Dauðlangar að vinna á Íslandi

Tónskáldið Atli Örvarsson hefur búið í Bandaríkjunum í nítján ár og samið tónlist við mýmargar Hollywood-kvikmyndir, sjónvarpsþætti og fleira. Kjartan Guðmundsson ræddi við Atla um fortíðina í poppinu og hugmyndaþurrð í draumaverksmiðjunni.

„Einhver spurði mig um daginn hvort ég væri kominn heim til Íslands til að núllstilla mig. Sú lýsing þykir mér ansi góð, en fyrst og fremst finnst mér mikilvægt að koma heim öðru hverju til að tengjast landi og þjóð, fjölskyldunni og náttúrunni," segir tónskáldið Atli Örvarsson sem sest niður yfir kaffibolla með blaðamanni í stuttu stoppi hér á landi. Atli, sem hefur getið sér gott orð fyrir kvikmyndatónlist sína, meðal annars fyrir rándýrar Hollywood-kvikmyndir, hefur búið í Bandaríkjunum í nítján ár og þar af fjórtán í sjálfri Borg englanna sem hýsir draumaverksmiðjuna.

Hann kemur þó ekki aðeins til Íslands þegar gloppur opnast í þéttskipaðri stundarskrá tónskáldsins heldur reynir hann að ferðast eins mikið og hann mögulega getur til að komast í nýtt umhverfi og öðlast innblástur. „Þannig hleð ég sköpunarbatteríin. Reyndar er ég frekar óduglegur við að kanna mismunandi heimshluta og enda nánast alltaf í Suður-Evrópu og þá helst á Ítalíu eða í Frakklandi. Sagan, arkitektúrinn og lífsstíllinn heilla mig og þar vinnur fólk til að lifa, en lifir ekki til að vinna eins og í Bandaríkjunum. Ætli við Íslendingar séum ekki einhvers staðar mitt á milli, rétt eins og í landfræðilegum skilningi."

Í smá snertingu við náttúruna

Hvað hefurðu haft fyrir stafni í þessum skreppitúr til Íslands?

„Ég heimsótti fjölskylduna á heimaslóðir á Akureyri og fór í Bárðardalinn, þar sem ég komst í smá snertingu við náttúruna, þótt gaddfreðin hafi verið og öll undir snjó. Ég var líka að hjálpa tónlistarmanninum Ólafi Arnalds vini mínum með því að stjórna hljómsveitarupptöku í Kaldalóns-sal Hörpu fyrir nýjustu plötuna hans. Ég gef mig reyndar ekki út fyrir að vera hljómsveitarstjóri, en hef reynslu af því að taka upp í svona umhverfi og það er ákveðin verkkunnátta sem fylgir slíkri upptöku, ákveðin trix sem lærast til að ná sem bestum árangri á sem stystum tíma. Svo skellti ég mér á Edduverðlaunahátíðina, þar sem ég var tilnefndur fyrir tónlistina við kvikmyndina Eagle eftir leikstjórann Kevin MacDonald. Á svona samkomum má segja að maður kynnist gömlum vinum, fólki sem maður hefur ekki hitt í fjöldamörg ár, og kynnist líka nýju fólki. Það er gaman að fá innsýn í þennan heim hér á Íslandi."

Hefðirðu áhuga á að vinna við íslenskar kvikmyndir?

„Já, mig dauðlangar til þess, og í raun er það ekki spurning um hvort heldur hvenær ég geri það. Ég hef reyndar samið tónlist fyrir stuttmynd sem Páll Grímsson, sem býr líka í Bandaríkjunum, leikstýrði og heitir Pension Gengið. En ég tæki hverju tækifæri til að vinna hér mjög fagnandi."

Sakna ekki sviðsins

Atli er fæddur árið 1970 og er sonur hins landsþekkta tónlistarmanns og harmonikkuleikara Örvars Kristjánssonar. Atli hlaut því eðlilega afar tónlistarlegt uppeldi, lék upphaflega á trompet með skóla-, sinfóníu- og lúðrasveitum en heillaðist af svuntuþeysum og öðrum hljómborðum á unglingsárum. Árið 1986 stofnaði hann hljómsveitina Stuðkompaníið ásamt Karli bróður sínum og fleirum, sem vann Músíktilraunir árið eftir, og síðar lék hann til lengri eða skemmri tíma með Todmobile, SSSól og Sálinni hans Jóns míns, lengst af þó með síðastnefndu sveitinni.

Í minningunni varstu lítið fyrir að trana þér fram á þessum árum í kringum 1990, þrátt fyrir að hafa leikið með nokkrum af vinsælustu hljómsveitum landsins. Er það rétt?

„Ég veit það ekki. Kannski veljast ákveðnar manngerðir í ákveðin hlutverk innan hljómsveita og hljómborðsleikararnir eru nánast aldrei mjög áberandi. Karl bróðir minn er til dæmis meira út á við en ég, sem er töluvert hlédrægari. Á hinn bóginn er ég mjög félagslyndur og mikill áhugamaður um mannlegt eðli, en það hentar mér betur að vinna bak við tjöldin og ég hef afskaplega lítinn áhuga á að vera uppi á sviði."

Var það ástæða þess að þú kúplaðir þig út úr bransanum og hófst nám við Berklee-tónlistarháskólann í Boston árið 1993?

„Já, að hluta til. Ég hafði spilað svo mikið og lengi opinberlega og drukkið of mikið úr pottinum þegar ég var ungur, rétt eins og Steinríkur. Fólk spyr mig oft hvort ég sakni þess, en ég svara því hreinskilnislega neitandi. Ég fann mig heldur aldrei nægilega vel í því að semja popplög, auk þess sem ég vildi herja á erlenda markaði en fyrir því var ekki áhugi innan þeirra sveita sem ég lék með. Ég skipti því um gír og fór að gera eitthvað allt annað. Ég hafði lengi haft áhuga á bíómyndum og kvikmyndatónlist og strax í fyrsta verkefninu í skólanum varð ég fyrir hálfgerðri vitrun eða köllun. Þessi galdur sem verður til þegar tónlist og mynd koma saman, og er miklu áhrifameiri en summan af þessu tvennu, heillaði mig strax og ég er stórkostlega þakklátur fyrir að hafa fundið þessa fjöl."

Gæfuspor að kynnast Hans Zimmer

Tónskáldið lauk MA-námi í kvikmyndatónlist frá Berklee í Boston og flutti síðan til Los Angeles þar sem hann komst meðal annars í læri hjá sjónvarpsþáttatónskáldinu Mike Post. Starfinu með Post þakkar Atli öll þau tækifæri sem síðan hafa boðist honum í Hollywood.

Varla hefur leiðin verið svo greið inn í þennan erfiða og eftirsótta bransa?

„Nei, alls ekki. Á köflum vissi ég ekki hvað ég var að gera í Los Angeles og var í peningavandræðum eins og gengur. Einn Valentínusardaginn frétti ég að hægt væri að vinna sér inn fé með því að gerast blómasendill. Ég stökk í það, enda skítblankur, en reiknaði ekki með þessum miklu fjarlægðum í borginni og komst því yfir mun færri sendingar en ég hélt. Að frádregnum bensínkostnaði þénaði ég líklega um fimm þúsund krónur íslenskar yfir daginn. það var frekar svekkjandi og líklega lágpunkturinn, en það er hægt að hlæja að þessu eftir á. Ég var svo heppinn að fá fasta vinnu hjá Mike Post og við vorum iðulega að semja tónlist fyrir um 120 sjónvarpsþætti á nokkrum mánuðum, sem eru undarlega mikil afköst. Ég skal vera fyrstur til að viðurkenna að margt af þessari tónlist var ekki ýkja spennandi, en svona vinna kennir manni að semja hratt og skilja kvikmyndagerð upp að ákveðnu marki. Eftir nokkur ár með Post starfaði ég sjálfstætt, gerði meðal annars tónlist fyrir sjónvarpsþætti og kvikmyndina Stuart Little 3, en kynntist svo Hans Zimmer árið 2007. Það var mikið gæfuspor."

Hinn þýski Hans Zimmer er eitt af virtustu og afkastamestu kvikmyndatónskáldunum í Hollywood með yfir hundrað kvikmyndir á ferilskránni, þar á meðal stórmyndir á borð við Rain Man, The Lion King, Gladiator og Inception. Zimmer rekur einnig stórt tónlistarframleiðslufyrirtæki sem hýsir fjölda hljóðvera og bauð Atla að flytja sitt hljóðver til sín, sem sá síðarnefndi þáði með þökkum.

Hvernig er að vinna með Hans Zimmer?

„Það er algjör lúxus og í gegnum hann hef ég meðal annars kynnst yfirmönnum tónlistardeilda kvikmyndavera, sem hefur leitt til fleiri og stærri verkefna. Zimmer vinnur gjarnan þannig að hann semur mikið af stefjum, en svo er hópur fólks í því að aðlaga stefin að myndunum. Ég hef hjálpað honum á þennan hátt með myndir eins og Pirates of the Carribean 3 og Simpsons-bíómyndina og lært heilmikið. Zimmer er mikill brautryðjandi og hefur í raun hannað nýjar aðferðir varðandi það hvernig kvikmyndatónlist er gerð með tölvum og tækni."

Draumurinn að rætast

Atli, sem sjálfur hefur samið tónlist við Hollywood-myndir á borð við Vantage Point með Dennis Quaid og Forest Whitaker, Babylon A.D. með Vin Diesel, Thick as Thieves með Antonio Banderas og Morgan Freeman og Season of the Witch með Nicholas Cage á síðustu árum, auk annarra verkefna, segist líta á starfið með Hans Zimmer sem eins konar doktorsnám í kvikmyndatónlist.

„Þetta doktorsnám hefur kennt mér að starfið snýst 20% um tónlist og 80% um sálfræði og pólitík í Hollywood. Sem dæmi gerði ég tónlistina við Babylon A.D. með franska leikstjóranum Mathieu Kassovitz. Í upphafi leyfði ég honum að heyra helstu stefin sem ég hafði samið og bjóst svo við að hann myndi vilja fylgjast daglega með framganginum, en hann hélt nú ekki, sagðist hafa valið mig til að gera tónlistina og ég ætti bara að gera það. Kannski er þetta lýsandi fyrir franska vinnumenningu og virðinguna fyrir listamanninum. Þú segir ekki ostagerðarmeistaranum hvernig hann á að búa til ostinn. En í Hollywood er oftast heljarstór nefnd með puttana í öllu, leikstjórinn, fjórir framleiðendur, yfirmaður tónlistardeildar myndversins, yfirmaður hljóðversins og aðstoðarfólk þeirra allra, og allir með sínar skoðanir á því hvernig tónlistin á að vera. Úr þessu verður oft mikil málamiðlun og í raun held ég að slík málamiðlun standi Hollywood dálítið fyrir þrifum almennt. Til dæmis er sífellt verið að endurgera myndir, frá Evrópu og fleiri stöðum, sem lýsir greinilegri hugmyndaþurrð og meðalmennsku. Tökum til dæmis myndina The Artist sem ég held að vinni Óskarinn fyrir bestu myndina núna um helgina. Það eru engar líkur á að bandarískur kvikmyndagerðarmaður hefði fengið tækifæri til að gera þögla og svarthvíta mynd af þessari stærðargráðu."

Áttu þér óskaverkefni?

„Það væri þá helst að prófa eitthvað nýtt og ekki endurtaka mig. Sjálfur horfi ég á mun listrænni myndir í frítíma mínum en þær sem ég vinn oftast við. Í raun mætti segja að stefnan hjá mér sé að vinna meira með evrópskum leikstjórum. Ég hef fyrir reglu að tala ekki um verkefni sem ekki er búið að negla alveg niður, en það er ýmislegt á döfinni í þeim efnum og svo virðist sem ég gæti fljótlega náð góðu jafnvægi milli Hollywood-mynda og smærri, listrænni verkefna. Þannig gæti draumurinn ræst."