Ekkert gerist af sjálfu sér

Sólveig á ekki langt að sækja leikhúsástríðu sína en hún er dóttir hjónanna Arnars Jónssonar og Þórhildar Þorleifsdóttur sem sett hafa svip á íslenskt leikhúslíf í áratugi. Hún deilir tíma sínum milli starfa á meginlandinu og hér heima en hún menntaði sig í leiklist í Berlín og starfaði þar í nokkur ár áður en hún snéri aftur heim.

Á dögunum kláraði hún tökur á nýrri íslenskri bíómynd, Heiðinni í leikstjórn Einars Þórs Gunnlaugssonar, en á næstunni liggur leiðin til Þýskalands þar sem hún mun leika í einni bíómynd og tveimur sjónvarpsmyndum. „Ég hef verið svo brjálæðislega heppin eftir að ég flutti heim að ég hef eiginlega meira að gera í Þýskalandi heldur en þegar ég bjó þar," segir hún hæversk.

Óhætt er að segja að fáir íslenskir leikarar hafi verið jafn afkastamiklir og Sólveig á erlendri grundu en hún hefur til að mynda leikið í yfir fjörtíu sjónvarps- og kvikmyndum. „Ég hef nóg að gera í Þýskalandi og svo lengi sem það gengur að gera hvoru tveggja - að vinna hér heima og úti þá er ég afar sæl. Ég hefði aldrei haldið að þetta gæti gengið svona vel en þetta smellur einhvern veginn," segir hún.

Það vill svo skemmtilega til að nú lítur út fyrir að Sólveig muni í fyrsta sinn vinna með bróður sínum Þorleifi Erni sem stundar á leikstjórnarnám í Berlín. „Hann er reyndar í sama skóla og ég lærði í á sínum tíma," segir Sólveig og þvertekur þó fyrir að hún hafi á nokkurn hátt rutt honum brautina.

„Fólki sem þekkir mig finnst dálítið fyndið þegar þau átta sig á að hann er bróðir minn - þegar það þekkir hreiminn. Honum hefur gengið afskaplega vel upp á eigin spýtur," segir hún stolt. Þorleifur mun leikstýra sýningu í leikhúsinu Sophiensaale, einu framsæknasta leikhúsi Berlínar, í haust. Ef allt gengur upp mun Sólveig taka þátt í sýningunni sem er á nýjasta verki sænska leikskáldsins Lars Norén sem íslenskir leikhúsgestir kannast vel við því hér á landi hafa verið sett upp eftir hann verk, þar á meðal verkin Laufin í Toscana og Hræðileg hamingja.

Að þeirri Þýskalandstörn lokinni mun Sólveig snúa aftur í Þjóðleikhúsið og leika undir stjórn móður sinnar í verkinu Engisprettunum eftir serbneska leikskáldið Biljana Srbljanovic en líkur standa til að faðir hennar og móðurbróðir, Eggert Þorleifsson, verði einnig með sýningunni. „Þetta er pínulítið fyndið hvernig þetta raðast upp," segir hún glettnislega en bætir við að það sé ekki óalgengt að fjölskyldutengsl liti íslensk leikhúslíf.

Sólveig grínast með útlegðarmánuði sína í Þýsklandi og líkir þeim við veru á frystitogara. „Ef maður er búin að leika á Íslandi í einn vetur og á kannski ekki maka sem þénar þeim mun betur verður maður að grípa til einhverra ráða," segir hún enda alkunna að leikaralaun hérlendis hrökkva ekki langt.

Í ljósi nýafstaðinnar uppskeruhátíðar leikhúsanna, Grímuverðlaunanna sem afhent voru um síðustu helgi, berst talið að íslensku leikhúslífi. Sólveig segir að margt spennandi eigi sér stað í leikhúsum landsins en áréttar að hún upplifi dálítið stefnuleysi í greininni. „Við erum eins og milli vita. Það er eins og við vitum ekki alveg fyrir hvað við stöndum eða í hvaða átt við ætlum að stefna - hvort við ætlum að vera afþreyingarmiðill eða með einhverskonar speglun eða gagnrýni á samtíma okkar. Það er eins og leikhúsið sé dálítið týnt og ekki nógu leitandi," segir hún.

Sólveig bendir á að starfsvettvangur leikara hafi breyst verulega á síðustu fimm árum og til dæmis hafi föstum stöðugildum þeirra við íslensk atvinnuleikhús fækkað úr rúmlega sjötíu niður fyrir tuttugu.

„Þá tel ég ekki með þá sem eru með árssamninga," útskýrir hún og áréttar að margir í leikarastéttinni hafi áhyggjur af minnkandi starfsöryggi því sífellt fleiri leikarar séu eingöngu með tímabundna samninga. Þróun þessi sé ennfremur slæm fyrir framtíð leiklistarinnar hér á landi því ekki sé hugað að uppbyggingu „ensamble-leikhópa" innan húsanna líkt og þekkist í nágrannalöndum okkar og þekktust áður bæði í Þjóðleikhúsinu og Borgarleikhúsinu. „Á þeim byggja leikhúsin," segir Sólveig en slíkir leikarahópar starfa náið saman um árabil við sama hús. „Hjá þeim býr reynslan og þekkingin og þar færist hún milli kynslóða. Það virkar í báðar áttir, eldri leikararnir miðla til hinna yngri sem koma inn í starfið með sinn drifkraft."

Sólveig telur það miður ef stefnan er sú að leikarar starfi eingöngu með lausa samninga og finnst þær áherslur einkennast af skammsýni. „Þetta er líka lítill vinnumarkaður og erfitt að ætla sér að lifa lengi á lausamennsku, með tímanum þarf fólk meira öryggi - til dæmis þegar það stofnar fjölskyldu, þá er fólk ekki jafn tilbúið í að vinna jafn mikið fyrir jafn lítið. Ef allir eiga að vera lausráðnir verðum við mögulega að sætta okkur við að eftir nokkur ár verði fólk yfir fertugu hreinlega hætt. Við ættum að staldra við og skoða betur hvernig við viljum hafa þetta."

Sólveig fagnar atorku og drifkrafti íslensks leikhúsfólks en setur spurningarmerki við þessa þróun. „Ef listafólk á almennt að vera samningslaust þá tel ég að við verðum að styrkja sjálfstæðu leikhópana miklu betur. Hreinlega svo fólk geti unnið þar en ekki bara stundað leiklist eins og dýrt „hobbý". Margir vinna þar því þeim finnst það skemmtilegt en þurfa að sinna annarri vinnu þess utan," segir hún og áréttar mikilvægi þess að hafa val.

Það gilda ekki önnur lögmál um leikara og aðrar starfsstéttir þar sem tíminn færir verðmæta reynslu. „Ef þú heldur áfram að vera leitandi og gjöfull listamaður verður þú einfaldlega betri listamaður með árunum. Ég held að við yrðum ósköp aum menningarþjóð ef við búum svo í haginn að hér geti enginn starfað að list sem þarf að lifa af því - heldur eingöngu ungt fólk sem gerir slíkt af hugsjón."

Hún segir að listamenn þurfi mögulega að taka sig aðeins alvarlegar og að ríki og borg þurfi einnig að ákveða hver þeirra stefna sé í þessum málum. „Ætlum við að hafa menningar- og listalíf í landinu? Ef já - þá verðum við að styðja almennilega við það. Það gerist ekkert að sjálfu sér." Sólveig segir mikilvægt að ræða framtíðarsýn íslensks leikhúsfólks og tekur fram að orð séu til alls fyrst. „Kannski er verið að gera tilraunir með annað form - við verðum að bíða og sjá. Það er heldur ekki farsælt að setja sig alltaf upp á móti öllu strax."

Sólveig segir athyglisvert að hún heyrði lítt rætt um menninguna á þjóðhátíðardaginn. Máski er það til marks um breyttar áherslur því á áður var þó í það minnsta rætt um hana á tyllidögum.

Hún naut sín þó vel í sínu nýja hlutverki á sunnudaginn og segir dagurinn hafa verið afar skemmtilegur. „Þetta var hátíðleg og falleg stund og ég var afar heppin með kvæðið," segir hún en ljóð þjóðhátíðardagsins var að þessu sinni eftir Þórarinn Eldjárn. „Kannski var það líka vegna þess að búningurinn er svo fagur og mér varð hugsað til allra þeirra sem hafa borið hann. Það eru margar konur sem ég ber virðingur fyrir og eru miklar vinkonur mínar."

Að lokinni athöfninni fór Sólveig síðan ásamt fjölskyldunni í þjóðhátíðarkaffi til ömmu. Þar barst fjallkonuhlutverkið í tal. „Ég var búin að útskýra fyrir yngsta syni mínum hver fjallkonan væri - ég sagði honum að hún væri einhvers konar táknmynd, eins og verndari landsins og náttúrunnar. Svo erum við komin í kaffið til ömmu, þá allt í einu horfir litli maðurinn alvarlega á mig og spyr svo: „Mamma, ætlar þú ekki að fara niður í bæ og vernda fólkið? Honum fannst þessi fjallkona ekki alveg vera að standa sig. Bara sitjandi að drekka kaffi og allt fólkið eftirlitslaust í bænum. Svo ég dreif mig auðvitað af stað aftur og varði deginum í að reynda að vernda fólkið í hoppuköstulunum."