Miklar öryggisráðstafanir voru gerðar þegar tvö merkustu handrit Íslendinga sem varðveitt eru í Kaupmannahöfn komu til landsins í dag í fyrsta skipti frá því á sautjándu öld. Menn úr sérsveit Ríkislögreglustjóra tóku á móti flutningsmönnum handritanna sem voru með þau í sérútbúnum töskum.

Tveir starfsmennn Árnastofnunar komu til landsins frá Kaupmannahöfn í dag með tvö merkustu handrit Íslendinga, Reykjajabók Njálu og Ormsbók, eitt höfuðhandrita Snorra Eddu þar sem bæði lögregla og sérsveitarmenn tóku á móti þeim og óku til Reykjavíkur.

En það var öllu meiri þjóðhátíðarstemming í Reykjavík hinn 21. apríl 1971 þegar danska varðskipið Vædderen kom með fyrstu handritin til Íslands. Öll var flaggað til í borginni, forsætisráðherrann og önnur fyrirmenni voru mætt á bryggjuna til að verða vitni að því þegar þessar þjóðargersemar komu loks aftur heim.

Flóknar og langar viðræður höfðu átt sér stað milli íslenskra og danskra yfirvalda um afhendingu stórs hluta handritanna en þegar stóra stundin rann upp í Háskólabíói þar sem Helge Larsen kennslumálaráðherra Danmerkur afhenti Gylfa Þ. Gíslasyni þáverandi menntamálaráðherra fyrstu bækurnar þurfti ekki að hafa um það mörg orð.

„Gjörðu svo vel, Flateyjarbókin,” sagði Larsen og Gylfi svaraði einfaldlega með því að segja „takk” við mikinn fögnuð Kristjáns Eldjárns forseta Íslands og allra annarra í Háskólabíói.

Og nú 47 árum síðar er mikið haft við þegar elsta handrit Njálssögu og Ormsbók sem hefur meðal annars að geyma elstu skrifuðu heimildir um íslenskuna koma aftur til landsins í fyrsta sinn frá því á sautjándu öld. En þessar gersemar verða til sýnis ásamt öðrum handritum á sýningu í Listasafni Íslands í tilefni hundrað ára afmælis fullveldisins.

Guðrún Nordal, forstöðumaður Árnastofnunar, var geinilega snortin þegar hún handlék þetta þrettándu aldar handrit Njálssögu í fyrsta sinn.

„Ég hef skrifað töluvert um hana samt. Því hún er náttúrlega til á mynd og við höfum notað myndir af henni. Vegna þess að ég hef líka rannsakað vísurnar og maður fær einhver veginn fyrir hjartað að sjá hana. Hún er líka mjög falleg, sjáið þið, sjáið hvað það er fallegt bandið á henni,” sagði Guðrún meðan hún dáðist að handritinu.

En þessi elsta útgáfa Njálu inniheldur meðal annars kveðskap sem algengustu útgefnu útgáfur innihalda ekki. Guðrún telur að það myndi ekki taka langan tíma fyrir nútíma Íslendinga að venjast rithöndinni og styttingum til að ná að lesa þessi fornu handrit, sem enn eigi erindi.

„Já, ég held að krakkarnir myndu getað byrjað að stauta sig fram og lesið. Við skiljum textann. Við skiljum orðin og það hjálpar mikið þegar við erum að lesa,” segir Guðrún.

Þá njóti forn sagnaheimur mikilla vinsælda um þessar mundir einis og sjáist til dæmis á vinsældum Game of Thrones. Nú þegar þú hefur þessar gersemar fyrir framan þig er þá ekki freistandi að skila þeim einfaldlega ekki aftur?

„Jú það er mjög freistandi. Ég viðurkenni það, ég verð að segja það alveg heiðarlega. En þau eru bara komin í heimsókn. Við fengum þau bara að láni. En við erum mjög glöð því þetta er auðvitað einstakur viðburður,” segir Guðrún Nordal.