„Miklu meiri líkur á að þetta hætti áður en það komi gos“ Sunna Kristín Hilmarsdóttir skrifar 2. mars 2021 12:16 Magnús Tumi Guðmundsson er prófessor í jarðeðlisfræði við Háskóla Íslands. Vísir/Vilhelm Magnús Tumi Guðmundsson, prófessor í jarðeðlisfræði við Háskóla Íslands, segir tölfræðina sýna að líklegra sé að jarðskjálftahrinunni á Reykjanesskaga ljúki án þess að það komi til eldgoss. Ekkert sé þó vitað um hvert framhaldið verður nákvæmlega þar sem enginn sé með mælitæki á fimm kílómetra dýpi í jarðskorpunni að safna gögnum og fylgjast með. „Þetta getur náttúrulega haldið áfram og þetta getur endað með eldgosi en meirihluti svona atburða endar ekkert þannig,“ segir Magnús Tumi í samtali við Vísi. Helsta merkið um að það væri að byrja að gjósa væri ef skjálftavirkni myndi færast upp undir yfirborð. Það væri þá vísbending um að kvika væri að nálgast yfirborðið en engin slík merki eru uppi nú; meirihluti skjálfanna á svæðinu er á nokkurra kílómetra dýpi eins og sjá má á jarðskjálftatöflu á vef Veðurstofunnar. „En segjum svo að það kæmi kvika upp á yfirborðið núna þá er langlíklegast að það yrði mjög lítið en það er mjög erfitt að segja. Í flestum tilfellum hegðar þetta sér á einhvern tiltekinn hátt en svo getur það hegðað sér einhvern veginn öðruvísi,“ segir Magnús Tumi. Ómögulegt að segja hver yrði fyrirvarinn á mögulegu gosi Þá sé ómögulegt að segja til um hver fyrirvarinn yrði á mögulegu gosi; hvort það væri hálfur sólarhringur eða nokkrir sólarhringar. Magnús Tumi bendir þó á að yfirleitt sé það þannig að ef langt er um liðið frá síðasta gosi þá séu fæðingarhríðarnar lengri, eins og hann orðar það. Síðast gaus á Reykjanesskaganum fyrir 800 árum. „Það er samt sem áður þannig að tölfræðin segir að það séu miklu meiri líkur á að þetta hætti áður en það komi gos, þannig er það oftast nær.“ Vísindaráð almannavarna kom saman til fundar klukkan tólf í dag. Í tilkynningu sem ráðið sendi frá sér síðdegis í gær kom fram að það telji líklegustu skýringu jarðskjálftavirkninnar á Reykjanesskaga undanfarna daga vera þá að kvikugangur sé að myndast undir svæðinu þar sem mest jarðskjálftavirkni hefur verið. Ráðið skoðaði gervihnattamyndir og sýnir úrvinnsla úr þeim myndum meiri færslu en áður hafði orðið vart við. Kvikuinnskotið er að öllum líkindum undir Fagradalsfjalli. Landsig og landris sitthvoru megin Magnús Tumi segir að jarðskjálftar séu mjög tíðir á Reykjanesskaganum og þar komi hrinur með stórum skjálftum á nokkurra áratuga fresti. Hrinan nú sé ein þeirra. Það sé hins vegar ekki vitað hvort að kvika tengist eldri skjáftahrinum á svæðinu þar sem mælingar með GPS-tækjum og gervitunglum líkt og nú fara fram hófust ekki fyrr en fyrir um þrjátíu árum. Magnús Tumi segir gríðarlegar framfarir hafa orðið í notkun á gervitunglagögnum síðan þá og í tilfelli hrinunnar á Reykjanesskaga nú sé hægt að bera saman gervitunglamyndir sem teknar eru með nokkurra daga millibili. Á myndunum sést hvernig landið hefur færst til í skjálftahrinunni. „Þessar mælingar sýna að akkúrat yfir svæðinu þar sem jarðskjálftarnir eru þar verður smá landsig en landris sitthvoru megin. Það er bara eins og það sé verið að ýta landinu í sundur og þá sígur yfir það sem er að fara í sundur en bunkast upp sitthvoru megin. Þetta eru ekki mjög stórar hreyfingar en þetta eru mjög marktækar hreyfingar. Þetta verður illa útskýrt öðruvísi en að þetta sé að opnast og kvika sé að troða sér inn á nokkurra kílómetra dýpi og mynda lóðrétt innskot, berggang sem er nokkrir kílómetrar á lengd og kannski einn tveir metrar á breidd,“ segir Magnús Tumi en bætir við að berggangurinn sé ekki mjög nálægt yfirborðinu. Hrinan núna sé orðin óvenjulega löng og mikil og það sé sennilega vegna þess að kvikan auðveldi brotnun bergsins. Spurningin sé svo bara hvað þetta haldi áfram lengi en afar erfitt og nær ómögulegt er að spá fyrir um það. Gosin svolítið í stíl við það sem gerðist í Kröflueldunum Þá segir Magnús Tumi gríðarlega mikilvægt varðandi Reykjanesskagann hversu mikil jarðfræðivinna hefur farið þar fram undanfarna áratugi. „Og gerð nákvæm kort af hraununum og það hefur verið unnið svo áfram í þessu. Þá vitum við nokkurn veginn hvaða gos eru frá hvaða tíma, hvenær þau urðu, hversu stór þau eru og hversu langt þau runnu. Það er aðalgrunnurinn á bak við það hvað er líklegt að gerist ef það fer af stað goshrina eins og gerðist frá landnámi og til 1200. Þessar hrinur hafa þá verið þannig að það koma gos á nokkurra áratuga fresti og þessi gos eru svona svolítið í stíl við það sem gerðist í Kröflueldum og það fór aldrei neinn úr Mývatnssveitinni. Það breytir ekki því að það verður að taka þetta allt alvarlega. Það getur orðið mikið eignatjón í gosum á Reykjanesskaganum,“ segir Magnús Tumi. Kæmi til eldgoss yrði um að ræða hraungos en ekki sprengigos. Afar ólíklegt er að slíkt eldgos yrði mönnum lífshættulegt þar sem það gerist eiginlega aldrei að sögn Magnúsar Tuma að fólk lendi undir hrauni. „Það munaði kannski ekki miklu í Vestmannaeyjum en svoleiðis aðstæður eru ekki líklegar til að koma upp á Reykjanesskaganum. Gosin eru flest inni á miðjum skaganum og þar býr enginn.“ Eldgos og jarðhræringar Jarðhræringar á Reykjanesi Mest lesið Full ástæða til að vara foreldra við Innlent Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Innlent Ekki verið ætlun þeirra að gera bílakaupin opinber Innlent Forstjóri Brimborgar á athyglisverðum gestalista Höllu Innlent Allt í háaloft þegar faðirinn sneri til baka úr veikindaleyfi Innlent „Þetta er í rauninni þvert á það sem við viljum sjá“ Innlent Verstu skemmdarverk í sögu Lystigarðsins Innlent Kæra Byko vegna límmiða úr sögunni Innlent Ósáttur með hótelið, golfvellina og matinn en fær ekkert endurgreitt Innlent Þriðja ungmennið handtekið vegna drápsins í Landskrónu Erlent Fleiri fréttir Full ástæða til að vara foreldra við Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Fíkniefni á samfélagsmiðlum og bílakaup verðandi forseta Ekki verið ætlun þeirra að gera bílakaupin opinber Forstjóri Brimborgar á athyglisverðum gestalista Höllu Kæra Byko vegna límmiða úr sögunni Ármúlinn verði vel nothæfur leikskóli eftir tvær vikur Hnífamaðurinn í Lundi áfram bak við lás og slá „Hann meiddi mig ekki mikið“ Umboðsmaður barna krefst svara um nýtt námsmat Sala á fíkniefnum fari fram fyrir opnum tjöldum Ferðamennirnir lausir úr haldi eftir líkamsárás Sala fíkniefna fyrir opnum tjöldum og stemmning á Húsavík Ný líkön sýna umfang hraunsins Allt í háaloft þegar faðirinn sneri til baka úr veikindaleyfi Óbreyttir bændur í Mýrdalnum hafi ekki efni á malbiki Ragnar Þór kennir Pawel eitt og annað í kennslufræðum Segir málið hið sérkennilegasta og krefst svara Boðar laugardagsbongó Verstu skemmdarverk í sögu Lystigarðsins Ók gegn rauðu ljósi og olli hörðum árekstri Vörumerkistákn við fréttir RÚV að kröfu Ólympíunefndarinnar Skoða að flytja Blóðbankann vegna myglu og raka „Þetta er í rauninni þvert á það sem við viljum sjá“ Ráðherra hyggst skoða nafnabreytingu Mohamad Th. Jóhannessonar Sinnti ekki merkjum um að stoppa en reyndi ekki að komast undan Tveir fluttir á bráðamóttöku eftir árekstur á Miklubraut Ósáttur með hótelið, golfvellina og matinn en fær ekkert endurgreitt „Þurfum að grípa inn í ekki seinna en strax“ Þjórsárdalur heillar og synt í Gjánni Sjá meira
Ekkert sé þó vitað um hvert framhaldið verður nákvæmlega þar sem enginn sé með mælitæki á fimm kílómetra dýpi í jarðskorpunni að safna gögnum og fylgjast með. „Þetta getur náttúrulega haldið áfram og þetta getur endað með eldgosi en meirihluti svona atburða endar ekkert þannig,“ segir Magnús Tumi í samtali við Vísi. Helsta merkið um að það væri að byrja að gjósa væri ef skjálftavirkni myndi færast upp undir yfirborð. Það væri þá vísbending um að kvika væri að nálgast yfirborðið en engin slík merki eru uppi nú; meirihluti skjálfanna á svæðinu er á nokkurra kílómetra dýpi eins og sjá má á jarðskjálftatöflu á vef Veðurstofunnar. „En segjum svo að það kæmi kvika upp á yfirborðið núna þá er langlíklegast að það yrði mjög lítið en það er mjög erfitt að segja. Í flestum tilfellum hegðar þetta sér á einhvern tiltekinn hátt en svo getur það hegðað sér einhvern veginn öðruvísi,“ segir Magnús Tumi. Ómögulegt að segja hver yrði fyrirvarinn á mögulegu gosi Þá sé ómögulegt að segja til um hver fyrirvarinn yrði á mögulegu gosi; hvort það væri hálfur sólarhringur eða nokkrir sólarhringar. Magnús Tumi bendir þó á að yfirleitt sé það þannig að ef langt er um liðið frá síðasta gosi þá séu fæðingarhríðarnar lengri, eins og hann orðar það. Síðast gaus á Reykjanesskaganum fyrir 800 árum. „Það er samt sem áður þannig að tölfræðin segir að það séu miklu meiri líkur á að þetta hætti áður en það komi gos, þannig er það oftast nær.“ Vísindaráð almannavarna kom saman til fundar klukkan tólf í dag. Í tilkynningu sem ráðið sendi frá sér síðdegis í gær kom fram að það telji líklegustu skýringu jarðskjálftavirkninnar á Reykjanesskaga undanfarna daga vera þá að kvikugangur sé að myndast undir svæðinu þar sem mest jarðskjálftavirkni hefur verið. Ráðið skoðaði gervihnattamyndir og sýnir úrvinnsla úr þeim myndum meiri færslu en áður hafði orðið vart við. Kvikuinnskotið er að öllum líkindum undir Fagradalsfjalli. Landsig og landris sitthvoru megin Magnús Tumi segir að jarðskjálftar séu mjög tíðir á Reykjanesskaganum og þar komi hrinur með stórum skjálftum á nokkurra áratuga fresti. Hrinan nú sé ein þeirra. Það sé hins vegar ekki vitað hvort að kvika tengist eldri skjáftahrinum á svæðinu þar sem mælingar með GPS-tækjum og gervitunglum líkt og nú fara fram hófust ekki fyrr en fyrir um þrjátíu árum. Magnús Tumi segir gríðarlegar framfarir hafa orðið í notkun á gervitunglagögnum síðan þá og í tilfelli hrinunnar á Reykjanesskaga nú sé hægt að bera saman gervitunglamyndir sem teknar eru með nokkurra daga millibili. Á myndunum sést hvernig landið hefur færst til í skjálftahrinunni. „Þessar mælingar sýna að akkúrat yfir svæðinu þar sem jarðskjálftarnir eru þar verður smá landsig en landris sitthvoru megin. Það er bara eins og það sé verið að ýta landinu í sundur og þá sígur yfir það sem er að fara í sundur en bunkast upp sitthvoru megin. Þetta eru ekki mjög stórar hreyfingar en þetta eru mjög marktækar hreyfingar. Þetta verður illa útskýrt öðruvísi en að þetta sé að opnast og kvika sé að troða sér inn á nokkurra kílómetra dýpi og mynda lóðrétt innskot, berggang sem er nokkrir kílómetrar á lengd og kannski einn tveir metrar á breidd,“ segir Magnús Tumi en bætir við að berggangurinn sé ekki mjög nálægt yfirborðinu. Hrinan núna sé orðin óvenjulega löng og mikil og það sé sennilega vegna þess að kvikan auðveldi brotnun bergsins. Spurningin sé svo bara hvað þetta haldi áfram lengi en afar erfitt og nær ómögulegt er að spá fyrir um það. Gosin svolítið í stíl við það sem gerðist í Kröflueldunum Þá segir Magnús Tumi gríðarlega mikilvægt varðandi Reykjanesskagann hversu mikil jarðfræðivinna hefur farið þar fram undanfarna áratugi. „Og gerð nákvæm kort af hraununum og það hefur verið unnið svo áfram í þessu. Þá vitum við nokkurn veginn hvaða gos eru frá hvaða tíma, hvenær þau urðu, hversu stór þau eru og hversu langt þau runnu. Það er aðalgrunnurinn á bak við það hvað er líklegt að gerist ef það fer af stað goshrina eins og gerðist frá landnámi og til 1200. Þessar hrinur hafa þá verið þannig að það koma gos á nokkurra áratuga fresti og þessi gos eru svona svolítið í stíl við það sem gerðist í Kröflueldum og það fór aldrei neinn úr Mývatnssveitinni. Það breytir ekki því að það verður að taka þetta allt alvarlega. Það getur orðið mikið eignatjón í gosum á Reykjanesskaganum,“ segir Magnús Tumi. Kæmi til eldgoss yrði um að ræða hraungos en ekki sprengigos. Afar ólíklegt er að slíkt eldgos yrði mönnum lífshættulegt þar sem það gerist eiginlega aldrei að sögn Magnúsar Tuma að fólk lendi undir hrauni. „Það munaði kannski ekki miklu í Vestmannaeyjum en svoleiðis aðstæður eru ekki líklegar til að koma upp á Reykjanesskaganum. Gosin eru flest inni á miðjum skaganum og þar býr enginn.“
Eldgos og jarðhræringar Jarðhræringar á Reykjanesi Mest lesið Full ástæða til að vara foreldra við Innlent Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Innlent Ekki verið ætlun þeirra að gera bílakaupin opinber Innlent Forstjóri Brimborgar á athyglisverðum gestalista Höllu Innlent Allt í háaloft þegar faðirinn sneri til baka úr veikindaleyfi Innlent „Þetta er í rauninni þvert á það sem við viljum sjá“ Innlent Verstu skemmdarverk í sögu Lystigarðsins Innlent Kæra Byko vegna límmiða úr sögunni Innlent Ósáttur með hótelið, golfvellina og matinn en fær ekkert endurgreitt Innlent Þriðja ungmennið handtekið vegna drápsins í Landskrónu Erlent Fleiri fréttir Full ástæða til að vara foreldra við Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Fíkniefni á samfélagsmiðlum og bílakaup verðandi forseta Ekki verið ætlun þeirra að gera bílakaupin opinber Forstjóri Brimborgar á athyglisverðum gestalista Höllu Kæra Byko vegna límmiða úr sögunni Ármúlinn verði vel nothæfur leikskóli eftir tvær vikur Hnífamaðurinn í Lundi áfram bak við lás og slá „Hann meiddi mig ekki mikið“ Umboðsmaður barna krefst svara um nýtt námsmat Sala á fíkniefnum fari fram fyrir opnum tjöldum Ferðamennirnir lausir úr haldi eftir líkamsárás Sala fíkniefna fyrir opnum tjöldum og stemmning á Húsavík Ný líkön sýna umfang hraunsins Allt í háaloft þegar faðirinn sneri til baka úr veikindaleyfi Óbreyttir bændur í Mýrdalnum hafi ekki efni á malbiki Ragnar Þór kennir Pawel eitt og annað í kennslufræðum Segir málið hið sérkennilegasta og krefst svara Boðar laugardagsbongó Verstu skemmdarverk í sögu Lystigarðsins Ók gegn rauðu ljósi og olli hörðum árekstri Vörumerkistákn við fréttir RÚV að kröfu Ólympíunefndarinnar Skoða að flytja Blóðbankann vegna myglu og raka „Þetta er í rauninni þvert á það sem við viljum sjá“ Ráðherra hyggst skoða nafnabreytingu Mohamad Th. Jóhannessonar Sinnti ekki merkjum um að stoppa en reyndi ekki að komast undan Tveir fluttir á bráðamóttöku eftir árekstur á Miklubraut Ósáttur með hótelið, golfvellina og matinn en fær ekkert endurgreitt „Þurfum að grípa inn í ekki seinna en strax“ Þjórsárdalur heillar og synt í Gjánni Sjá meira