Haukur stígur fram í kjölfar skýrslu sem Vistheimilanefnd skilaði í gær. Þar kemur fram að börn vistuð á Efra-Seli og barnadeildum Kópavogshælis á árunum 1952-1993 máttu í einhverjum mæli sæta líkamlegu og andlegu ofbeldi auk harðræðis á meðan á vistun stóð.
Í samtali við Vísi segir Haukur að skýrslan hafi í raun verið staðfesting á því sem fjölskyldan vissi í tilfelli bróður hans. Hins vegar hafi fjölskyldan ekki haft yfirsýn yfir starfsemi hælisins en vitað að hælið væri vondur staður.
Átti að vera von en reyndist tálsýn
Haukur segir að með umfjöllun um skýrsluna hafi rifjast upp fyrir honum ár og atvik sem sannarlega mættu vera gleymd en nauðsynlegt sé að rifja upp, þótt ekki sé nema til að læra af þeim.
Á hælinu hafi verið von fyrir bróðurinn fengi þá fræðslu og umhyggju sem hann þurfti. Það hafi reynst tálsýn.
„Það er eftirminnilegt að foreldrum okkar voru sporin þung þegar þau fóru að heimsækja frumburðinn sinn á fávitahælið, eins og það hét. Og þau grétu þegar þau komu heim úr þessum heimsóknum. Stundum fórum við systkinin með og kynntumst þannig þessum skelfilega stað.“
Fötlunin, blindan, hafi gert bróður Hauks að auðveldu fórnarlambi.
„Þarna voru allir vistmenn hverrar deildar í sameiginlegu rými og hann var varnarlaus gagnvart þörf sambýlinga sinna til að taka frá honum matinn eða, það sem verra var, að ganga í skrokk á honum. Hann var eilíflega krambúleraður í framan, með sár og bólgur eftir barsmíðar. Þetta umhverfi kom honum upp á matarvenjur sem hann hélt til dauðadags, þótt hann væri þá kominn í allt annað og yndislegra umhverfi,“ segir Haukur.
Bróðir hans hafi þurft að passa upp á að fá að borða matinn sinn.
„Hann tróð í sig matnum til að koma í veg fyrir að hann yrði tekinn af honum. Uppáhaldsdrykkurinn hans var Kók í flösku. Hann tók flöskuna og sturtaði úr henni upp í sig til að vera viss um að fá eitthvað áður einhver tæki flöskuna af honum. Hans varnaraðgerðir.“
Sárast brenni í minningunni þegar hann átti eitt sinn að fara í sitt vikulega bað.
Skaðbrenndist
„Hann var settur í baðkerið og sá sem baða átti hann skrúfaði frá vatninu og skrapp svo frá. Hann hins vegar gleymdi að skrúfa frá kalda vatninu, þannig að þegar hann kom aftur úr skreppnum sat bróðir minn í sjóðandi heitu vatni upp fyrir læri og kveinkaði sér. Hann skaðbrenndist og lá milli heims og helju á Landspítalanum í nokkrar vikur. Og síðan áfram meðan sárin voru að gróa. Eftir þetta gat hann ekki gengið svo vel væri, þar sem sárin gréru illa og örin tóku í þegar hann hreyfði sig.“
Í ljós kom á sjúkrahúsinu að bróðirinn var með svo mikinn njálg að starfsfólkið þar sagðist aldrei hafa séð annað eins.
„Þannig að ekki var umhirðan merkileg á hælinu.“
Bróðir Hauks dó fyrir ellefu árum og var ákaflega hamingjusamur að sögn Hauks.
Blessunarlega orðið breyting í umönnun
„Síðustu árin bjó hann á sambýli við sjávarsíðuna í Garðabænum, með fólki sem honum þótti vænt um og sem þótti vænt um hann. Þangað var gaman að heimsækja hann. Þannig hafa breytingarnar blessunarlega orðið í umönnun fatlaðra frá því á hörmungarárunum í Kópavogshæli.“
Lög um sanngirnisbætur voru samþykkt árið 2010 vegna vistheimila á borð við Kópavogshæli þar sem brotið var á börnum. Í fjárlögum fyrir árið 2017 er gert ráð fyrir að 80 milljónir króna fari í að greiða sanngirnisbrætur vegna meðferðarinnar sem börn urðu fyrir á Kópavogshæli.
Færslu Hauks má sjá í heild hér að neðan og þar að neðan skýrslu nefndarinnar í heild sinni.
