Stóriðjufyrirtækin eru umsvifamestu losendur gróðurhúsalofttegunda af þeim sjö íslensku rekstraraðilum í iðnaði sem heyra undir ETS, viðskiptakerfi Evrópusambandsins með losunarheimildir. Auk þeirra gera Loðnuvinnslan og gagnaver Verne upp losun sína í kerfinu.
Heildarlosun frá stóriðjunni nam 1.780.064 tonnum af koltvísýringsígildum í fyrra en hún var 1.812.710 tonn árið 2019. Umhverfisstofnun rekur samdráttinn að mestu til þess að starfsemi kísilvers PCC á Bakka við Húsavík var stöðvuð í júlí, að sögn vegna áhrifa kórónuveirufaraldursins á eftirspurn á heimsmarkaði. Fyrirtækið undirbýr nú að hefja starfsemi á ný.
Innan ETS-kerfisins dróst losun frá iðnaði saman um 11,2% í fyrra og nam 1,3 milljörðum tonna af koltvísýringsígildum. Þegar 64,1% samdráttur í losun frá flugsamgöngum er tekinn með í reikninginn dróst losun innan ETS-kerfisins í heild saman um 13,3% á milli ára.
Álið og kísillinn fyrirferðarmestur
Álver Alcoa á Reyðarfirði er stærsti einstaki losandinn á Íslandi en það losaði 575.903 tonn af koltvísýringsígildum í fyrra. Losun þess stóð svo gott sem í stað á milli ára. Næstmest losaði álver Norðuráls á Grundartanga, 510.858 sem var innan við eins prósents samdráttur frá árinu áður.´
Losun kísilvers Elkem á Grundartanga jókst um rúm 7,6% í fyrra og nam 357.622 tonnum af koltvísýringsígildum. Á sama tíma dróst losun álvers Rio Tinto í Straumsvík saman um 5,5% og nam 276.296 tonnum í fyrra.
Aðrir rekstraraðilar losuðu umtalsvert minna. Kísilver PCC á Bakka losaði 58.966 tonn sem var samdráttur um 40% á milli ára. Fiskimjölsverksmiðja Loðnuvinnslunnar á Fáskrúðsfirði losaði 389 tonn og gagnaverið Verne í Reykjanesbæ þrjátíu tonn.
Keyptu heimildir fyrir hundruð þúsunda tonna
ETS-kerfinu er ætlað að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda frá iðnaði og flugferðum. Öll Evrópusambandsríkin auk Íslands, Liechtenstein og Noregs eiga aðild að því. Kerfið byggir á viðskiptum með svonefndar losunarheimildir. Fyrirtækin fá úthlutað ákveðnum kvóta endurgjaldlaust en losi þau meira þurfa þau að kaupa heimildir fyrir umframlosunina. Endurgjaldlausu heimildunum fækkar eftir því sem tíminn líður og verðið á losunarheimildum hefur farið hækkandi. Þannig verður til hvati fyrir fyrirtæki til að draga úr losun sinni.
Allir stærstu íslensku iðnrekendurnir sem taka þátt í ETS-kerfinu þurftu að kaupa sér losunarheimildir í fyrra þar sem losun þeirra var umfram þær heimildir sem þeir fengu endurgjaldslaust. Fjögur fyrirtæki þurftu samtals að kaupa heimildir fyrir 371.177 tonn sem þau losuðu umfram þær sem þau fengu úthlutað. Til samanburðar fengu stóriðjufyrirtækin úthlutað heimildum fyrir losun á bilinu 243.000-438.000 tonnum endurgjaldslaust í fyrra.
Norðurál þurfti að kaupa flestar heimildirnar, fyrir alls 154.424 tonn, Alcoa 137.066 tonn, Elkem 46.892 tonn og Rio Tinto 32.795 tonn.
Umhverfisstofnun veitir ekki upplýsingar um fyrir hversu háar fjárhæðir stóriðjan keypti losunarheimildir. Verð á þeim hefur farið ört hækkandi undanfarið og kostar nú tonnið um 57 evrur. Miðað við það verð þyrftu fyrirtækin fjögur að greiða um 21,1 milljón evra, jafnvirði hátt í 3,2 milljarða íslenskra króna, í losunarheimildir í fyrra.
Losun íslenskra aðila innan ETS-kerfisins er ekki á beinni ábyrgð íslenskra stjórnvalda. Sú losun dróst saman um 2% á milli 2019 og 2018 samkvæmt árlegri skýrslu sem íslensk stjórnvöld skiluðu til Evrópusambandsins og loftslagssamnings Sameinuðu þjóðanna í síðasta mánuði.
Greint var frá því fyrr í vikunni að losun íslenskra flugrekenda í kerfinu hefði dregist saman um 69% í fyrra þegar kórónuveiruheimsfaraldurinn setti flugsamgöngur úr skorðum.
