Kúrdar tala fyrir daufum eyrum Guðsteinn Bjarnason skrifar 23. nóvember 2014 13:15 Kúrdar mótmæla Kúrdar hafa reglulega fjölmennt til mótmæla gegn stjórnvöldum í Tyrklandi. Þeir krefjast fullra réttinda sem minnihlutahópur og vilja helst fá sjálfstjórn í kúrdahéraðunum.nordicphotos/AFP Frá því vígasveitir íslamska ríkisins hófu innrás sína inn á Kúrdasvæðin í norðanverðu Írak og norðanverðu Sýrlandi hafa þeir flúið tugum þúsunda saman yfir landamærin til Tyrklands. Margir þeirra hafa síðan viljað snúa aftur yfir landamærin til Sýrlands að berjast við vígasveitirnar. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki viljað taka það í mál, og mótmælti harðlega þegar ríkisstjórn Tyrklands leyfði herliði íraskra Kúrda að koma til Tyrklands og fara þaðan yfir landamærin til Sýrlands til átaka við Íslamska ríkið. Skýringanna er að leita í áratuga langri baráttu tyrkneska hersins og tyrkneska ríkisins gegn Kúrdum, sem krafist hafa aukinna réttinda og sjálfstjórnar í suðausturhluta landsins. Lengi vel litu tyrknesk stjórnvöld almennt á Kúrda sem hryðjuverkamenn, og þótt það hafi eitthvað verið að breytast á síðustu árum lifir tortryggnin enn góðu lífi. Ekki síst meðal yfirmanna tyrkneska hersins. Tyrkneska stjórnin hefur jafnvel verið sökuð um að vilja frekar styðja vígasveitir Íslamska ríkisins en Kúrda.Kúrdabyggðunum skipt upp Kúrdar hafa frá fornu fari flestir búið á slóðum sem landamæri nútímans kljúfa niður í fjögur lönd: Tyrkland, Sýrland, Írak og Íran. Upphaflega tilheyrði þetta landsvæði norðvestanverðri Persíu, sem nú heitir Íran. Í nokkrar aldir var þetta svæði undir yfirráðum Tyrkjaveldis, allt þangað til það veldi hrundi í lok seinni heimsstyrjaldarinnar. Það er því ekki nema tæp öld frá því Vesturlönd skiptu niður Kúrdabyggðunum með því að draga landamæri þvers og kruss í gegnum þær. Kúrdarnir sjálfir hafa helst ekki viljað taka mark á þessum handahófskenndu landamærum og líta enn á sig sem eina þjóð. Og dreymir um að sameinast í sjálfstæðu ríki.Fótum troðin réttindi Stjórnvöld ríkjanna fjögurra hafa, eins og kannski gefur að skilja, ekki verið jafn áhugasöm um að missa frá sér landsvæði Kúrdabyggðanna og þær auðlindir sem þeim fylgja. Réttindi Kúrda til þess að rækta menningu sína og nota sitt eigið tungumál hafa verið fótum troðin, í mismiklum mæli þó eftir löndum og stjórnmálaástandinu hverju sinni. Í Tyrklandi var því einna harðast fylgt eftir að tungumál Kúrda mætti hvergi heyrast. Það mátti ekki nota það í skólum og það mátti ekki gefa út bækur á kúrdísku. Tyrkjastjórn vildi ekki til þess hugsa að í landinu byggi önnur þjóð en Tyrkir, og Kúrdar áttu bara að sætta sig við það að vera Tyrkir úr því þeir bjuggu í Tyrklandi. Strax upp úr fyrri heimsstyrjöldinni tóku þeir samt að gera uppreisnir, sem jafnharðan voru barðar niður. Og stuttu fyrir seinna stríð sömdu Tyrkir við nágrannalönd sín um samhæfðar aðgerðir gegn Kúrdum. Eftir það máttu þeir sín lítils.Erdogan veitti heimild Recep Tayyip Erdogan, sem nú er orðinn forseti Tyrklands eftir meira en áratug í embætti forsætisráðherra, hefur nú heimilað hersveitum Kúrda frá Írak að fara yfir tyrkneskt land og áfram inn í Sýrland. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki verið alls kostar sáttur við það fyrirkomulag. Erdogan hefur, ekki síður en herinn, verið tregur til að veita Kúrdum aðstoð, og spurði nýverið hvers vegna öll þessi áhersla beindist að landamæraþorpinu Kobane í Sýrlandi, þaðan sem flestir íbúarnir voru hvort eð er flúnir. „Hvers vegna Kobane? Og hvers vegna ekki aðrar borgir eins og Idlib, Hama eða Homs?“ spurði hann. „Og hvers vegna ekki í Írak, þar sem fjörutíu prósent landsins hafa verið hertekin?“ Engu að síður lét hann á endanum undan þrýstingi, ekki síst frá Vesturlöndum.Taflið að snúast við? Sigurganga Íslamska ríkisins virðist reyndar komin á einhverja endastöð, í bili að minnsta kosti. Loftárásir Bandaríkjanna hafa haft sitt að segja, þótt ekki dugi þær til að vinna bug á vígasveitunum. Í vikunni hétu tyrknesk og írösk stjórnvöld því að vinna saman gegn Íslamska ríkinu, og nú hafa Kúrdar náð aftur á sitt vald hluta bæjarins Kobane. Átökin um þetta litla þorp hafa orðið að lykilatriði í huga Kúrda, sem leggja allt kapp á að ná bænum aftur úr höndum Íslamska ríkisins. „Kobane hefur orðið að sameiningartákni fyrir Kúrda í Mið-Austurlöndum,“ hefur bandaríska dagblaðið New York Times eftir Barham Salih, fyrrverandi forsætisráðherra Kúrdahéraðanna í Írak. „Að sumu leyti hefur Kobane einnig breytt sögu Kúrdaþjóðarinnar úr því að vera harmleikur yfir í sögu andspyrnu.“ Mest lesið Yrði stærsta lýðheilsuslys Íslandssögunnar Innlent Segja Pútín vilja vopnahlé sem miðist við núverandi víglínur Erlent Veita viðtal um Hamraborgarmálið í fyrsta sinn: Viðvörunarkerfi í bílnum hefði getað gert illt verra Innlent Albert Guðmundsson verður ákærður fyrir kynferðisbrot Innlent Rúta brann til kaldra kola við Sóltún Innlent Svipað og frekar róleg haustlægð Innlent Mikill harmleikur en skýrir farvegir Innlent Íslendingurinn sem slasaðist í háloftunum var á vegum Marels Innlent Tamningakona sýknuð af bótakröfu vegna reiðslyss Innlent Sá sem át ekkert nema McDonalds í mánuð er fallinn frá Erlent Fleiri fréttir Segja Pútín vilja vopnahlé sem miðist við núverandi víglínur Sá sem át ekkert nema McDonalds í mánuð er fallinn frá Ísrael eigi að láta af öllum hernaðaraðgerðum í Rafah „Þetta setti af stað dómínó-áhrif út um allan heim“ Óttast um afdrif ríflega hundrað eftir aurskriðu Allsherjarsigur gegn Hamas ólíklegur Segir yfirlýsingar um að FBI hafi mátt skjóta Trump stórhættulegar Segir samstöðu lykilinn að jarðgangagerð Færeyinga Fjórir látnir eftir að bygging hrundi á Majorku Munu þurfa að afplána í Kósovó Skoða að leyfa árásir í Rússlandi með bandarískum vopnum Segja fiskiolíu geta aukið líkurnar á gáttatifi og heilablóðfalli Kínverjar æfa innrás á Taívan Níu létust á framboðsfundi Fjölskyldur birta myndskeið af blóðugum gíslum Hamas-liða Annar umdeildur fáni hékk við annað hús dómara Höfða mál gegn hundrað lögregluþjónum vegna árásarinnar í Uvalde Boðar til kosninga í Bretlandi í sumar Saka Rússa um að skapa ótta á Eystrasalti Mikill eldur í höfuðstöðvum Novo Nordisk Lýsa hrikalegum aðstæðum í flugi Singapore Airlines: „Það var svo mikið öskrað“ Saka Ísraela um að misbeita lögum til þess að stöðva streymi frá Gasa Æðsti klerkurinn stýrði útför íranska forsetans Lætur líklega reyna aftur á þungunarrofsfrumvarpið Rússar sagðir hafa skotið geimvopni á sporbaug Ísraelar kalla sendiherrana heim frá Noregi, Írlandi og Spáni Búist við að Noregur viðurkenni Palestínu sem sjálfstætt ríki Sagðist opinn fyrir takmörkunum á getnaðarvarnir Hálfri milljón yrði gert að rýma kæmi til goss Kanna hvar Perry fékk ketamínið Sjá meira
Frá því vígasveitir íslamska ríkisins hófu innrás sína inn á Kúrdasvæðin í norðanverðu Írak og norðanverðu Sýrlandi hafa þeir flúið tugum þúsunda saman yfir landamærin til Tyrklands. Margir þeirra hafa síðan viljað snúa aftur yfir landamærin til Sýrlands að berjast við vígasveitirnar. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki viljað taka það í mál, og mótmælti harðlega þegar ríkisstjórn Tyrklands leyfði herliði íraskra Kúrda að koma til Tyrklands og fara þaðan yfir landamærin til Sýrlands til átaka við Íslamska ríkið. Skýringanna er að leita í áratuga langri baráttu tyrkneska hersins og tyrkneska ríkisins gegn Kúrdum, sem krafist hafa aukinna réttinda og sjálfstjórnar í suðausturhluta landsins. Lengi vel litu tyrknesk stjórnvöld almennt á Kúrda sem hryðjuverkamenn, og þótt það hafi eitthvað verið að breytast á síðustu árum lifir tortryggnin enn góðu lífi. Ekki síst meðal yfirmanna tyrkneska hersins. Tyrkneska stjórnin hefur jafnvel verið sökuð um að vilja frekar styðja vígasveitir Íslamska ríkisins en Kúrda.Kúrdabyggðunum skipt upp Kúrdar hafa frá fornu fari flestir búið á slóðum sem landamæri nútímans kljúfa niður í fjögur lönd: Tyrkland, Sýrland, Írak og Íran. Upphaflega tilheyrði þetta landsvæði norðvestanverðri Persíu, sem nú heitir Íran. Í nokkrar aldir var þetta svæði undir yfirráðum Tyrkjaveldis, allt þangað til það veldi hrundi í lok seinni heimsstyrjaldarinnar. Það er því ekki nema tæp öld frá því Vesturlönd skiptu niður Kúrdabyggðunum með því að draga landamæri þvers og kruss í gegnum þær. Kúrdarnir sjálfir hafa helst ekki viljað taka mark á þessum handahófskenndu landamærum og líta enn á sig sem eina þjóð. Og dreymir um að sameinast í sjálfstæðu ríki.Fótum troðin réttindi Stjórnvöld ríkjanna fjögurra hafa, eins og kannski gefur að skilja, ekki verið jafn áhugasöm um að missa frá sér landsvæði Kúrdabyggðanna og þær auðlindir sem þeim fylgja. Réttindi Kúrda til þess að rækta menningu sína og nota sitt eigið tungumál hafa verið fótum troðin, í mismiklum mæli þó eftir löndum og stjórnmálaástandinu hverju sinni. Í Tyrklandi var því einna harðast fylgt eftir að tungumál Kúrda mætti hvergi heyrast. Það mátti ekki nota það í skólum og það mátti ekki gefa út bækur á kúrdísku. Tyrkjastjórn vildi ekki til þess hugsa að í landinu byggi önnur þjóð en Tyrkir, og Kúrdar áttu bara að sætta sig við það að vera Tyrkir úr því þeir bjuggu í Tyrklandi. Strax upp úr fyrri heimsstyrjöldinni tóku þeir samt að gera uppreisnir, sem jafnharðan voru barðar niður. Og stuttu fyrir seinna stríð sömdu Tyrkir við nágrannalönd sín um samhæfðar aðgerðir gegn Kúrdum. Eftir það máttu þeir sín lítils.Erdogan veitti heimild Recep Tayyip Erdogan, sem nú er orðinn forseti Tyrklands eftir meira en áratug í embætti forsætisráðherra, hefur nú heimilað hersveitum Kúrda frá Írak að fara yfir tyrkneskt land og áfram inn í Sýrland. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki verið alls kostar sáttur við það fyrirkomulag. Erdogan hefur, ekki síður en herinn, verið tregur til að veita Kúrdum aðstoð, og spurði nýverið hvers vegna öll þessi áhersla beindist að landamæraþorpinu Kobane í Sýrlandi, þaðan sem flestir íbúarnir voru hvort eð er flúnir. „Hvers vegna Kobane? Og hvers vegna ekki aðrar borgir eins og Idlib, Hama eða Homs?“ spurði hann. „Og hvers vegna ekki í Írak, þar sem fjörutíu prósent landsins hafa verið hertekin?“ Engu að síður lét hann á endanum undan þrýstingi, ekki síst frá Vesturlöndum.Taflið að snúast við? Sigurganga Íslamska ríkisins virðist reyndar komin á einhverja endastöð, í bili að minnsta kosti. Loftárásir Bandaríkjanna hafa haft sitt að segja, þótt ekki dugi þær til að vinna bug á vígasveitunum. Í vikunni hétu tyrknesk og írösk stjórnvöld því að vinna saman gegn Íslamska ríkinu, og nú hafa Kúrdar náð aftur á sitt vald hluta bæjarins Kobane. Átökin um þetta litla þorp hafa orðið að lykilatriði í huga Kúrda, sem leggja allt kapp á að ná bænum aftur úr höndum Íslamska ríkisins. „Kobane hefur orðið að sameiningartákni fyrir Kúrda í Mið-Austurlöndum,“ hefur bandaríska dagblaðið New York Times eftir Barham Salih, fyrrverandi forsætisráðherra Kúrdahéraðanna í Írak. „Að sumu leyti hefur Kobane einnig breytt sögu Kúrdaþjóðarinnar úr því að vera harmleikur yfir í sögu andspyrnu.“
Mest lesið Yrði stærsta lýðheilsuslys Íslandssögunnar Innlent Segja Pútín vilja vopnahlé sem miðist við núverandi víglínur Erlent Veita viðtal um Hamraborgarmálið í fyrsta sinn: Viðvörunarkerfi í bílnum hefði getað gert illt verra Innlent Albert Guðmundsson verður ákærður fyrir kynferðisbrot Innlent Rúta brann til kaldra kola við Sóltún Innlent Svipað og frekar róleg haustlægð Innlent Mikill harmleikur en skýrir farvegir Innlent Íslendingurinn sem slasaðist í háloftunum var á vegum Marels Innlent Tamningakona sýknuð af bótakröfu vegna reiðslyss Innlent Sá sem át ekkert nema McDonalds í mánuð er fallinn frá Erlent Fleiri fréttir Segja Pútín vilja vopnahlé sem miðist við núverandi víglínur Sá sem át ekkert nema McDonalds í mánuð er fallinn frá Ísrael eigi að láta af öllum hernaðaraðgerðum í Rafah „Þetta setti af stað dómínó-áhrif út um allan heim“ Óttast um afdrif ríflega hundrað eftir aurskriðu Allsherjarsigur gegn Hamas ólíklegur Segir yfirlýsingar um að FBI hafi mátt skjóta Trump stórhættulegar Segir samstöðu lykilinn að jarðgangagerð Færeyinga Fjórir látnir eftir að bygging hrundi á Majorku Munu þurfa að afplána í Kósovó Skoða að leyfa árásir í Rússlandi með bandarískum vopnum Segja fiskiolíu geta aukið líkurnar á gáttatifi og heilablóðfalli Kínverjar æfa innrás á Taívan Níu létust á framboðsfundi Fjölskyldur birta myndskeið af blóðugum gíslum Hamas-liða Annar umdeildur fáni hékk við annað hús dómara Höfða mál gegn hundrað lögregluþjónum vegna árásarinnar í Uvalde Boðar til kosninga í Bretlandi í sumar Saka Rússa um að skapa ótta á Eystrasalti Mikill eldur í höfuðstöðvum Novo Nordisk Lýsa hrikalegum aðstæðum í flugi Singapore Airlines: „Það var svo mikið öskrað“ Saka Ísraela um að misbeita lögum til þess að stöðva streymi frá Gasa Æðsti klerkurinn stýrði útför íranska forsetans Lætur líklega reyna aftur á þungunarrofsfrumvarpið Rússar sagðir hafa skotið geimvopni á sporbaug Ísraelar kalla sendiherrana heim frá Noregi, Írlandi og Spáni Búist við að Noregur viðurkenni Palestínu sem sjálfstætt ríki Sagðist opinn fyrir takmörkunum á getnaðarvarnir Hálfri milljón yrði gert að rýma kæmi til goss Kanna hvar Perry fékk ketamínið Sjá meira
Veita viðtal um Hamraborgarmálið í fyrsta sinn: Viðvörunarkerfi í bílnum hefði getað gert illt verra Innlent
Veita viðtal um Hamraborgarmálið í fyrsta sinn: Viðvörunarkerfi í bílnum hefði getað gert illt verra Innlent