Lengist um fjóra kílómetra á dag 27. ágúst 2014 07:00 Brúarjökull og Kverkfjöll í fjarska. Dyngjujökull með kvíslar Jökulsár á Fjöllum fram undan. Dyngjufjöll næst í mynd og Öskjuvatn. Fréttablaðið/GVA Jarðskjálftahrinan í Vatnajökli og framrás bergganganna í jöklinum norðvestanverðum er einn markverðasti jarðvísindalegi atburður sem vísindamenn og almenningur á Íslandi hafa orðið vitni að. Aldrei áður hefur neitt viðlíka verið skráð með nútímatækni. Þetta er sýn Ágústar Guðmundssonar, prófessors við jarðvísindadeild Lundúnaháskóla, Royal Holloway, á atburðarás síðustu daga í Vatnajökli, en hann hefur um áratugaskeið m.a. rannsakað bergganga sérstaklega og myndun þeirra í eldra bergi á Íslandi. „Þetta er afar stór atburður og mun varpa ljósi á kraftana á bak við það þegar landið er að gliðna í sundur á þessu svæði. Undir jöklinum er talinn vera möttulstrókur, og hvergi á Íslandi er meira af kviku undir,“ segir Ágúst og bendir á að jarðhræringarnar séu innan allstórs landsvæðis þar sem stærstu eldgos Íslandssögunnar hafa komið upp. Hann segir stórt eldgos mögulegt, þótt lítið gos eða að jarðskjálftahrinan deyi út sé miklum mun líklegra.Á rætur í iðrum jarðar Ágúst segir að berggangurinn sé mjög stór; svokallaður megingangur sem myndast utan við megineldstöðvarnar. Sumir eiga rætur sínar að rekja til kvikuhólfa undir eldstöðvunum en svo er ekki um bergganginn sem núna hefur skriðið að meðaltali fram um fjóra kílómetra á sólarhring síðustu tíu daga. „Þessi er að koma af miklu meira dýpi, eða úr kvikuþró undir niðri sem liggur á 15 til 20 kílómetra dýpi, líkt og undir flestum eldstöðvakerfunum á Íslandi. Slíkar þrær eru miklu stærri en kvikuhólf. Berggangurinn er svo stór að hann stjórnar öllu spennusviðinu, eða kröftunum, á þessu svæði. Það er svo mikill þrýstingur inni í honum að hann hefur áhrif á eldstöðvarnar í kring,“ segir Ágúst og bætir við að það markverðasta við stöðu mála í augnablikinu er greinileg framrás berggangsins í átt til megineldstöðvarinnar Öskju/Dyngjufjalla. „Ef gangurinn heldur áfram í nokkra kílómetra í sömu stefnu, sem við vitum ekki hvort hann gerir, mætir spennusvið berggangsins spennusviði Öskju, eldstöðvarinnar sjálfrar og kvikuhólfsins þar undir, sem hefur áhrif nokkra kílómetra út frá sér. Þá er spurningin hvort berggangurinn fari undir Öskju sjálfa,“ segir Ágúst sem telur alltof mikið af kviku þegar í bergganginum til að hann geti komið frá Bárðarbungumegineldstöðinni. Það rökstyður að hún komi úr kvikuþró á meira dýpi þar sem margfalt meiri og heitari kvika safnast saman. Hann tekur þó fram að langflestir berggangar, hvar sem þá er að finna í heiminum, ná aldrei yfirborði. „En lykilatriðið er að þegar broddurinn á bergganginum er kominn um átta kílómetra frá öskjunni sjálfri, sem er jafngildi breiddarinnar á henni, þá fer berggangurinn að finna fyrir spennusviðinu þar, sem getur leitt til þess að hann hlaupi inn í kvikuhólfið undir Öskju,“ segir Ágúst sem játar því að slíkt geti komið af stað eldgosi í þessu fornfræga eldfjalli.Ekkert líkt Kröflu Líkindi við atburðarásina í upphafi Kröfluelda 1975 hafa verið nefnd á síðustu dögum. Ágúst er hins vegar sannfærður um að annað sé hér uppi á teningnum. „Ég sé ekki að neitt svipað því sé að gerast, og tel þetta allt öðruvísi atburð. Í Kröflu var túlkunin sú að þar hafi kvika komið upp í lítið hólf, og svo áfram í litlum göngum út úr Kröfluhólfinu til norðurs og suðurs. Þarna tel ég að gangurinn sjálfur sé ráðandi, ekki kvikuhólfið, sem gæti verið meginmunurinn á þessu tvennu,“ segir Ágúst. Gögn vísindamanna frá því í gær sýna að skjálftavirknin er enn mikil. Mest virkni er við enda gangsins norður úr Dyngjujökli, sem nú er kominn um tíu kílómetra norður fyrir jökulsporðinn. Berggangurinn undir Dyngjujökli er nú talinn um 40 kílómetra langur. Líkanreikningar, byggðir á GPS-mælingum, benda til þess að rúmmálsaukningin bara síðasta sólarhringinn sé um 50 milljónir rúmmetrar. Það magn slagar hátt í 500 rúmmetra á sekúndu eða næstum 1,5 sinnum meðalársrennsli Ölfusár, svo stærðirnar séu settar í samhengi. Ágúst telur reyndar að meira sé af kviku í bergganginum en 350 milljón rúmmetrar, eins og útreikningar hérna heima sýna. Jafnvel þrefalt meira, sem jafngildir allri þeirri kviku sem kom upp í Surtseyjargosinu á árunum 1963 til 1967 og Heklugosinu 1947, samtals. Að lokum er rétt að ítreka að Ágúst minnir á, eins og vísindamenn hér heima, að ólíkar sviðsmyndir sem dregnar eru upp séu mislíklegar en enga má afskrifa. Bárðarbunga Tengdar fréttir Kvikan gæti náð inn í Öskju og tendrað öflugt sprengigos Haraldur Sigurðsson eldfjallafræðingur segir hættu á að kvikan frá Bárðarbungu nái inn í eldstöðvakerfi Öskju. 25. ágúst 2014 19:45 Tveir skjálftar yfir fimm stigum og einn stór nærri Öskju Meiri skjálftavirkni var á Bárðarbungusvæðinu í nótt en í fyrrinótt og mældust um 500 skjálftar frá miðnætti til klukkan sex í morgun. Þar af mældust tveir yfir fimm stig og fjölmargir skjálftar upp á tvö til þrjú stig mældust einnig. 27. ágúst 2014 07:05 Mest lesið „Það er erfitt að setja sig í hermannagalla í litlu sveitarfélagi” Innlent Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Innlent Svona gæti Sundabraut litið út: Brú eða göng meðal valkosta Innlent „Hver ætlar að fylgjast með því að hann komi ekki til baka?“ Innlent Piltur stakk mann ítrekað en var sýknaður af tilraun til manndráps Innlent Segir Fallon og Meyers næsta: „Gerið þetta NBC!!!“ Erlent „Ævintýralegur ávinningur“ og ráðherra segir auðvelt að sækja um Innlent Munu leggja fram vísindalegar sannanir fyrir því að Brigitte sé líffræðilega kona Erlent „Ég er bara eins og ég er og tala bara eins og ég tala“ Innlent Ráðast á fangaverði og skvetta á þá ýmsum líkamsvessum Innlent Fleiri fréttir Raunvirði íbúða lækkar á ný Mótmælir breyttu fyrirkomulagi í nemendaráðskosningum Grunaður um að fara inn á heimili fjölskyldu og brjóta þar á barni Ók á vegavinnumann og flúði vettvang Biðla til fólks að taka vel á móti sölumönnum þó svikahrappar séu á ferð Kimmel tekinn af dagskrá: Donald Trump grafi undan lýðræðinu Bókun 35 fór hnökralaust í gegnum fyrstu umræðu en gæti reynt á í næstu Hundruð milljóna vanti: „Þetta er hreint misrétti“ „Hver ætlar að fylgjast með því að hann komi ekki til baka?“ Vítamínmarkaðurinn á Íslandi eins og villta vestrið Tjáir sig um brottvísun Kourani og tekist á um Jimmy Kimmel Tóku fyrstu skóflustungu að næsta áfanga miðbæjarins á Selfossi „Ýtnir og frekir“ útlendingar þykjist heyrnarlausir til að svíkja af fólki fé BSRB fordæmir áform ríkisstjórnar um að skerða réttindi starfsfólks Piltur stakk mann ítrekað en var sýknaður af tilraun til manndráps Hafnir landsins þurfa hátt í hundrað milljarða næstu fimmtán árin Harma áform stjórnvalda sem heimila hækkun gjalda Innan við helmingur segist trúaður Guðjón Ragnar skipaður skólameistari „Ég er bara eins og ég er og tala bara eins og ég tala“ Inga á móti neitunarvaldi sveitarfélaga „Ævintýralegur ávinningur“ og ráðherra segir auðvelt að sækja um Kjósa um sameiningu sveitarfélaganna í lok nóvember og desember Gísli Marteinn „alls ekki“ á leið í framboð Vilja að átján ára fái að kaupa áfengi Ráðherra boðar stórtækar breytingar og Viðskiptaráð vill finna olíu Hafnar kröfu um ógildingu ákvörðunar Skipulagsstofnunar Svona gæti Sundabraut litið út: Brú eða göng meðal valkosta Stefnir í að forystan verði óbreytt Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Sjá meira
Jarðskjálftahrinan í Vatnajökli og framrás bergganganna í jöklinum norðvestanverðum er einn markverðasti jarðvísindalegi atburður sem vísindamenn og almenningur á Íslandi hafa orðið vitni að. Aldrei áður hefur neitt viðlíka verið skráð með nútímatækni. Þetta er sýn Ágústar Guðmundssonar, prófessors við jarðvísindadeild Lundúnaháskóla, Royal Holloway, á atburðarás síðustu daga í Vatnajökli, en hann hefur um áratugaskeið m.a. rannsakað bergganga sérstaklega og myndun þeirra í eldra bergi á Íslandi. „Þetta er afar stór atburður og mun varpa ljósi á kraftana á bak við það þegar landið er að gliðna í sundur á þessu svæði. Undir jöklinum er talinn vera möttulstrókur, og hvergi á Íslandi er meira af kviku undir,“ segir Ágúst og bendir á að jarðhræringarnar séu innan allstórs landsvæðis þar sem stærstu eldgos Íslandssögunnar hafa komið upp. Hann segir stórt eldgos mögulegt, þótt lítið gos eða að jarðskjálftahrinan deyi út sé miklum mun líklegra.Á rætur í iðrum jarðar Ágúst segir að berggangurinn sé mjög stór; svokallaður megingangur sem myndast utan við megineldstöðvarnar. Sumir eiga rætur sínar að rekja til kvikuhólfa undir eldstöðvunum en svo er ekki um bergganginn sem núna hefur skriðið að meðaltali fram um fjóra kílómetra á sólarhring síðustu tíu daga. „Þessi er að koma af miklu meira dýpi, eða úr kvikuþró undir niðri sem liggur á 15 til 20 kílómetra dýpi, líkt og undir flestum eldstöðvakerfunum á Íslandi. Slíkar þrær eru miklu stærri en kvikuhólf. Berggangurinn er svo stór að hann stjórnar öllu spennusviðinu, eða kröftunum, á þessu svæði. Það er svo mikill þrýstingur inni í honum að hann hefur áhrif á eldstöðvarnar í kring,“ segir Ágúst og bætir við að það markverðasta við stöðu mála í augnablikinu er greinileg framrás berggangsins í átt til megineldstöðvarinnar Öskju/Dyngjufjalla. „Ef gangurinn heldur áfram í nokkra kílómetra í sömu stefnu, sem við vitum ekki hvort hann gerir, mætir spennusvið berggangsins spennusviði Öskju, eldstöðvarinnar sjálfrar og kvikuhólfsins þar undir, sem hefur áhrif nokkra kílómetra út frá sér. Þá er spurningin hvort berggangurinn fari undir Öskju sjálfa,“ segir Ágúst sem telur alltof mikið af kviku þegar í bergganginum til að hann geti komið frá Bárðarbungumegineldstöðinni. Það rökstyður að hún komi úr kvikuþró á meira dýpi þar sem margfalt meiri og heitari kvika safnast saman. Hann tekur þó fram að langflestir berggangar, hvar sem þá er að finna í heiminum, ná aldrei yfirborði. „En lykilatriðið er að þegar broddurinn á bergganginum er kominn um átta kílómetra frá öskjunni sjálfri, sem er jafngildi breiddarinnar á henni, þá fer berggangurinn að finna fyrir spennusviðinu þar, sem getur leitt til þess að hann hlaupi inn í kvikuhólfið undir Öskju,“ segir Ágúst sem játar því að slíkt geti komið af stað eldgosi í þessu fornfræga eldfjalli.Ekkert líkt Kröflu Líkindi við atburðarásina í upphafi Kröfluelda 1975 hafa verið nefnd á síðustu dögum. Ágúst er hins vegar sannfærður um að annað sé hér uppi á teningnum. „Ég sé ekki að neitt svipað því sé að gerast, og tel þetta allt öðruvísi atburð. Í Kröflu var túlkunin sú að þar hafi kvika komið upp í lítið hólf, og svo áfram í litlum göngum út úr Kröfluhólfinu til norðurs og suðurs. Þarna tel ég að gangurinn sjálfur sé ráðandi, ekki kvikuhólfið, sem gæti verið meginmunurinn á þessu tvennu,“ segir Ágúst. Gögn vísindamanna frá því í gær sýna að skjálftavirknin er enn mikil. Mest virkni er við enda gangsins norður úr Dyngjujökli, sem nú er kominn um tíu kílómetra norður fyrir jökulsporðinn. Berggangurinn undir Dyngjujökli er nú talinn um 40 kílómetra langur. Líkanreikningar, byggðir á GPS-mælingum, benda til þess að rúmmálsaukningin bara síðasta sólarhringinn sé um 50 milljónir rúmmetrar. Það magn slagar hátt í 500 rúmmetra á sekúndu eða næstum 1,5 sinnum meðalársrennsli Ölfusár, svo stærðirnar séu settar í samhengi. Ágúst telur reyndar að meira sé af kviku í bergganginum en 350 milljón rúmmetrar, eins og útreikningar hérna heima sýna. Jafnvel þrefalt meira, sem jafngildir allri þeirri kviku sem kom upp í Surtseyjargosinu á árunum 1963 til 1967 og Heklugosinu 1947, samtals. Að lokum er rétt að ítreka að Ágúst minnir á, eins og vísindamenn hér heima, að ólíkar sviðsmyndir sem dregnar eru upp séu mislíklegar en enga má afskrifa.
Bárðarbunga Tengdar fréttir Kvikan gæti náð inn í Öskju og tendrað öflugt sprengigos Haraldur Sigurðsson eldfjallafræðingur segir hættu á að kvikan frá Bárðarbungu nái inn í eldstöðvakerfi Öskju. 25. ágúst 2014 19:45 Tveir skjálftar yfir fimm stigum og einn stór nærri Öskju Meiri skjálftavirkni var á Bárðarbungusvæðinu í nótt en í fyrrinótt og mældust um 500 skjálftar frá miðnætti til klukkan sex í morgun. Þar af mældust tveir yfir fimm stig og fjölmargir skjálftar upp á tvö til þrjú stig mældust einnig. 27. ágúst 2014 07:05 Mest lesið „Það er erfitt að setja sig í hermannagalla í litlu sveitarfélagi” Innlent Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Innlent Svona gæti Sundabraut litið út: Brú eða göng meðal valkosta Innlent „Hver ætlar að fylgjast með því að hann komi ekki til baka?“ Innlent Piltur stakk mann ítrekað en var sýknaður af tilraun til manndráps Innlent Segir Fallon og Meyers næsta: „Gerið þetta NBC!!!“ Erlent „Ævintýralegur ávinningur“ og ráðherra segir auðvelt að sækja um Innlent Munu leggja fram vísindalegar sannanir fyrir því að Brigitte sé líffræðilega kona Erlent „Ég er bara eins og ég er og tala bara eins og ég tala“ Innlent Ráðast á fangaverði og skvetta á þá ýmsum líkamsvessum Innlent Fleiri fréttir Raunvirði íbúða lækkar á ný Mótmælir breyttu fyrirkomulagi í nemendaráðskosningum Grunaður um að fara inn á heimili fjölskyldu og brjóta þar á barni Ók á vegavinnumann og flúði vettvang Biðla til fólks að taka vel á móti sölumönnum þó svikahrappar séu á ferð Kimmel tekinn af dagskrá: Donald Trump grafi undan lýðræðinu Bókun 35 fór hnökralaust í gegnum fyrstu umræðu en gæti reynt á í næstu Hundruð milljóna vanti: „Þetta er hreint misrétti“ „Hver ætlar að fylgjast með því að hann komi ekki til baka?“ Vítamínmarkaðurinn á Íslandi eins og villta vestrið Tjáir sig um brottvísun Kourani og tekist á um Jimmy Kimmel Tóku fyrstu skóflustungu að næsta áfanga miðbæjarins á Selfossi „Ýtnir og frekir“ útlendingar þykjist heyrnarlausir til að svíkja af fólki fé BSRB fordæmir áform ríkisstjórnar um að skerða réttindi starfsfólks Piltur stakk mann ítrekað en var sýknaður af tilraun til manndráps Hafnir landsins þurfa hátt í hundrað milljarða næstu fimmtán árin Harma áform stjórnvalda sem heimila hækkun gjalda Innan við helmingur segist trúaður Guðjón Ragnar skipaður skólameistari „Ég er bara eins og ég er og tala bara eins og ég tala“ Inga á móti neitunarvaldi sveitarfélaga „Ævintýralegur ávinningur“ og ráðherra segir auðvelt að sækja um Kjósa um sameiningu sveitarfélaganna í lok nóvember og desember Gísli Marteinn „alls ekki“ á leið í framboð Vilja að átján ára fái að kaupa áfengi Ráðherra boðar stórtækar breytingar og Viðskiptaráð vill finna olíu Hafnar kröfu um ógildingu ákvörðunar Skipulagsstofnunar Svona gæti Sundabraut litið út: Brú eða göng meðal valkosta Stefnir í að forystan verði óbreytt Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Sjá meira
Kvikan gæti náð inn í Öskju og tendrað öflugt sprengigos Haraldur Sigurðsson eldfjallafræðingur segir hættu á að kvikan frá Bárðarbungu nái inn í eldstöðvakerfi Öskju. 25. ágúst 2014 19:45
Tveir skjálftar yfir fimm stigum og einn stór nærri Öskju Meiri skjálftavirkni var á Bárðarbungusvæðinu í nótt en í fyrrinótt og mældust um 500 skjálftar frá miðnætti til klukkan sex í morgun. Þar af mældust tveir yfir fimm stig og fjölmargir skjálftar upp á tvö til þrjú stig mældust einnig. 27. ágúst 2014 07:05