Byggðarökin fyrir göngum nægja ekki - fréttaskýring 9. nóvember 2011 07:00 Horft niður í Eyjafjörð Vaðlaheiðargöng eiga að vera valkostur við að aka Víkurskarð. Göngin stytta hringveginn um 16 kílómetra en eru neðar á forgangslista en göng við Norðfjörð og Dýrafjörð. Fréttablaðið/GVA Hvaða þættir skipta máli við forgangsröðun í samgönguframkvæmdum? Á opnum fundi umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis á þriðjudag, þar sem rætt var um fyrirhuguð Vaðlaheiðargöng, spannst nokkur umræða um rök fyrir samgönguframkvæmdum. Einn nefndarmanna, Róbert Marshall, spurði Ögmund Jónasson innanríkisráðherra, sem þar sat fyrir svörum, hvort ráðherra horfði á málið eingöngu frá fjárhagslegu sjónarmiði, eða hvort hann horfði á það með heildstæðari hætti. Átti hann þá við byggðarök og samfélagsáhrif. „Framkvæmdir [við samgöngumannvirki] geta átt rétt á sér þó þær standi ekki undir sér sem slíkar,“ sagði Róbert. „Þau tengja saman svæði, búa til tækifæri og hækka húsnæðisverð, auka möguleika á tvöfaldri búsetu og eru virðisaukandi í atvinnulegu tilliti. Þessi framkvæmd er þannig að mínu mati.“ Ögmundur svaraði því til að í þessu tilfelli væri einungis horft á fjárhagshliðina, enda eru Vaðlaheiðargöng ekki inni á samgönguáætlun. Hann sagðist þó þeirrar skoðunar að allar samgöngubætur væru virðisaukandi og til þess fallnar að bæta samfélagið. Fleiri nefndarmenn lýstu þeirri skoðun sinni að horfa þyrfti til samfélagslegra þátta. Til að mynda sagði Árni Johnsen að ef vafi væri á hvort ráðast ætti í framkvæmd sem slíka, þyrfti landsbyggðin að njóta vafans. Svipuðum rökum áður beittHreinn Haraldsson vegamálastjóri segir, í samtali við Fréttablaðið, að umræðan um samfélagslega þætti hafi oft komið upp áður, sérstaklega varðandi stærri framkvæmdir eins og jarðgöng. „Upp á síðkastið hefur kannski meira verið reynt að leggja fjárhagslegt mat á þessa þætti til að vega upp á móti kostnaði við framkvæmdina, ef sýnt er að verkefnin eru svo dýr að þau skili sér ekki á hefðbundinn arðsemismælikvarða, það er sparnaði hjá vegfarendum og við rekstur vegakerfisins.“ Hreinn segir svipuð rök hafa verið notuð í aðdraganda byggingar Borgarfjarðarbrúarinnar og Hvalfjarðaganganna. „Þetta er mjög oft notað sem viðbótarröksemd fyrir framkvæmdir sem er kannski ekki alveg ljóst að skili sér í krónum og aurum.“ Önnur göng framar á listaÞrátt fyrir að allt væri tekið inn í reikninginn voru Vaðlaheiðargöng ekki ofarlega á forgangslista samgönguyfirvalda þar sem innanríkisráðherra tiltók tvö önnur göng sem væru framar, Norðfjarðargöng og Dýrafjarðargöng. Hreinn segir nokkurn eðlismun vera þar á. „Göngin tvö eru að leysa erfiðari samgöngumál en Vaðlaheiðargöng eiga að gera. Norðfjarðargöng leysa af mjög háan fjallveg og oft er ófært um Oddskarðið. Þá leysa Dýrafjarðargöng af veg milli suður- og norðurhluta Vestfjarða sem er mjög oft lokaður að vetri til. Vaðlaheiðargöng munu hins vegar leysa af ágætisveg með bundnu slitlagi, helstu rökin með þeim eru annars vegar þeir vetrardagar sem vegurinn er ófær og hins vegar styttingin á veginum.“ Ný göng háð veggjöldumFramkvæmd Vaðlaheiðarganga verður á hendi sérstaks félags sem er að rúmum helmingi í eigu Vegagerðarinnar. Verkið er fjármagnað af ríkinu á meðan á framkvæmdum stendur en þegar göngin komast í notkun mun félagið endurfjármagna sig og eftir það mun veggjaldið þurfa að standa undir kostnaði. Hreinn segir þetta fyrirkomulag geta gengið í tilfellum þar sem vilji er til þess að greiða veggjöld. Sú var ekki raunin í umræðum um breikkun stofnbrauta inn á höfuðborgarsvæðið, Reykjanesbraut, Vesturlandsveg og Suðurlandsveg. „Það var því slegið út af borðinu, en á fundum sem haldnir voru á Norðurlandi voru allir, bæði sveitarfélög og íbúar, sammála því að leggja í þessar framkvæmdir og þau væru tilbúin til að borga fyrir notkun á göngunum.“ Byggðarök ekki nógÞví sýnir það sig að við forgangsröðun á samgönguframkvæmdum eru byggðarök sannarlega tekin til greina, en þau duga ekki til ein og sér. Eins og vegamálastjóri segir eru fyrirhugaðar framkvæmdir miðaðar við arðsemismælikvarða. Ef ábati er ekki talinn nægur til að réttlæta kostnað, er ekki líklegt að framkvæmdin verði ofarlega í forgangsröðun yfirvalda. Hins vegar er hægt að flýta framkvæmdum með annars konar fjármögnun. Slíkt reyndist vel í tilfelli Hvalfjarðaganga, þar sem fyrirtæki, sveitarfélög og einstaklingar lögðust á eitt til að af þeim yrði þegar stjórnvöld vildu ekki taka þátt í fjármögnuninni. Nú er enn eitt formið til umræðu þar sem upphaf framkvæmda er háð samþykki fjárveitingarvaldsins, það er þingsins. Skiptar skoðanir eru þó enn um það hvort áætlanir séu raunhæfar, en þingmenn munu skera úr um það á næstunni. thorgils@frettabladid.is Fréttir Skroll - myndbönd og hljóðklippur Skroll-Fréttir Mest lesið Dánarorsök Ozzy Osbourne ljós Erlent Segja upp og draga úr útgáfu: Óvissan í rekstrinum „því miður aukist mikið“ Innlent Hættir að fjármagna þróun mRNA bóluefna Erlent Hvar á að grípa niður í fækkun innflytjenda? Innlent Lax ofan Stuðlagils gæti hafa veiðst lengst frá sjó á Íslandi Innlent Blóðbankinn á leið í Kringluna Innlent Handtekin fyrir ölvunarakstur eftir grænt ljós frá löggunni Innlent Trúa varla að tollahækkanirnar séu að skella á Viðskipti innlent Gagnrýndur fyrir að nota gervigreind í embættisstörfum Erlent Nokkuð um hávaðaútköll Innlent Fleiri fréttir Hvar á að grípa niður í fækkun innflytjenda? Blóðbankinn á leið í Kringluna Nokkuð um hávaðaútköll Segja upp og draga úr útgáfu: Óvissan í rekstrinum „því miður aukist mikið“ Lax ofan Stuðlagils gæti hafa veiðst lengst frá sjó á Íslandi Til skoðunar að hafa mannskap við vöktun í Reynisfjöru Herða öryggisreglur eftir slysið: „Þetta hafa verið mjög erfiðir dagar“ Flugeldum kastað að fólki á Akureyri Handtekin fyrir ölvunarakstur eftir grænt ljós frá löggunni Ráðstafanir í Reynisfjöru, tollar og lax á sjaldséðum slóðum Boðar fund um tolla Trumps og ESB Rauða ljósið mun blikka fyrr Enn má búast við gosmóðu þó eldgosinu sé lokið í bili Flutti lítra af kókaínvökva til landsins gegn greiðslu „Samstaða skapar samfélag“ er þema Hinsegin daga Strangari reglur og ný gjaldskrá til að „tempra kraftmikla fólksfjölgun“ Neyddur til að taka ketamín og sjónvarpi kastað í höfuð hans Tollar Trumps muni hafa tilætluð áhrif Sendir „dylgjur“ Haralds aftur til föðurhúsanna Allt bendir til þess að eldgosinu sé lokið Vörubifreið ekið á vegfarandann Útlendingamálin, Reynisfjara og Hinsegin dagar Ferðamenn gangi á eigin ábyrgð til leiks við náttúru Íslands Ekið á gangandi vegfaranda við Kaplakrika Boðar „norsku leiðina“ í útlendingamálum Mjög lítil virkni en mallar enn Reyndist ekki borgunarmaður fyrir vikudvölinni Ekki stóra málið hvað við köllum „leyniþjónustuna“ Þýskir klettaklifrarar slógust í hóp með björgunarmönnum Vill að maðurinn viðurkenni að hann sé ekki faðir drengsins Sjá meira
Hvaða þættir skipta máli við forgangsröðun í samgönguframkvæmdum? Á opnum fundi umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis á þriðjudag, þar sem rætt var um fyrirhuguð Vaðlaheiðargöng, spannst nokkur umræða um rök fyrir samgönguframkvæmdum. Einn nefndarmanna, Róbert Marshall, spurði Ögmund Jónasson innanríkisráðherra, sem þar sat fyrir svörum, hvort ráðherra horfði á málið eingöngu frá fjárhagslegu sjónarmiði, eða hvort hann horfði á það með heildstæðari hætti. Átti hann þá við byggðarök og samfélagsáhrif. „Framkvæmdir [við samgöngumannvirki] geta átt rétt á sér þó þær standi ekki undir sér sem slíkar,“ sagði Róbert. „Þau tengja saman svæði, búa til tækifæri og hækka húsnæðisverð, auka möguleika á tvöfaldri búsetu og eru virðisaukandi í atvinnulegu tilliti. Þessi framkvæmd er þannig að mínu mati.“ Ögmundur svaraði því til að í þessu tilfelli væri einungis horft á fjárhagshliðina, enda eru Vaðlaheiðargöng ekki inni á samgönguáætlun. Hann sagðist þó þeirrar skoðunar að allar samgöngubætur væru virðisaukandi og til þess fallnar að bæta samfélagið. Fleiri nefndarmenn lýstu þeirri skoðun sinni að horfa þyrfti til samfélagslegra þátta. Til að mynda sagði Árni Johnsen að ef vafi væri á hvort ráðast ætti í framkvæmd sem slíka, þyrfti landsbyggðin að njóta vafans. Svipuðum rökum áður beittHreinn Haraldsson vegamálastjóri segir, í samtali við Fréttablaðið, að umræðan um samfélagslega þætti hafi oft komið upp áður, sérstaklega varðandi stærri framkvæmdir eins og jarðgöng. „Upp á síðkastið hefur kannski meira verið reynt að leggja fjárhagslegt mat á þessa þætti til að vega upp á móti kostnaði við framkvæmdina, ef sýnt er að verkefnin eru svo dýr að þau skili sér ekki á hefðbundinn arðsemismælikvarða, það er sparnaði hjá vegfarendum og við rekstur vegakerfisins.“ Hreinn segir svipuð rök hafa verið notuð í aðdraganda byggingar Borgarfjarðarbrúarinnar og Hvalfjarðaganganna. „Þetta er mjög oft notað sem viðbótarröksemd fyrir framkvæmdir sem er kannski ekki alveg ljóst að skili sér í krónum og aurum.“ Önnur göng framar á listaÞrátt fyrir að allt væri tekið inn í reikninginn voru Vaðlaheiðargöng ekki ofarlega á forgangslista samgönguyfirvalda þar sem innanríkisráðherra tiltók tvö önnur göng sem væru framar, Norðfjarðargöng og Dýrafjarðargöng. Hreinn segir nokkurn eðlismun vera þar á. „Göngin tvö eru að leysa erfiðari samgöngumál en Vaðlaheiðargöng eiga að gera. Norðfjarðargöng leysa af mjög háan fjallveg og oft er ófært um Oddskarðið. Þá leysa Dýrafjarðargöng af veg milli suður- og norðurhluta Vestfjarða sem er mjög oft lokaður að vetri til. Vaðlaheiðargöng munu hins vegar leysa af ágætisveg með bundnu slitlagi, helstu rökin með þeim eru annars vegar þeir vetrardagar sem vegurinn er ófær og hins vegar styttingin á veginum.“ Ný göng háð veggjöldumFramkvæmd Vaðlaheiðarganga verður á hendi sérstaks félags sem er að rúmum helmingi í eigu Vegagerðarinnar. Verkið er fjármagnað af ríkinu á meðan á framkvæmdum stendur en þegar göngin komast í notkun mun félagið endurfjármagna sig og eftir það mun veggjaldið þurfa að standa undir kostnaði. Hreinn segir þetta fyrirkomulag geta gengið í tilfellum þar sem vilji er til þess að greiða veggjöld. Sú var ekki raunin í umræðum um breikkun stofnbrauta inn á höfuðborgarsvæðið, Reykjanesbraut, Vesturlandsveg og Suðurlandsveg. „Það var því slegið út af borðinu, en á fundum sem haldnir voru á Norðurlandi voru allir, bæði sveitarfélög og íbúar, sammála því að leggja í þessar framkvæmdir og þau væru tilbúin til að borga fyrir notkun á göngunum.“ Byggðarök ekki nógÞví sýnir það sig að við forgangsröðun á samgönguframkvæmdum eru byggðarök sannarlega tekin til greina, en þau duga ekki til ein og sér. Eins og vegamálastjóri segir eru fyrirhugaðar framkvæmdir miðaðar við arðsemismælikvarða. Ef ábati er ekki talinn nægur til að réttlæta kostnað, er ekki líklegt að framkvæmdin verði ofarlega í forgangsröðun yfirvalda. Hins vegar er hægt að flýta framkvæmdum með annars konar fjármögnun. Slíkt reyndist vel í tilfelli Hvalfjarðaganga, þar sem fyrirtæki, sveitarfélög og einstaklingar lögðust á eitt til að af þeim yrði þegar stjórnvöld vildu ekki taka þátt í fjármögnuninni. Nú er enn eitt formið til umræðu þar sem upphaf framkvæmda er háð samþykki fjárveitingarvaldsins, það er þingsins. Skiptar skoðanir eru þó enn um það hvort áætlanir séu raunhæfar, en þingmenn munu skera úr um það á næstunni. thorgils@frettabladid.is
Fréttir Skroll - myndbönd og hljóðklippur Skroll-Fréttir Mest lesið Dánarorsök Ozzy Osbourne ljós Erlent Segja upp og draga úr útgáfu: Óvissan í rekstrinum „því miður aukist mikið“ Innlent Hættir að fjármagna þróun mRNA bóluefna Erlent Hvar á að grípa niður í fækkun innflytjenda? Innlent Lax ofan Stuðlagils gæti hafa veiðst lengst frá sjó á Íslandi Innlent Blóðbankinn á leið í Kringluna Innlent Handtekin fyrir ölvunarakstur eftir grænt ljós frá löggunni Innlent Trúa varla að tollahækkanirnar séu að skella á Viðskipti innlent Gagnrýndur fyrir að nota gervigreind í embættisstörfum Erlent Nokkuð um hávaðaútköll Innlent Fleiri fréttir Hvar á að grípa niður í fækkun innflytjenda? Blóðbankinn á leið í Kringluna Nokkuð um hávaðaútköll Segja upp og draga úr útgáfu: Óvissan í rekstrinum „því miður aukist mikið“ Lax ofan Stuðlagils gæti hafa veiðst lengst frá sjó á Íslandi Til skoðunar að hafa mannskap við vöktun í Reynisfjöru Herða öryggisreglur eftir slysið: „Þetta hafa verið mjög erfiðir dagar“ Flugeldum kastað að fólki á Akureyri Handtekin fyrir ölvunarakstur eftir grænt ljós frá löggunni Ráðstafanir í Reynisfjöru, tollar og lax á sjaldséðum slóðum Boðar fund um tolla Trumps og ESB Rauða ljósið mun blikka fyrr Enn má búast við gosmóðu þó eldgosinu sé lokið í bili Flutti lítra af kókaínvökva til landsins gegn greiðslu „Samstaða skapar samfélag“ er þema Hinsegin daga Strangari reglur og ný gjaldskrá til að „tempra kraftmikla fólksfjölgun“ Neyddur til að taka ketamín og sjónvarpi kastað í höfuð hans Tollar Trumps muni hafa tilætluð áhrif Sendir „dylgjur“ Haralds aftur til föðurhúsanna Allt bendir til þess að eldgosinu sé lokið Vörubifreið ekið á vegfarandann Útlendingamálin, Reynisfjara og Hinsegin dagar Ferðamenn gangi á eigin ábyrgð til leiks við náttúru Íslands Ekið á gangandi vegfaranda við Kaplakrika Boðar „norsku leiðina“ í útlendingamálum Mjög lítil virkni en mallar enn Reyndist ekki borgunarmaður fyrir vikudvölinni Ekki stóra málið hvað við köllum „leyniþjónustuna“ Þýskir klettaklifrarar slógust í hóp með björgunarmönnum Vill að maðurinn viðurkenni að hann sé ekki faðir drengsins Sjá meira