„Hæ amma, ég er lesbía og það á líklega eftir að vera í fréttunum í kvöld“

Það er búinn að vera föstudagur hjá mér alla vikuna. Ég er í svo góðri stemmingu með þetta allt saman,“ segir Anna Pála Sverrisdóttir skælbrosandi er hún sest niður með blaðamanni á sólríkum vetrardegi.

Anna Pála var kjörin formaður Samtakanna "78 um síðustu helgi en fyrir tíu árum síðan hefði hún aldrei trúað að hún myndi gegna því hlutverki. Anna Pála er lögfræðingur að mennt og vinnur í utanríkisráðuneytinu á sviði umhverfis- og auðlindamála. Hún segir starfið vera draumastarf enda fái hún að ferðast og sinna málefnum sem eru henni hugleikin.

Lattélepjandi miðbæjarrotta

Anna Pála hefur verið búsett í öllum sex kjördæmum landsins í gegnum tíðina en er nú lattélepjandi miðbæjarrotta að eigin sögn. Foreldrar hennar, Helena Pálsdóttir og Sverrir Þórisson, eru kennarar að mennt og hefur fjölskyldan meðal annars verið búsett á Blönduósi, í Þelamörk við Akureyri og á Skógum undir Eyjafjöllum. Anna Pála segist því eiga erfitt með að tengja rætur sínar við einhvern einn stað umfram annan.

„Facebook bað mig um daginn að skilgreina rætur mínar og ég sagði bara pass. Hver staður er mér mikilvægur enda tel ég það forréttindi að hafa fengið tækifæri að kynnast landinu. Ég er bara Íslendingur,“ segir Anna Pála sem ákvað upp á eigin spýtur að flytja til höfuðborgarinnar í framhaldsskólanám þar sem Menntaskólinn við Hamrahlíð varð fyrir valinu.

„Mamma er líklega enn þá að gráta það að ég hafi ekki farið í Menntaskólann á Akureyri, þar sem ég átti vini frá tíma okkar í Þelamörk og amma mín bjó þar. En mig langaði til Reykjavíkur. Ég viðurkenni samt að fyrsta önnin í MH var erfið enda þekkti ég engan í skólanum.“

Aðspurð hvort hún hafi verið í kórnum eða öðrum skapandi greinum eins og gjarna eru kenndar við skólann svara hún neitandi. Anna Pála kom sér í Gettu Betur-liðið og segist hafa verið með nefið í bókunum að æfa hraðaspurningar framan af á menntaskólaárunum.

„Ég er sjálf ekki þessi listamannatýpa þó mér finnist mikilvægt að vera í kringum þannig fólk. Ég er samt flippaða týpan meðal lögfræðivina minna og settlega týpan hjá listavinum mínum. Það er ágætis blanda.“

Út úr skápnum inni á klósetti

Anna Pála hefur verið viðloðandi stjórnmál í seinni tíð, var virk í háskólapólitíkinni og formaður Ungra jafnaðarmanna á árunum 2007-2009. Það var einmitt í kveðjuræðu sinni haustið 2009, á landsfundi ungs Samfylkingarfólks, sem Anna Pála ákvað að opinbera kynhneigð sína. Hún segir ákvörðunina hafa verið tekna þá um morguninn en að hún hafi ekki áttað sig á hversu mikla athygli tilkynningin myndi vekja.

„Rétt eftir að ég var búin að halda ræðuna og við vorum að fara að senda hana út sem fréttatilkynningu á fjölmiðla var mér sagt að þessi tiltekna setning mundi líklega vekja athygli og hvort ég væri ekki örugglega sátt með það. Ég hafði komið út úr skápnum nokkrum mánuðum fyrr á meðal þeirra sem ég umgekkst mest þá en sökum tímaskorts um sumarið átti ég eftir að heyra í ömmu minni. Kannski vegna þess að ég var ekki í sambandi þá og fannst skrýtið að segja ættingjum að ég væri að sofa hjá stelpum núna,“ segir Anna Pála sem hljóp inn á klósettið rétt áður en ræðan var send til fjölmiðla og hringdi í ömmu.

„Ég stóð inn á klósettinu á Iðnó og sagði „Hæ amma, ég er lesbía og það á líklega eftir að vera í fréttunum í kvöld“. Amma, sem var 82 ára gömul þá, svaraði án þess að hugsa sig um í eitt sekúndubrot að sér fyndist það frábært.“

Alltaf yngst

Árið 2009 var viðburðaríkt hjá Önnu Pálu. Auk þess að koma út úr skápnum skildu foreldrar hennar eftir 33 ár og um haustið varði hún mastersritgerð sína í lögfræði. Um vorið hafði hún verið í prófkjöri og framboði fyrir Samfylkinguna og tók sæti á Alþingi um haustið sem varaþingmaður 26 ára gömul.

„Þetta var rosalegt ár fyrir mig og ég hafði minnstar áhyggjur af því að koma út úr skápnum. Að taka sæti á Alþingi var mikill heiður fyrir mig og mikil reynsla. Þetta var árið eftir hrun og Alþingi stóð í ströngu,“ segir Anna Pála og segir að hún hafi einhverra hluta vegna ekki verið stressuð fyrir að setjast inn meðal þeirra sem landinu stjórna aðeins 26 ára gömul. „Ég er ekki þannig týpa að ég verði svo stressuð og meira svona veð í hlutina án þess að mikla þá fyrir mér. Ég var spennt að takast á við þetta verkefni og hugsaði mikið um að ég yrði að nýta tímann á meðan ég væri þarna því ég vissi að þessi seta mín á Alþingi væri tímabundin. Mér finnst mikilvægt að láta til mín taka í samfélaginu og hafa áhrif.“

Anna Pála er vön því að vera yngst þar sem hún kemur fyrir, hún var yngsti blaðamaðurinn á Morgunblaðinu þegar hún starfaði þar með skólanum, yngst á Alþingi þegar hún tók sæti þar og oftast meðal yngri þátttakenda á ráðstefnum sem hún sækir í dag á vegum Utanríkisráðuneytisins. „Ég er ekki mikið að spá í það heldur berst fyrir því sem ég trúi á og vil vera í eldlínunni.Það er það sem ég vil gera í lífinu og það mætti kannski kalla það barátturöskun. Það skýrir hvers vegna ég núna er komin í þá stöðu sem ég er í dag.“

Þolir ekki boxið

Anna Pála hefur alla sína búsetu á höfuðborgarsvæðinu búið í miðbænum, þó með þriggja ára viðkomu sem húsmóðir í Vesturbænum. Þá var hún í sambúð með karlmanni og grunaði ekki að hún væri lesbía. Hún man samt hvenær hún heillaðist fyrst af konu en þá var hún 24 ára gömul.

„Það var samt ekki fyrr en eftir að ég hitti hana fyrst að ég fattaði hversu mikið sú kona heillaði mig. Þá byrjaði ég líka að hugsa ýmsa hluti úr fortíðinni upp á nýtt,“ segir Anna Pála, sem viðurkennir að hana hafi ekki grunað að það að koma út úr skápnum mundi vekja svona mikið umtal og athygli.

„Þetta var í fyrstu frétt á Stöð 2 og ég fékk fjölmörg símtöl frá öðrum miðlum í kjölfarið. Mér fannst í mjög góðu lagi að kæmi fram að ég hefði sagst vera lesbía en vildi alls ekki að fjallað yrði um stefnumótamálin mín, það er mikilvægt að fjölmiðlar virði mörkin þarna á milli. Ég var stressuð yfir þessu en er samt með svona „no regrets“ stefnu í lífinu og sá ekki eftir neinu.“

Anna Pála er ekki hrifin af þeirri þörf samfélagsins að setja manneskjur í fyrirfram ákveðin hólf en stuttu eftir að hún kom út úr skápnum segir hún marga í kringum sig hafa verið að velta því fyrir sér hvort hún væri tvíkynhneigð eða lesbía, í hvoru hólfinu hún ætti heima. „Þessi þörf okkar fyrir að setja alla í hólf er óþolandi. Ég segist vera lesbía því mér líður algjörlega þannig núna en það gæti gerst að ég heillist einhvern tímann aftur af strák. Hvað veit maður. Ég upplifði samt líka mikið frelsi eftir að ég kom út. Fólk hætti að hafa væntingar til mín að passa í ákveðið kynhlutverk því ég hoppaði út fyrir boxið og er þar núna.“

Framtíðarsýnin

Anna Pála er spennt að takast á við nýtt hlutverk og beita sér í réttindabaráttu samkynhneigðra, tvíkynhneigðra og transfólks. Hún segist vera umvafin góðu fólki í samtökunum sem hafi tekið henni vel. Hún hefur dregið sig úr stjórnmálum í bili en vill ekki fela hvaðan hún kemur, hún er jafnaðarmanneskja og femínisti. „Réttindabarátta hinsegin fólks er þverpólitísk og mikilvægt að hún haldist þannig. Ég er þeirrar skoðunar að hinsegin fólk hér á landi eigi íslenskum femínistum mikið að þakka. Þær byrjuðu að brjóta múra kynímynda og kynhlutverka og auðvelduðu leiðina fyrir okkur. Það bera að fagna fjölbreytileikanum en ekki fela hann.“

Anna Pála verður 30 ára í haust og er ókvíðin þeim tímamótum í lífi sínu. Aðspurð hvar hún sjái sig fyrir sér eftir tíu ár þarf hún að hugsa sig vel um. „Ég held ég svari bara eins ég gerði einhvern tímann þegar ég var í viðtali fyrir Gettu betur á menntaskólaárunum og fékk sömu spurningu. Ég vona að ég verði enn þá að skemmta mér, ferðast og læra nýja hluti.“