Rétt ákvörðun að vara við eldgosi Svavar Hávarðsson skrifar 25. ágúst 2014 07:00 „Staðan er sú að við förum í þá vinnu að greina hvað var þarna á ferðinni. Það liggur ekki fyrir á þessari stundu. En við munum halda áfram að greina hvað þarna gerðist og bætum því í þekkingarsarpinn, segir Sigrún Karlsdóttir, náttúruvárstjóri Veðurstofunnar, spurð hvort vitað sé hvað gaf svo greinileg merki um að lítið hraungos væri hafið undir Dyngjujökli á laugardag.Villuljós Eins og þekkt er varð lágtíðniórói sem greindist á skjálftamælum laust fyrir hádegið á laugardag til þess að sérfræðingar Veðurstofunnar túlkuðu gögn sem svo að lítið magn kviku væri komin upp á yfirborð undir Dyngjujökli. Þessi órói varði í nokkrar klukkustundir og dró jafnt og þétt úr honum fram eftir degi. Mælingar um borð í flugvél Landhelgisgæslunnar TF-SIF og leiðnimælingar úr vatnamælakerfi Veðurstofunnar sýndu hins vegar engar markverðar breytingar. Ljóst varð þegar leið á daginn að ekki hafði verið um eldgos að ræða. Sigrún segir að sérfræðingar Veðurstofunnar hafi ekki brugðist of fljótt við, heldur hafi þvert á móti verið nauðsynlegt að bregðast við þeim merkjum sem skjálftamælakerfið sýndi. Því atburðarás getur verið mjög hröð í aðdraganda eldgoss. „Þetta var alveg rétt ákvörðun þegar hún var tekin. Í fyrri eldgosum hafa þessi gögn gefið til kynna að eldgos sé líklega hafið. Við töldum því rétt að bregðast við þessu strax,“ segir Sigrún. Engin önnur mælikerfi eða athuganir hafa staðfest að um gos hafi verið að ræða.Grunnvatn? Magnús Tumi Guðmundsson, prófessor í jarðeðlisfræði, segir ekkert vitað um hvað olli óróanum eftir hádegið á laugardaginn, og var túlkað sem gosórói. Skiptar skoðanir séu hins vegar uppi. „Með þeim tækjum sem við höfum, hefur ekki verið fylgst með atburði eins og þessum áður. Það þarf líklega að fara aftur til Gjálpargossins 1996 til að finna sambærilegan atburð, en þá voru mælakerfin öðruvísi og mælarnir náðu ekki eins langt inn á hálendið og nú er. Við erum alltaf að læra af því sem við sjáum. Við vitum ekki allt um hvernig þessi kerfi hafa sér og hvaða merki þau senda frá sér við mismunandi aðstæður,“ segir Magnús Tumi og bætir við að þeirri tilgátu hafi verið kastað fram að kvikan undir Dyngjujökli hafi komist í snertingu við grunnvatn, þarna eru sprungur og grunnvatnskerfi, og þessi merki hafi þess vegna komið fram í mælakerfinu. Þetta sé þó ekkert annað en ein kenning og ósönnuð með öllu. Magnús Tumi útilokar bilun í tækjabúnaði því merkin hafi komið fram á nokkrum stöðum. „Þetta var raunverulegt merki en ekki eldgos.“270 milljónir rúmmetra Á annað þúsund jarðskjálftar höfðu mælst síðasta sólarhringinn þegar Fréttablaðið fór í prentun í gærkvöldi; bæði við öskjuna í Bárðarbungu og við norðurenda berggangsins við sporð Dyngjujökuls. Flestir skjálftanna eiga sér stað við norðurenda gangsins, en jarðskjálftavirknin er nú komin á svæði norðan Dyngjujökuls en svo virðist sem lítillega hafi hægt hafi á framrás kvikunnar. Tveir jarðskjálftar stærri en 5,0 stig hafa mælst í öskjubarmi Bárðarbungu og eru þeir stærstu í öskjunni síðan fyrir Gjálpargosið 1996. Nýjustu gögn frá GPS landmælingum benda til þess að kvika sé enn að flæða inn í bergganginn undir Dyngjujökli og að hann sé að lengjast til norðurs. Líkanreikningar sem byggðir eru á GPS-gögnum gefa til kynna að heildarrúmmál kviku í bergganginum sé orðið um 270 milljón rúmmetrar.Auknar líkur Haraldur Sigurðsson, eldfjallafræðingur, spyr í bloggfærslu í gærkvöldi hvað gerist ef berggangurinn nær alla leið til Öskju, en þau hafa breytt stefnu frá norðaustri til norðurs í beinni línu á megineldstöðina Öskju. Kvikan þarf aðeins að fara 25 kílómetra til að ná til hennar, en mörg dæmi úr jarðsögunni er um að berggangar hafi náð þeirri lengd sem til þarf. Dæmin sanna, segir Haraldur, að kvika kemur alltaf upp á yfirborðið þar sem berggangar brutust í gegnum jarðskorpuna á láglendi. „Mestar líkur eru því á gosi nú, þegar gangurinn skríður í gegnum jarðskorpuna undir söndunum norðan Dyngjujökuls og sunnan Öskju,“ skrifar Haraldur. Bárðarbunga Mest lesið „Það er erfitt að setja sig í hermannagalla í litlu sveitarfélagi” Innlent Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Innlent Svona gæti Sundabraut litið út: Brú eða göng meðal valkosta Innlent Segir Fallon og Meyers næsta: „Gerið þetta NBC!!!“ Erlent Munu leggja fram vísindalegar sannanir fyrir því að Brigitte sé líffræðilega kona Erlent „Ævintýralegur ávinningur“ og ráðherra segir auðvelt að sækja um Innlent Ráðast á fangaverði og skvetta á þá ýmsum líkamsvessum Innlent „Ég er bara eins og ég er og tala bara eins og ég tala“ Innlent Eltihrellir sat fyrir lögregluþjónum og skaut þrjá til bana Erlent Vilja að átján ára fái að kaupa áfengi Innlent Fleiri fréttir Hafnir landsins þurfa hátt í hundrað milljarða næstu fimmtán árin Harma áform stjórnvalda sem heimila hækkun gjalda Innan við helmingur segist trúaður Guðjón Ragnar skipaður skólameistari „Ég er bara eins og ég er og tala bara eins og ég tala“ Inga á móti neitunarvaldi sveitarfélaga „Ævintýralegur ávinningur“ og ráðherra segir auðvelt að sækja um Kjósa um sameiningu sveitarfélaganna í lok nóvember og desember Gísli Marteinn „alls ekki“ á leið í framboð Vilja að átján ára fái að kaupa áfengi Ráðherra boðar stórtækar breytingar og Viðskiptaráð vill finna olíu Hafnar kröfu um ógildingu ákvörðunar Skipulagsstofnunar Svona gæti Sundabraut litið út: Brú eða göng meðal valkosta Stefnir í að forystan verði óbreytt Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Vilja byggja nýtt geðsvið við hlið Landspítalans í Fossvogi Íbúar þurfa ekki lengur að sjóða neysluvatn Ráðast á fangaverði og skvetta á þá ýmsum líkamsvessum „Það er erfitt að setja sig í hermannagalla í litlu sveitarfélagi” Helmingur nýrra íbúða óseldur í yfir 200 daga Ógnaði öðrum með skærum 3,6 stiga skjálfti mældist í Vatnajökli Sumarfríið allt of langt fyrir þau börn sem einangra sig félagslega Segja áform ráðherra grafa undan þjónustu Óttast að áætlanir ráðherra muni fækka leigubílstjórum Ekki eigi að stjórna borginni út frá „pólitískri kreddu“ Eiga eftir að ráða tólf starfsmenn svo hægt sé að opna allar deildir Skorast ekki undan ábyrgð vilji flokksmenn nýjan oddvita Nýburar fæðast í nikótínfráhvörfum Skipulagsbreytingar á framhaldsskólastigi í vændum Sjá meira
„Staðan er sú að við förum í þá vinnu að greina hvað var þarna á ferðinni. Það liggur ekki fyrir á þessari stundu. En við munum halda áfram að greina hvað þarna gerðist og bætum því í þekkingarsarpinn, segir Sigrún Karlsdóttir, náttúruvárstjóri Veðurstofunnar, spurð hvort vitað sé hvað gaf svo greinileg merki um að lítið hraungos væri hafið undir Dyngjujökli á laugardag.Villuljós Eins og þekkt er varð lágtíðniórói sem greindist á skjálftamælum laust fyrir hádegið á laugardag til þess að sérfræðingar Veðurstofunnar túlkuðu gögn sem svo að lítið magn kviku væri komin upp á yfirborð undir Dyngjujökli. Þessi órói varði í nokkrar klukkustundir og dró jafnt og þétt úr honum fram eftir degi. Mælingar um borð í flugvél Landhelgisgæslunnar TF-SIF og leiðnimælingar úr vatnamælakerfi Veðurstofunnar sýndu hins vegar engar markverðar breytingar. Ljóst varð þegar leið á daginn að ekki hafði verið um eldgos að ræða. Sigrún segir að sérfræðingar Veðurstofunnar hafi ekki brugðist of fljótt við, heldur hafi þvert á móti verið nauðsynlegt að bregðast við þeim merkjum sem skjálftamælakerfið sýndi. Því atburðarás getur verið mjög hröð í aðdraganda eldgoss. „Þetta var alveg rétt ákvörðun þegar hún var tekin. Í fyrri eldgosum hafa þessi gögn gefið til kynna að eldgos sé líklega hafið. Við töldum því rétt að bregðast við þessu strax,“ segir Sigrún. Engin önnur mælikerfi eða athuganir hafa staðfest að um gos hafi verið að ræða.Grunnvatn? Magnús Tumi Guðmundsson, prófessor í jarðeðlisfræði, segir ekkert vitað um hvað olli óróanum eftir hádegið á laugardaginn, og var túlkað sem gosórói. Skiptar skoðanir séu hins vegar uppi. „Með þeim tækjum sem við höfum, hefur ekki verið fylgst með atburði eins og þessum áður. Það þarf líklega að fara aftur til Gjálpargossins 1996 til að finna sambærilegan atburð, en þá voru mælakerfin öðruvísi og mælarnir náðu ekki eins langt inn á hálendið og nú er. Við erum alltaf að læra af því sem við sjáum. Við vitum ekki allt um hvernig þessi kerfi hafa sér og hvaða merki þau senda frá sér við mismunandi aðstæður,“ segir Magnús Tumi og bætir við að þeirri tilgátu hafi verið kastað fram að kvikan undir Dyngjujökli hafi komist í snertingu við grunnvatn, þarna eru sprungur og grunnvatnskerfi, og þessi merki hafi þess vegna komið fram í mælakerfinu. Þetta sé þó ekkert annað en ein kenning og ósönnuð með öllu. Magnús Tumi útilokar bilun í tækjabúnaði því merkin hafi komið fram á nokkrum stöðum. „Þetta var raunverulegt merki en ekki eldgos.“270 milljónir rúmmetra Á annað þúsund jarðskjálftar höfðu mælst síðasta sólarhringinn þegar Fréttablaðið fór í prentun í gærkvöldi; bæði við öskjuna í Bárðarbungu og við norðurenda berggangsins við sporð Dyngjujökuls. Flestir skjálftanna eiga sér stað við norðurenda gangsins, en jarðskjálftavirknin er nú komin á svæði norðan Dyngjujökuls en svo virðist sem lítillega hafi hægt hafi á framrás kvikunnar. Tveir jarðskjálftar stærri en 5,0 stig hafa mælst í öskjubarmi Bárðarbungu og eru þeir stærstu í öskjunni síðan fyrir Gjálpargosið 1996. Nýjustu gögn frá GPS landmælingum benda til þess að kvika sé enn að flæða inn í bergganginn undir Dyngjujökli og að hann sé að lengjast til norðurs. Líkanreikningar sem byggðir eru á GPS-gögnum gefa til kynna að heildarrúmmál kviku í bergganginum sé orðið um 270 milljón rúmmetrar.Auknar líkur Haraldur Sigurðsson, eldfjallafræðingur, spyr í bloggfærslu í gærkvöldi hvað gerist ef berggangurinn nær alla leið til Öskju, en þau hafa breytt stefnu frá norðaustri til norðurs í beinni línu á megineldstöðina Öskju. Kvikan þarf aðeins að fara 25 kílómetra til að ná til hennar, en mörg dæmi úr jarðsögunni er um að berggangar hafi náð þeirri lengd sem til þarf. Dæmin sanna, segir Haraldur, að kvika kemur alltaf upp á yfirborðið þar sem berggangar brutust í gegnum jarðskorpuna á láglendi. „Mestar líkur eru því á gosi nú, þegar gangurinn skríður í gegnum jarðskorpuna undir söndunum norðan Dyngjujökuls og sunnan Öskju,“ skrifar Haraldur.
Bárðarbunga Mest lesið „Það er erfitt að setja sig í hermannagalla í litlu sveitarfélagi” Innlent Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Innlent Svona gæti Sundabraut litið út: Brú eða göng meðal valkosta Innlent Segir Fallon og Meyers næsta: „Gerið þetta NBC!!!“ Erlent Munu leggja fram vísindalegar sannanir fyrir því að Brigitte sé líffræðilega kona Erlent „Ævintýralegur ávinningur“ og ráðherra segir auðvelt að sækja um Innlent Ráðast á fangaverði og skvetta á þá ýmsum líkamsvessum Innlent „Ég er bara eins og ég er og tala bara eins og ég tala“ Innlent Eltihrellir sat fyrir lögregluþjónum og skaut þrjá til bana Erlent Vilja að átján ára fái að kaupa áfengi Innlent Fleiri fréttir Hafnir landsins þurfa hátt í hundrað milljarða næstu fimmtán árin Harma áform stjórnvalda sem heimila hækkun gjalda Innan við helmingur segist trúaður Guðjón Ragnar skipaður skólameistari „Ég er bara eins og ég er og tala bara eins og ég tala“ Inga á móti neitunarvaldi sveitarfélaga „Ævintýralegur ávinningur“ og ráðherra segir auðvelt að sækja um Kjósa um sameiningu sveitarfélaganna í lok nóvember og desember Gísli Marteinn „alls ekki“ á leið í framboð Vilja að átján ára fái að kaupa áfengi Ráðherra boðar stórtækar breytingar og Viðskiptaráð vill finna olíu Hafnar kröfu um ógildingu ákvörðunar Skipulagsstofnunar Svona gæti Sundabraut litið út: Brú eða göng meðal valkosta Stefnir í að forystan verði óbreytt Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Vilja byggja nýtt geðsvið við hlið Landspítalans í Fossvogi Íbúar þurfa ekki lengur að sjóða neysluvatn Ráðast á fangaverði og skvetta á þá ýmsum líkamsvessum „Það er erfitt að setja sig í hermannagalla í litlu sveitarfélagi” Helmingur nýrra íbúða óseldur í yfir 200 daga Ógnaði öðrum með skærum 3,6 stiga skjálfti mældist í Vatnajökli Sumarfríið allt of langt fyrir þau börn sem einangra sig félagslega Segja áform ráðherra grafa undan þjónustu Óttast að áætlanir ráðherra muni fækka leigubílstjórum Ekki eigi að stjórna borginni út frá „pólitískri kreddu“ Eiga eftir að ráða tólf starfsmenn svo hægt sé að opna allar deildir Skorast ekki undan ábyrgð vilji flokksmenn nýjan oddvita Nýburar fæðast í nikótínfráhvörfum Skipulagsbreytingar á framhaldsskólastigi í vændum Sjá meira