Lífið

Á­hrif Þjóð­leik­hús­málsins meiri en fólk geri sér grein fyrir

Kolbeinn Tumi Daðason skrifar
Sóley Tómasdóttir fór yfir árið út frá feminísku sjónarhorni.
Sóley Tómasdóttir fór yfir árið út frá feminísku sjónarhorni. Vísir/Vilhelm

Sóley Tómasdóttir jafnréttis- og fjölbreytileikafræðingur telur að stóra Þjóðleikhúsmálið hafi haft meiri áhrif en fólk geri sér grein fyrir. Fólk sé móttækilegra fyrir menningarfordómum í dag og nefnir að nú borgi fólk henni fyrir að ræða hluti sem það hataði hana fyrir á sínum tíma.

Sóley og Miriam Petra sérfræðingur hjá Rannís og fyrirlesari um rasisma og menningarfordóma litu í baksýnisspegilinn á árinu í hlaðvarpinu Karlmennskan. 

„Það breyttist mjög mikið eftir Black Lives Matter. Fólk fór að taka þessu alvarlegar. Sýnileiki fólks af erlendum uppruna og sem er með dekkri húð er meiri, núna er kynslóðin komin fram sem er að taka meira pláss.“segir Miriam og Sóley tekur undir og telur að að fólk sé móttækilegra í dag en fyrir 5 árum. „Mér finnst fólk vera móttækilegra í dag. Ég meina í dag borgar fólk mér fyrir að segja það sem það hataði mig fyrir að segja fyrir 10 eða bara 5 árum. Það er eitthvað að breytast.“

Stóra Þjóðleikhúsmálið og brottvísanir standi upp úr

Aðspurðar um há- og lágpunkta á árinu 2022 segir Miriam að ekkert eitt atvik standi upp úr. 

„Ég hugsa ekki um einhvern stóran viðburð heldur miklu meiri sýnileika á allskonar hversdagslegu óréttlæti. Lagalegu, dómskerfinu, hvernig það tekur á kynferðisbrotamálum. Við erum að fá miklu fleiri haldbærari dæmi um að kerfið sé ógeðslega gallað“ 

Miriam rifjar þá upp aðferðir lögreglu við brottflutning á flóttafólki til Grikklands sem einn af lágpunktum ársins, „svo ætlum við að gagnrýna mannréttindabrot í fjarlægum löndum, eins og við séum eitthvað betri?“ segir Miriam.

Sóley Tómasdóttir telur að stóra Þjóðleikhúsmálið hafi haft meiri áhrif en fólk átti sig á. 

„Það var svo magnað að sjá hvað við erum stutt komin í umræðunni og okkur langar svo að gera þetta almennilega [...] en það var fatlað fólk sem var einfaldlega sært.“ segir Sóley en þar á hún við gagnrýni á leiksýninguna Sem á himni eins og Vísir fjallaði um.

Blóðugar upp að handakrikum

Sóley útskýrir í hlaðvarpinu að til að ná fram breytingum þurfi margt að gerast á sama tíma, bæði þurfi fólk að taka afstöðu, fræðsla þurfi að vera til staðar og svo þurfi róttæka aðgerðasinna og byltingar. 

„Eitt er að vera æðislega proper fræðarar og með eitthvað podcast en stelpurnar í Öfgum og svona konur sem eru búnar að vera blóðugar upp að handakrikum í hræðilegri baráttu eru að skila alveg helling. Þannig skapast viðhorfsbreyting.“ 

Bendir Sóley á að mannréttindi og aukin réttindi hafi áunnist með baráttu, þrautseigju og hugrekki fólks sem sá og upplifði óréttlæti á eigin skinni. 

„Hlutir sem okkur þykja sjálfsagðir í dag [...] voru ekkert svona. Það var eitthvað fólk sem hafði hugrekki, kjark og þrautseigju til þess að beita sér og fræða okkur um ósanngirnina. Þannig skapaðist jafnvægi en núna erum við í ójafnvægi sem samfélag.“

Rasismi samfélagsmein

„Hugsaðu um einhvern þátt í eigin fari sem þú skilgreinir fyrir þig og ímyndaðu þér að næsta tækifæri sem þú vilt í lífinu færðu ekki útaf af þessu. Hvernig líður þér með það? Og svo gerist þetta ítrekað og í pólitík er verið að tala inn í þetta og öllum fjölmiðlum.“

Miriam Petra segir að barátta gegn rasisma sé ekki bara þeirra sem verða fyrir honum heldur þurfi allt fólk að taka þátt í að uppræta fordóma og rasisma. 

„Fordómar, menningarfordómar og rasismi er samfélagsmein. Þetta er ekki bara vandamál þeirra sem verða fyrir því af því að ef einhver verður fyrir fordómum þýðir að einhver annar er að græða á þeim. Þá er það líka á þeirra herðum að taka þátt í baráttunni.“ 

Þá kallar Miriam eftir auknu samstarfi og samtali ólíkra baráttuhópa og sér fyrir sér að það geti gerst á nýju ári. 

„Ég væri til í að sjá meira þverfræðilegt samstarf milli baráttuhópa. Að baráttuhópar tækju sig saman þótt við séum í ólíkum afkimum samfélagsins, að tala um ólíka hluti en hagur okkar allra væri að sameinast kannski í einhverri umræðu.“


Tengdar fréttir

Rétturinn til að standa á sviði

Þegar ég var lítil dreymdi mig um að verða atvinnukona í fimleikum. Ég lagði mig alla fram við að æfa fimleika en sú stund rann upp að ég fór að dragast aftur úr jafnöldrum mínum. Því voru foreldrar mínir og þjálfari tilneydd að setjast niður með mér og taka erfitt samtal um að því miður væri ekki mögulegt fyrir mig að keppa í hópi ófatlaðra jafnaldra minna í framtíðinni.

Segir Unni ekki vita upp á hár hvað fatlað fólk gangi í gegnum

Freyja Haraldsdóttir, baráttukona og fyrrverandi varaþingmaður, segir leikstjóra verksins Sem á himni ekki vita upp á hár hvað fatlað fólk gangi í gegnum, þrátt fyrir að eiga fatlað barn. Hún vonast eftir því að aðstandendur sýningarinnar axli ábyrgð á langþreyttri birtingarmynd fötlunar.

„Þessi umræða er miklu stærri og mikilvægari en einstaka leiksýning“

Leikstjóri verksins Sem á himni segir umræðuna sem hefur skapast um túlkun á fatlaðri persónu í verkinu vera særandi en gagnrýnendur segja persónuna barngerða og niðurlægða. Hún hafi viljað varpa ljósi á stöðu fatlaðra og ekki milda það eða fara með mjúkum höndum en fatlaðir eigi tilverurétt í leikhúsinu. Samfélagið þurfi að taka umræðuna þrátt fyrir að það sé sárt eða erfitt að horfa upp á. 

„Einhverskonar holdgerving staðalmynda um fatlað fólk“

Í Víðsjá í gær birtist gagnrýni sem fjallaði um verkið „Sem á himni“ sem sýnt er í Þjóðleikhúsinu. Gagnrýnin hefur fengið mikla athygli síðan hún var birt og þá sérstaklega fyrir það að benda á meðferð og túlkun á fötluðum karakter innan verksins. Embla Guðrúnar- Ágústsdóttir, talskona hjá Tabú segir karakterinn birtast sem holdgerving staðalmynda um fatlað fólk.






Fleiri fréttir

Sjá meira


×