rannsókn sem geðheilbrigðisstofnunin vísar til í umfjöllun sinni hefur sýnt fram á að fjórfalt fleiri konur greinast með árstíðabundið þunglyndi en karlmenn. Þá sé maður einnig líklegri til þess að þjást af árstíðabundnu þunglyndi þeim mun fjær miðbaug sem maður býr. Sama rannsókn, sem Sherri Melrose, prófessor við Athabasca-háskóla í Kanada, gerði, sýndi einnig fram á að eitt prósent Flórídabúa þjáðist af árstíðabundnu þunglyndi en níu prósent Alaskabúa. Skoðanakönnun Weather Channel og YouGov frá árinu 2014 sýndi svo fram á að 29 prósent Breta teldu sig þjást af einhvers konar skammdegisþunglyndi. Breska heilbrigðisstofnunin segir á vef sínum að orsakir árstíðabundins þunglyndis séu einna helst þrjár. Í fyrsta lagi offramleiðsla svefnhormónsins melatóníns, í öðru lagi of lítil framleiðsla hormónsins serótóníns, til að mynda vegna sólarleysis, og svo í þriðja lagi vanstilling líkamsklukkunnar vegna skammdegisins. Sálfræðivefritið PsyPost sagði í janúar frá víðtækri erfðamengisrannsókn (e. GWAS) á árstíðabundnu þunglyndi sem prófessor James Bennett Potash við Johns Hopkins-háskóla stýrði. Rannsakendur skoðuðu tilfelli 1.380 Bandaríkjamanna með árstíðabundið þunglyndi og 2.937 Bandaríkjamanna án þess og náðu að afmarka gen sem gæti tengst aukinni hættu á því að þróa með sér árstíðabundið þunglyndi. „Við vitum að tilhneiging til þunglyndis sem versnar eftir því sem dagurinn styttist á rætur sínar að rekja að hluta til erfða fólks. Það sem okkar rannsókn sýnir fram á er að það séu vísbendingar um eitt gen sem gæti útskýrt þessa tilhneigingu. Genið kallast ZBTB20 og inniheldur upplýsingar um framleiðslu prótíns sem, að minnsta kosti á meðal músa, snýr að líkamsklukkunni og breytingu hegðunar vegna styttingar dagsins,“ hafði PsyPost eftir Potash.
Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Mest lesið Sextán ára reyndi að stinga lögguna af Innlent Allt önnur spá í kortunum Innlent „Ég kem ekki nálægt þessum málum aftur“ Innlent Furða sig á að starfsfólkið þegi ennþá Innlent Enn þrætt um þróun íslenskunnar: „Fjögur slösuðust í hörðum árekstri“ Innlent Gosmóða yfir höfuðborgarsvæðinu í dag Innlent „Þessi kostnaður hverfur ekki“ Innlent Banaslys á Vesturlandsvegi í Borgarfirði Innlent Karlmaður á þrítugsaldri lést í slysinu á Vesturlandsvegi Innlent Ekkja leiðtoga ISIS leysir frá skjóðunni Erlent Fleiri fréttir Yrðu stórtíðindi í íslenskum stjórnmálum ef VG dytti út af þingi Bjarni ferðaðist um Malaví með vélinni sem fórst Björguðu hesti úr sjálfheldu í Skagafirði Mesta mengunin vegna gossins mælst í Skotlandi „Þetta eru engar eðlilegar eða venjulegar dýraveiðar“ Spegilmynd af samfélaginu muni búa á Heklureit Tekist á um safnskóla í Laugardal: Áformin „vanvirðing og eiginlega valdníðsla“ Leiðinlegt þegar hönnun og hagkvæmni er stillt upp sem andstæðum Vonast til þess að ráðgátan um Lögréttutjöldin leysist Rannsaka kynferðisbrot en ekki innbrot Ráðherra sendir lögreglu erindi vegna netsölu áfengis Umdeild ákvörðun ráðherra og gosmóða yfir borginni Auka framlag Íslands til UNRWA um hundrað milljónir Skýra þurfi stöðu ríkissáttasemjara Karlmaður á þrítugsaldri lést í slysinu á Vesturlandsvegi Kári Stefánsson formaður í nýjum starfshóp „Ég kem ekki nálægt þessum málum aftur“ Senda fólk inn úr sólinni Segir allan áburð um kynferðisbrot úr lausu lofti gripinn Sextán ára reyndi að stinga lögguna af Ólíðandi misbeiting matvælaráðherra á valdi Þyrla kölluð út vegna vélsleðaslyss við Langjökul „Svartur dagur fyrir dýravelferð á Íslandi“ Allt önnur spá í kortunum Ólafur Ragnar segir deilur um forsetaembættið endanlega afgreiddar Skynsamlegt að loka gluggum og setja á hringrásarstillingu í bílnum Segja ákvörðun Bjarkeyjar í berhöggi við stjórnarskrá Fjórar snyrtistofur sektaðar fyrir ófullnægjandi verðmerkingar Ákvörðunin skref í rétta átt Loka vinnuskólanum og leikskólabörnum haldið innandyra Sjá meira