Þetta kemur fram í fyrsta minnisblaði Þórólfs Guðnasonar sóttvarnalæknis til Willums Þórs Þórssonar nýskipaðs heilbrigðisráðherra. Þórólfur óskar Willum til hamingju með nýja starfið og segist á næstu dögum ætla að senda honum ítarlegra uppgjör vegna COVID-19 hér á landi og reifa hugmyndir sínar um framtíðarhorfur vegna sjúkdómsins.
Í minnisblaðinu ræðir Þórólfur nýtt afbrigði veirunnar sem veldur Covid og nefnt hefur verið omíkron.
Hertar aðgerðir á landamærum meðan beðið er upplýsinga
Þórólfur rekur að afbrigðið hafi greinst fyrst í Botswana í Afríku í byrjun nóvember og hafi síðan greinst í Suður-Afríku og nokkrum löndum utan Afríku meðal annars í Evrópu. Mikil fjölgun smita í sunnanverðri Afríku hefur hins vegar vakið áhyggjur um víðtæka dreifingu afbrigðisins í álfunni.
„Mjög mörg afbrigði hafa greinst af SARS-CoV-2 frá því að COVID-19 faraldurinn hófst en það sem er sérstakt við þetta nýja afbrigði er hversu margar stökkbreytingar hafa greinst. Um 60 stökkbreytingar hafa greinst í Omicron afbrigðinu og þar af um 30 í hinu svokallaða „spike“ (gadda) geni veirunnar sem stjórnar framleiðslu á „spike“ prótíni (S-prótín) og sem er langt umfram það sem áður hefur sést.“
S-prótín finnist á yfirborði veirunnar og stýri hvernig hún komist inn í frumur líkamans.
„Þannig gegnir þetta prótín lykilhlutverki við dreifingu og fjölgun veirunnar í líkamanum. Ónæmiskerfi líkamans myndar einnig mótefni gegn prótíninu í kjölfar náttúrulegra sýkingu og eftir bólusetningu sem verndar gegn frekari sýkingum.“
Þegar svo margar stökkbreytingar verði á S-prótíninu þá vakni áhyggjur af því að smithæfni hennar kunni að aukast, hún geti valdið alvarlegri veikindum og að ónæmi sem fengist hefur af fyrri sýkingum og bólusetningum muni ekki vernda gegn frekari sýkingum eða smiti.
Því hafi mörg lönd og þeirra á meðal Ísland gripið til hertra aðgerða á landamærum á meðan að frekari upplýsinga um afbrigðið sé aflað.
Sviðsmynd tilbúin í lok vikunnar
Þórólfur vísar til nýrrar reglugerðar sem tók gildi á sunnudaginn varðandi landamærin. Allir sem dvalist hafa lengur en 24 klukkustundir á síðastliðnum 14 dögum í Botsvana, Esvatíni, Lesótó, Mósambík, Namibíu, Zimbabwe og Suður Afríku verði að fara í PCR próf við komuna hingað til lands og dvelja fimm daga í sóttkví sem ljúki með öðru PCR prófi.
Þessar ráðstafanir séu í samræmi við tilmæli ráðherranefndar Evrópusambandsins, sóttvarnastofnunar Evrópusambandsins (ECDC) og heilbrigðis- og öryggismálaráðs Evrópusambandsins (HSC).
„Nú er hins vegar ljóst að hið nýja afbrigði er ekki eingöngu bundið við fyrrgreind lönd í suðurhluta Afríku heldur hefur það greinst í öðrum heimshlutum og í nokkrum löndum Evrópu. Við þurfum því að vera undir það búin að það geti borist hingað til lands. Jafnframt þurfum við að undirbúa að grípa þurfi til hertari aðgerðum á landamærum og jafnvel innanlands ef veiran reynist skeinuhættari en talið hefur verið.“
Mat á því sé nú í gangi og unnið að mismunandi sviðmyndum þar að lútandi. Þær sviðmyndir verða breytilegar eftir því sem nánari upplýsingar berast en gert er ráð fyrir að fyrsta útgáfa verði tilbúin í lok vikunnar.
„Þær aðgerðir sem nú eru í gangi á okkar landamærum eiga að minnka áhættuna á því að Omicron afbrigðið berist inn í landið en koma ekki að öllu leyti í veg fyrir það. Auk þess eiga þær sóttvarnaaðgerðir sem nú eru viðhafðar innanlands að lámarka dreifingu þess í samfélaginu. Raðgreing veirunnar sem gerð er af Íslenskri erfðagreiningu mun auk þess greina veiruna fljótt og örugglega og er reynt að flýta því ferli eftir föngum.“
Þórólfur segir að ætla megi að frekari upplýsingar muni berast um eiginleika hins nýja afbrigðis á næstu dögum og vikum. Þá muni línur skýrast betur.
„Ég er því ekki á þessari stundu með tillögur um hertari aðgerðir á landamærum eða innanlands en það kann að breytast fljótt.“
