Innlent

450 manns hafa komið að aðgerðum vegna jarðhræringanna

Svavar Hávarðsson skrifar
í Holuhrauni. Allir sem vettlingi geta valdið innan Jarðvísindastofnunar hafa komið að vinnu vegna jarðhræringanna.
í Holuhrauni. Allir sem vettlingi geta valdið innan Jarðvísindastofnunar hafa komið að vinnu vegna jarðhræringanna. Mynd/Magnús Tumi Guðmundsson
Umframkostnaður vegna rannsókna og vöktunar í kjölfar jarðhræringanna í Bárðarbungu var yfir 100 milljónir króna fyrstu fjórar vikurnar. Vel á fimmta hundrað manns hafa komið að verkefninu í einhverri mynd frá því um miðjan ágúst.

Eins og allir þekkja eru jarðhræringarnar í og við norð­vestan­verðan Vatnajökul einn markverðasti jarðvísindalegi atburður sem vísindamenn og almenningur á Íslandi hefur orðið vitni að. Sérstaka athygli vekur hvernig nútímatækni hefur gert áhuga­sömum kleift að fylgjast með þróuninni dag frá degi, hvort sem er jarðskjálftahrinunni sem hófst 16. ágúst eða eldgosunum sem síðar fylgdu. En að baki þessu stendur her manns frá mörgum ólíkum stofnunum og samtökum sem sofin og vakin hafa legið yfir verkefninu.

Á sólarhringsvakt

Sigrún Karlsdóttir, náttúruvárstjóri Veðurstofu Íslands, segir að frá upphafi eldsumbrotanna hafi jarðváreftirlitið verið á sólar­hringsvakt og vatnaváreftirlitið hefur verið á bakvakt allan sólar­hringinn frá upphafi eldsumbrotanna. Alls hafa 107 starfsmenn stofnunarinnar komið að verkefninu fram til þessa.

„Í þremur tilfellum hefur verið nauðsynlegt að hafa þrjá veðurfræðinga á vakt í tengslum við þennan atburð. Fjöldi eftirlitsferða hefur verið farinn á svæðið, þ.e. norðan við Vatnajökul, til að koma upp fleiri mælitækjum og auka þannig getu Veðurstofunnar til að bregðast við og gefa út viðvaranir tímanlega til almannavarnaryfirvalda. Enn fremur var nauðsynlegt að flytja færanlegu rat­sjárnar til að hægt sé að fylgjast með ösku í andrúmslofti ef til öskugoss kemur,“ segir Sigrún.

Mikilvægt hefur verið að koma á sjálfvirkum ferlum við birtingu mæligagna til að auðvelda allt eftir­lit og auka skilning á framvindu atburðanna.

„Tölvufræðingar Veðurstof­unnar hafa unnið þrekvirki í þessum efnum. Stofnunin hefur þurft að bregðast við beiðnum frá yfirvöldum, m.a. til að meta flóðahættu vegna hugsanlegs jökulhlaups Jökuls­ár á Fjöllum og í Skjálfandafljóti,“ segir Sigrún en Veður­stofan hefur komið upp reiknilíkönum til að geta spáð fyrir um dreifingu ösku og brennisteins í andrúmslofti. Þátttaka á fundum vísindamannaráðs Almannavarna, íbúafundum og öðrum fundum hagsmunaaðila hefur einnig kallað á mikið vinnuálag á Veðurstofunni sem hefur komið upplýsingum stöðugt á framfæri við landsmenn. Hefur stofnunin nýtt sér vefinn og aðra miðla, s.s. Facebook, í því sambandi. „Brýnt er að þessi þjónusta sé til staðar jafnt um helgar sem á virkum dögum, sem hefur kallað á mikið vinnuálag og yfirvinnu starfsmanna í upplýsingakerfum og upplýsingamiðlun,“ segir Sigrún.

Allir á dekk

Stór hluti af starfsmönnum Jarðvísindastofnunar Háskóla Íslands hefur komið að viðbrögðum við eldgosinu og atburðunum í Bárðarbungu með einum eða öðrum hætti.

Stofnunin er með starfsmenn á vettvangi til að fylgjast með þróun gossins en þær vaktir hafa minnkað, aðallega vegna veðurs og vegna þess hversu lengi jarðhræring­arnar hafa staðið yfir. Margir koma að eftirliti úr lofti og jöklamæl­ingum, vöktun með fjarkönnun, efnagreiningum á bergsýnum og öðrum sýnum, eftirliti með jarðskorpuhreyfingum (jarðskjálftum) og mælingum. Einnig koma mælingar og rannsóknir á gæðum andrúmsloftsins og mælingar á vatni í jökul­ám og öðrum á svæðinu við sögu.

Þegar allt er talið hjá Jarðvísindastofnun og Jarðvísindadeild Háskólans eru um 30 vísindamenn að störfum auk fimm tæknimanna og skrifstofu, og hefur stór hluti þeirra komið að vinnu í tengslum við gosið. Einhverjir hafa alfarið sinnt þessum viðbrögðum, aðrir minna. Þá eru um 50 nýdoktorar, doktorsnemar og aðrir tímabundið ráðnir starfsmenn sem starfa hjá stofnunni og hefur stór hluti þeirra einnig komið að þessum rannsóknum.

„Það er erfitt að tilgreina ná­kvæm­lega hversu margir af okkar starfsmönnum hafa unnið alfarið við gosið en ætla má að um 50-60 manns í heildina hafi komið að vinnu við þetta frá byrjun,“ segir Svandís H. Halldórsdóttir, skrifstofustjóri Jarðvísindastofnunar.

Allt á einum stað

Víðir Reynisson, deildarstjóri almannavarnadeildar Ríkislögreglustjóra, segir að embættið hafi fengið það verkefni að safna saman öllum þeim aukakostnaði sem fellur til vegna atburðanna. „Aukakostnaðurinn losar 100 milljónir fyrir fyrstu fjórar vikurnar. Þetta eru töluverðar upphæðir sem eru að falla til í aukakostnað og mikið enn ótalið. Þegar þetta hefur allt verið tekið saman verður skýrslu skilað til ráðherranefndarinnar sem var skipuð vegna atburðanna. Þar eru menn að skoða þessi mál,“ segir Víðir og bætir við að starfsmenn deildarinnar, átta að tölu, hafi eingöngu unnið að verkefnum sem tengjast jarðhræringunum frá upphafi. Eins hafa tíu frá öðrum deildum Ríkislögreglustjóra komið að vinnunni. „Þess utan tíu heilbrigðisstarfsmenn og aðrir tíu frá Rauða krossinum og fjöldi björgunar­sveitarmanna,“ segir Víðir.

Guðbrandur Örn Arnarson, sem annast aðgerðamál hjá Landsbjörgu, segir að 136 björgunarsveitarmenn hafi komið við sögu aðgerða; flestir við gæslu, en miklum mun færri sem hafa tekið þátt í beinum verkefnum. Þar af hafa um 30 manns komið að aðgerðastjórn og starfað í samhæfingarstöð Almannavarna í Skógarhlíð.

Hafa flogið 17 sinnum

Vegna jarðhræringanna í og við Vatnajökul hafa á milli 90 og 100 starfsmenn Landhelgisgæslunnar komið að aðgerðum, samkvæmt upplýsingum frá Hrafnhildi Brynju Stefánsdóttur upplýsingafulltrúa.

Flugdeild Gæslunnar hefur öll tekið þátt með einhverjum hætti, þ.e. flugmenn, stýrimenn í flugvél og þyrlum, flugvirkjar og ýmsar stoðeiningar, starfsmenn aðgerðasviðs og starfsmenn í Keflavík sem vakta upplýsingar ratsjárstöðvanna.

Gæslan hefur flogið 17 ferðir yfir gosstöðvarnar. Flugvélin TF-SIF hefur farið í 11 flug og flogið í 38 klukkustundir samtals. Þyrlurnar hafa farið í sex flug og flogið samtals 22 klukkustundir. Þyrluflugin hafa öll verið notuð til að flytja búnað og tæknimenn.

TF-SIF er búin ratsjám sem kortleggja yfirborð gosstöðvanna og jökulsins og gerir vísindamönnum kleift að fylgjast með breytingum á yfirborðinu og hraunflæði óháð skýjafari og birtu. Búnaðurinn getur einnig kortlagt breytingar á mannvirkjum, svo sem vegum, brúm og rafmagnslínum sem hugsanlega geta orðið fyrir skemmdum vegna flóða. Þá gerir vélin vísindamönnum unnt að fylgjast grannt með dreifingu og hæð öskustróks. Flugvélin er einnig búin hitamyndavél sem gagnast við að meta ástandið á svæðinu og þróun mála.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×