„Það eru ekki góðar fréttir ef ketillinn ætlar að taka upp á því að hlaupa sjaldnar og af meiri krafti í hvert skipti,“ segir Magnús Tumi Guðmundsson prófessor í jarðeðlisfræði.

Í sextíu ár, eða frá 1955, hefur komið hlaup í Skaftá úr Eystri-Skaftárkatli, á eins til þriggja ára fresti. Venjulega er rennslið í ánni á bilinu 50-100 rúmmetrar á sekúndu en nú er það komið yfir 2200 metra rúmmetra á sekúndu. Síðasta hlaup var hins vegar árið 2010 eða fyrir fimm árum. Magnús Tumi hefur enga skýringu á hvernig standi á því.

„Það hafa verið gerðar miklar mælingar þarna og fylgst með sigi ketilsins en þær skýra ekki hvers vegna hlaupið er svona miklu kröftugra en áður eða hví það kemur svona hratt niður. Hefur ketillinn víkkað eða breikkað? Það er eitthvað sem við verðum að skoða,“ segir Magnús Tumi. 

Flóðtoppurinn við Sveinstind hefur gengið niður en hlaupið hefur ekki enn náð hámarki sínu í byggð. Gert er ráð fyrir því að það gerist síðar í dag. Grannt er fylgst með samgöngumannvirkjum á svæðinu en einhverjir jarðeigendur á svæðinu hafa fylgst með ræktarlandi sínu og girðingum hverfa undir vatn með tilheyrandi skemmdum.

Þessi hluti Suðurlandsins, frá Mýrdalssandi og austur á Skeiðarársand, er sá hluti landsins þar sem landbreytingar eru hvað hraðastar. Mörg af stærstu hraunum landsins hafa runnið á svæðinu og má þar nefna Eldgjárgosið frá árinu 934 og Skaftáreldahraunið á árunum 1783-84. 

Ekki hamfarahlaup samanborið við hlaup úr öðrum ám

„Það sem gerist þegar það gýs er að hraunin fylla farveg árinnar og hún þarf að renna á nýjum stað. Það fylgir mikill aur og sandur með hlaupunum þannig að smám saman fyllir hún í hraunið og breytir því í sand,“ segir Magnús Tumi.

Hann segir einnig að það sé síðan mannanna að ákveða að hve miklu leyti við viljum reyna að sporna við þróuninni með byggingu ýmissa mannvirkja á borð við varnargarða. Náttúran sé alltaf að vinna á landinu og þetta sé í raun eilífðarverkefni.

Núverandi form á hlaupunum hófst, líkt og áður segir, árið 1955 en áður höfðu þau viðkomu í Langasjó. Langisjór virkaði því sem hálfgerður dempari á hlaupin og kom í veg fyrir að þau færu fram með jafnmiklum krafti og nú. Það breyttist hins vegar í kjölfar hops Vantajökuls. 

„Þetta er ekki hamfarahlaup ef við berum það saman við Skeiðarárhlaup til dæmis. Þetta teldist lítið Skeiðarárhlaup, að ég tali nú ekki um Kötluhlaup. Munurinn hér er hins vegar sá að þau hlaup eru fyrir löngu búin að útbúa sinn farveg,“ segir Magnús Tumi. „En þetta getur hins vegar verið vandamál þrátt fyrir það ef hlaupin halda áfram að vera svona snörp og stór.“