Höfum ekki stöðvað neitt mál

Stjórnarandstaðan sætir um þessar mundir harðri gagnrýni af hálfu forystumanna ríkisstjórnarinnar fyrir að teppa þingið með umræðum um breytingar á stjórnarráðinu. Ásakanir um málþóf eru háværar – svo sem ekki í fyrsta skipti á þessum tíma árs. Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, segir hins vegar að stjórnvöld geti sjálfum sér um kennt.

„Kjarni þess máls er sá að ríkisstjórninni hefur gengið illa að koma frá sér til þingsins þeim málum sem hún leggur áherslu á. Þingstörf hefjast á haustin og síðustu daga þingsins er vaninn að þingið uppskeri eftir vinnu nefnda sem átt hefur sér stað yfir vetrarmánuðina. Í þetta skipti lagði ríkisstjórnin fram tæplega sextíu mál á síðasta mögulega framlagningardegi þessa þings og þess vegna hefur skapast sú staða að öll þessi mál eru skammt á veg komin. Það er ekki á ábyrgð stjórnarandstöðunnar heldur ríkisstjórnarinnar.“

En er þetta ekki alltaf svona, ár eftir ár, sama hvaða flokkar sitja við völd?

„Það er rétt að þingsins hefur að jafnaði beðið að afgreiða mikinn fjölda mála á síðustu dögum þess. En það er hins vegar nýtt að menn komi með í tugatali stór mál, höfuðmál stjórnarinnar, á síðasta framlagningardegi og ætlist til þess að þingið hraði þeim í gegnum þingið og kalli allt annað einfaldlega málþóf. Þau mál sem þó hafa komist til nefnda og til umsagnar hafa auk þess einfaldlega fengið falleinkunn, til dæmis það sem sjávarútvegsráðherra hefur lagt fram og mundi setja stóran hluta útgerðarinnar á hausinn. Hvar mundi það gerast að stjórnarandstaða spyrnti ekki við fótum í þeirri stöðu?

En ég spyr líka: Hvaða stóru framfaramál eru það sem stjórnarandstaðan hefur stöðvað á þessu kjörtímabili? Jú, það kann að vera að við höfum tafið lögfestingu einhverra mála, eins og Icesave. En ég kannast ekki við að stjórnarandstaðan hafi stöðvað eitt einasta mál sem ríkisstjórnin hefur lagt áherslu á. Ég held að ríkisstjórnin hafi bara gert allt sem hún hefur ætlað sér að gera, eins dapurlegt og það er fyrir stjórnarandstöðuflokk.“

Þingforseti fái aukið valdBjarni segist engu að síður telja að samstaða gæti verið á þingi um róttækar breytingar á þingsköpum til að koma betri reglu á þingfundina.

„Ég held að lykillinn að því að gera hér raunverulegar breytingar sé að finna nýtt jafnvægi á milli tillits til stjórnarandstöðunnar og kröfunnar um eðlilegan framgang mála,“ segir Bjarni. „Ég sé til dæmis fyrir mér að forseti Alþingis gæti gegnt lykilhlutverki í því að skipuleggja þingstörfin markvissar og að honum yrði fært í hendur aukið vald til þess að höggva á hnútinn svo bindandi sé þegar ágreiningur er um framgang þingstarfanna.“ Fyrst þyrfti hins vegar að tryggja að forsetinn yrði ekki bara framlenging á vilja ríkisstjórnarinnar.

„Ég nefni þetta sem dæmi um eitthvað sem getur komið til álita en ekkert af þessu mun hjálpa ef ríkisstjórnin kemur seint fram með mál og hefur þau illa undirbúin og illa ígrunduð.“

Rökþrot að vísa í þol útgerðarinnarHagsmunaaðilar í sjávarútvegi hafa miklar áhyggjur af framkomnum kvótafrumvörpum ríkisstjórnarinnar. En er ekki alveg ljóst að útgerðin muni alltaf mótmæla harðlega lagasetningu sem bitnar á henni?

„Jú, en það sem hefur algjörlega mistekist í þessu máli er að horfa til þess sem sameinar menn. Það sem sameinar stjórnina og stjórnarandstöðuna, og jafnvel útgerðina, er sú skoðun að það sé sanngjarnt að greidd sé auðlindarenta, það er að greitt sé gjald fyrir þann umframhagnað sem myndast á grundvelli þess að menn hafa forgang til nýtingar þessarar auðlindar.“

Hversu hátt finnst sjálfstæðismönnum að það gjald megi vera?

„Við höfum alltaf talað fyrir hóflegu veiðigjaldi. Ætli menn að gera breytingar á þessu þá er grundvallaratriði að menn kynni til sögunnar trúverðuga útreikninga á því hver auðlindarentan er í raun og veru í sjávarútveginum. Það hvílir að sjálfsögðu á herðum þess sem leggur frumvarp um nýtt veiðigjald fram á Alþingi en menn hafa algjörlega skautað fram hjá því. Þá fyrst gætum við tekið umræðuna um það með hvaða hætti við eigum að skipta henni á milli stjórnvalda og þeirra sem eru í útgerð.“

En mun sá dagur einhvern tímann rísa að Sjálfstæðisflokkurinn gangi gegn vilja útgerðarinnar?

„Bíðum nú við. Það var í tíð Sjálfstæðisflokksins sem veiðigjaldinu var komið á. Það var þegar Sjálfstæðisflokkurinn fór fyrir ríkisstjórn sem auðlindanefndinni var komið á fót þar sem öllum þessum hugmyndum var komið í faglegan farveg. Og það var Sjálfstæðisflokkurinn, í sinni stjórnartíð, sem hrinti þessum hugmyndum í framkvæmd. Nú leyfa menn sér að segja að Sjálfstæðisflokkurinn sé á móti veiðigjaldi. Það er ekki bara rangt heldur hrein sögufölsun.

Það er ekki nóg með að ekki hafi verið verið lagt í þá grundvallarvinnu að reikna með sanngjörnum hætti hver auðlindarentan er, heldur hefur verið lagt fram frumvarp sem umsagnaraðilar, meira að segja umsagnaraðilar sem sjávarútvegsráðherrann sjálfur kallaði sér til ráðgjafar, segja að muni leiða til þess að stór hluti útgerðarinnar muni einfaldlega lenda í greiðsluþroti ef þessar hugmyndir ná fram að ganga.

Þá segir sjávarútvegsráðherrann og stjórnarliðar: Já allt í lagi, við höfum kannski gengið hér of geist fram, en það er að minnsta kosti orðið ljóst núna að útgerðin þolir meira. Eru það einhver rök í þessu máli? Er ekki hægt að finna fullt af fyrirtækjum í þessu landi, í fjármálaþjónustu, ferðaþjónustu og alls konar iðnaði, sem myndu hugsanlega þola meira, innan gæsalappa? Það þýðir ekki að það sé skynsamlegt að auka álögurnar. Ég hélt að við værum að fjalla um grein sem hefði aðgang að takmarkaðri auðlind og að við ætluðum að ræða hvernig ætti að skipta auðlindarentunni. Menn eru orðnir algjörlega rökþrota þegar þeir segjast vera búnir að finna það út að útgerðin þoli meira.“

Þráhyggja um kannanirAnnað stórt mál sem virðist ganga erfiðlega að afgreiða í þinginu er stjórnarskrármálið. Sjálfstæðismenn hafa ekki verið spenntir fyrir því að þjóðin sé innt eftir skoðun sinni á því áður en þingið mótar sínar tillögur. En er það ekki einmitt það sem þarf, eigi að nást vottur af samstöðu á þingi?

„Það er ekki rétt að við höfum verið á móti því að vinna málið opið og leita eftir sjónarmiðum fólks,“ segir Bjarni.

Hann rifjar upp að starfandi hafi verið stjórnarskrárnefnd undir forystu Jóns Kristjánssonar sem hafi haldið úti opinni heimasíðu og hvatt alla Íslendinga til að senda inn erindi og koma á framfæri sínum sjónarmiðum um breytingar á stjórnarskránni. Allt sé þetta til í skýrslu. Enn fremur hafi verið haldinn þúsund manna þjóðfundur og niðurstöður hans liggi einnig fyrir. Síðan hafi verið sett á laggirnar stjórnlagaráð, sem Sjálfstæðisflokknum hafi raunar þótt ótímabært.

„En gott og vel, það var engu að síður gert. Það kom tillaga frá ráðinu og við sögðum: Fínt. Hér er komin fram tillaga til breytinga á stjórnarskránni og við skulum þá hefjast handa við að endurskoða hana með hliðsjón af þessum tillögum, og líka öllu því sem við höfum áður fengið.

Okkar sjónarmið er það að í dag höfum við í höndunum allt sem þarf til þess að setja vinnuna af stað á Alþingi, þar sem þessi vinna á heima, en þessi vetur hefur algerlega farið forgörðum vegna þess að það virðist vera einhvers konar þráhyggja hjá stjórnarflokkunum að vera stanslaust að senda allar hugmyndir sem koma hingað til þingsins rakleiðis aftur út úr þinginu í einhverjar kannanir. Og okkur finnst bara komið gott af því. Það er kominn tími til að bretta upp ermar og vinna vinnuna hérna á þinginu. Við munum síðan hvort sem er, þegar þeirri vinnu lýkur, bera afurðina undir þjóðina.

Þar er ég einfaldlega að taka undir með formanni stjórnlagaráðsins og einstökum stjórnlagaráðsmönnum sem sakna þess að þingið taki afstöðu til þeirra hugmynda sem stjórnlagaráðið hefur sett fram. Það er kominn tími til þess fyrir löngu síðan. Það þarf ekki enn eina kosninguna, sem í raun verður ekki annað en skoðanakönnun og mun kosta 250 milljónir til að veita þinginu sjálfstraust til að hefja þessa vinnu.“

Ekki fastur í fortíðarágreiningiLeiðtogar stjórnarandstöðunnar hafa ítrekað krafist þess að ríkisstjórnin fari frá og að boðað verði til kosninga. Kannanir benda til þess að Sjálfstæðisflokkurinn yrði í oddastöðu að loknum slíkum kosningum en miðað við gífuryrðin sem fallið hafa flokka á milli upp á síðkastið – ekki síst í tengslum við landsdómsmálið – mætti ætla að stjórnarmyndun gæti reynst torsótt. Bjarni segist hins vegar trúa því að næstu kosningar muni snúast um framtíðina, ekki fortíðina eins og þær síðustu, og vill ekki útiloka nein stjórnarmynstur fyrir fram.

„Ég geri ekki lítið úr því að þau pólitísku réttarhöld sem hér fóru fram hafi spillt stjórnmálaástandinu á Íslandi en á einhverjum tímapunkti – og það getur helst gerst í gegnum kosningar þar sem við eigum möguleika á að endurnýja okkur – þá þurfa menn að segja skilið við þá tíma og horfa fram á veginn. Það liggur í þeim orðum mínum að ég ætla mér ekki að festast í fortíðarágreiningi. Við erum hins vegar öll mannleg hérna og auðvitað hafa svona ákvarðanir alltaf áhrif, en verkefnið sem við erum að sinna er bara svo miklu stærra en slíkur ágreiningur á milli einstakra þingmanna.“