Alþingi hafði verið sett degi fyrr en upp úr sauð á Austurvelli við það tilefni. Þúsundir manna söfnuðust saman fyrir framan Alþingi. Yfirlögregluþjónar og aðstoðaryfirlögregluþjónar voru á árlegum fundi í Hvalfirði á meðan á þingsetningu stóð. Taldi Stefán Eiríksson lögreglustjóri að nægur fjöldi stjórnenda væri á staðnum líkt og fjallað var um á Vísi í gær.
Þann 21. janúar sneru yfirmennirnir til Reykjavíkur árla morguns og farið var yfir átökin sem staðið höfðu yfir fram á nótt kvöldið áður. Stóðu lögreglumenn vaktina við þinghúsið frá klukkan 13. Þegar voru 40-50 manns berjandi á rúður þinghússins. Hálftíma síðar voru um 200 manns mættir og stuttu síðar 500.
Yfirgáfu flestir mótmælendur Alþingishúsið upp úr klukkan 14 af tillitsemi við jarðarför sem var skipulögð í Dómkirkjunni klukkan 15. Héldu þeir í átt að Stjórnarráðinu þar sem barið var á rúður og ráðist að bifreið Geirs H. Haarde forsætisráðherra austan við húsið. Kallaði lögregla eftir skjótri aðstoð og allt tiltækt lið lögreglu sent á staðinn.
„Var atgangur mótmælenda svo mikill að lögreglumenn urðu að taka upp kylfur og fara í viðbragðsstöðu. Ástandið var þarna mjög eldfimt og endaði með því að lögreglumenn urðu að beita afli svo forsætisráðherra og bifreið hans kæmust í burtu. Ljóst var á þessum tímapunkti að mótmæli dagsins ættu eftir að harðna og því farið í að ræsa út fleiri lögreglumenn, m.a. frá Suðurnesjum,“ segir í skýrslunni.
Klukkan 15 var starfsfólk Stjórnarráðsins beðið um að yfirgefa húsið að austanverðu, einn og einn í einu. Rúður voru brotnar og fengu lögreglumenn í sig gler og annað sem mótmælendur köstuðu í þá.
Skömmu fyrir klukkan 16 bárust fréttir af því að unglingar væru að sækja sér grjót úr uppgreftri húss á móti Happdrætti Háskóla Íslands við Tjarnargötu. Var um að ræða grjót sem tilheyrði fornminjum húss eða húsa sem staðið höfðu þarna allt frá landnámi. Staðfesti fólkið sem vann að uppgreftrinum það við lögreglu.
„Var því búist við að lögreglan ætti eftir að verða fyrir töluverðu grjótkasti af hendi mótmælenda. Rétt er að geta þess að mikið tjón varð á fornminjunum eftir að grjótið var tekið og reyndu þeir sem að greftrinum stóðu að leita að þessu grjóti næstu daga.“
Á næstu klukkustundum reyndu mótmælendur að þrýsta á línu lögreglumanna framan við þinghúsið, köstuðu grjóti og flöskum í lögreglumenn og kveikt var í handblysum. Var um „kínverjum“ um tíma kastað í lögreglumenn en einn mótmælenda fékk gjallarhorn lánað hjá lögreglu og taldi félaga sína á að hætta því.
Var brotist inn í ómerktan lögreglubíl og húfum stolið, eldur var endurtekið kveiktur á Austurvelli og þá skaut maður úr litboltabyssu á þinghúsið. Eftir stöðugt grjótkast við þinghúsið var gasmönnum gefin fyrirmæli um að gera sig klára. Grjótkastið jókst og var gerð önnur tilraun til að sækja grjót í uppgröftinn við Tjarnargötu en lögreglumenn komu í veg fyrir það.
Átökin jukust fram á kvöld og stóð lögreglan í ströngu allt til klukkan 3 um nóttina þegar friðsamlegt var orðið í miðborginni. Sjö lögreglumenn slösuðust þetta kvöld og um nóttina. Fóru þeir allir á slysadeild en náðu sér allir að fullu eftir mislangan tíma.
„Litlu mátti muna að ekki yrðu alvarlegri slys á lögreglumönnum, en sá hlífðarbúnaður sem þeir voru í og góðir hjálmar, komu í veg fyrir það,“ segir í skýrslunni.
Í kaflanum „Hvernig til tókst“ segir um 21. janúar 2009 að framganga lögreglu hafi verið í samræmi við það mikla ofbeldi sem beitt var af hálfu mótmælenda. Ljóst hafi verið að ekki máttu færri lögreglumenn koma að þessum mótmælum og á tímabili var lögreglan við það að verða undir, svo mikill hafi atgangurinn verið.
„Sá stórmerki atburður gerðist hins vegar, að stór hópur mótmælenda við Stjórnarráðið, tók sig út úr hópnum og mynduðu varnarlínu fyrir framan lögreglulínuna og stöðvuðu þannig grjótkastið. Þetta kom öllum á óvart og má segja að hér hafi átt sér stað heimsatburður þar sem ekki er vitað þess að neitt erlent lögreglulið hafi upplifað neitt þessu líkt, í tengslum við mótmæli af þessum toga.“
