Þá riðu ofurhetjur um héruð 23. desember 2017 11:00 Tónlistarárið 2017 er að renna sitt skeið á enda og Jónas Sen tónlistargagnrýnandi horfir um öxl og rifjar upp það sem flaug hæst og lýsti upp árið með leiftrandi tónaflóði. Andsetni klarinettuleikarinn“ var fyrirsögn greinar sem ég skrifaði um stórfenglega tónleika Sinfóníuhljómsveitar Íslands í janúar. Fyrirsögnin vísaði til einleikarans, Kari Kriikku, í verki eftir samtímatónskáldið Kajiu Saariaho. Hann var ekki bara kyrr á meðan hann var að leika eins og langoftast tíðkast, heldur dansaði spilandi um salinn. Það var svo dramatískt og spúkí að hann virtist vera andsetinn. En dulúð var líka yfir tónlistinni í heild sinni. Hún fjallaði um skilningarvitin, og í síðasta kaflanum, um sjötta skilningarvitið, gengu allmargir hljóðfæraleikarar Sinfóníunnar löturhægt út úr salnum, leikandi ofurveikt á hljóðfærin sín. Þeir liðu framhjá áheyrendum líkt og uppvakningar úr þáttaröðinni Walking Dead. Þetta hljómar eins og tónleikarnir hafi verið einhvers konar viðundrasýning, en svo var ekki. Verkið var innblásið af veggteppum frá miðöldum sem tákna skilningarvitin, og í því sjötta hverfur skynjun ytri veruleika, athyglin beinist inn á við. Það var þá sem hljómsveitin breyttist í uppvakninga, hina lifandi dauðu, líkt og þeir væru horfnir frá veröldinni í anda og sæju aðeins hið ósýnilega. Það var mögnuð upplifun.Einfaldleikinn rokkar Tónlist Saariaho er flókin. Annað samtímatónskáld, sem hefur verið nokkuð áberandi í tónlistarlífinu á árinu, Philip Glass, er þekkt fyrir hið gagnstæða. Tónleikar Víkings Heiðars Ólafssonar píanóleikara, þar sem hann flutti etýður eftir Glass, voru skemmtilegir. Tónlistin var mínímalísk, sem þýðir að sama tónahendingin var yfirleitt endurtekin í sífellu en þó með smávægilegum breytingum. Framvindan var því afar hæg. Einfaldleikinn var í fyrirrúmi. Aðferðin er frábrugðin fagurtónlistinni sem áður þekktist. Hún byggðist yfirleitt á flókinni úrvinnslu hugmyndanna sem teflt var fram í upphafi viðkomandi tónsmíðar. Framvindan var þá aðalatriðið, tónlistin var eins og skáldsaga þar sem sífellt var eitthvað á seyði. Einföld endurtekning var fyrirlitin, hún þótti svo banal. Gaman er hve þetta hefur breyst. Í dag er nútímatónlist fjölbreytt, hún lýtur ekki neinni sérstakri formúlu. Maður veit aldrei á hverju er von þegar slík músík er á efnisskránni. Óhætt er að segja að áheyrendur hafi hrifist mjög af verkunum eftir Glass sem Víkingur Heiðar flutti, sem og af öðrum eftir Glass á fjölmörgum tónleikum ársins.Súperman sem enginn þekkti Undirritaður var svo heppinn að sjá og heyra tvær frábærar erlendar kammersveitir sem sóttu okkur heim. Annars vegar var það Kammersveit Vínar og Berlínar, sem samanstendur af rjómanum af tveimur frábærum sinfóníuhljómsveitum sömu borga. Hins vegar Academy of St. Martin in the Fields. Mjög sérstakt er að upplifa leik svo framúrskarandi hljóðfæraleikara í lifandi flutningi. Það er eins og ef Súperman stigi niður af himnum og stæði fyrir framan mann, hnyklandi vöðvana. Með síðarnefndu hljómsveitinni lék einleik einn færasti fiðluleikari heims, Joshua Bell. Hann vakti gríðarlega athygli þegar hann tók þátt í athyglisverðri tilraun fyrir tíu árum. Þremur dögum eftir að hann sló í gegn á tónleikum í Washington, setti hann á sig derhúfu eins og hver annar götuspilari og lék sömu dagskrána í neðanjarðarlestarstöð. Hjá honum var baukur sem fólk gat sett peninga í. Nánast enginn þekkti hann, fæstir virtu hann viðlits. Gangandi vegfarendur voru eins og uppvakningarnir sem nefndir voru í byrjun þessarar greinar. Snillingurinn hafði aðeins 37 dollara upp úr krafsinu. Bell lék hér m.a. einleik í fiðlukonsertinum eftir Beethoven. Túlkun hans var svo fersk og sannfærandi að það var eins og að heyra verkið í fyrsta sinn. Þetta var ofurmannlegur flutningur.Eins og á AA-fundi Annar erlendur snillingur spilaði allt öðru vísi tónlist, djasspíanóleikarinn og tónskáldið Herbie Hancock. Ef Joshua Bell var Súperman, þá var Hancock Batman. Það var þannig stemning á tónleikunum, hún var svo myrk. Byrjun tónleikanna var reyndar eins og á AA-fundi. Hancock sagði áheyrendunum á tónleikunum að hann hefði komið til Íslands áður og skemmt sér afar vel. Mikið hefði verið drukkið. Núna væri hann hins vegar hættur því. Og eins gott; ef honum hefði ekki tekist það væri hann ekkert hér. Ljóst var að Hancock var alveg bláedrú! Hann lék af ótrúlegri fimi bæði á píanó en einnig ýmiss konar hljómborð. Það voru slíkar flugeldasýningar að maður fékk gæsahúð. Tónlistin kom stöðugt á óvart, spuninn var með eindæmum djarfur, ímyndunaraflið var endalaust og tæknin fullkomin. Útkoman var einstök og ógleymanleg skemmtun.Álfakór og ólíkir þræðir Fleiri ofurhetjur komu við sögu í tónleikalífinu. Þar á meðal var Gandálfur grái. Í ágúst voru stórtónleikar þar sem tónlistin eftir Howard Shore við Hringadróttinssögu var flutt um leið og fyrsta kvikmyndin, Föruneyti hringsins, var sýnd. Það var tilkomumikil upplifun. Sinfóníuhljómsveit Norðurlands lék meistaralega, og tveir kórar, Fílharmónía og Hljómeyki, voru pottþéttir. Kórsöngurinn er mjög fyrirferðarmikill í myndinni og þar má ekkert bregðast. Kórsenurnar með álfunum voru seiðandi, ekki síst í Lothlorien hjá skógarálfunum. Aðrir stórkostlegir tónleikar voru haldnir nýverið, en þar kom fram sænski djasspíanistinn Jan Lundgren ásamt Barbörukórnum, Sigríði Thorlacius og kontrabassaleikaranum Hans Backenroth. Ef Bell var Súperman og Hancock Batman, þá var Lundgren Spiderman. Hann var afar fimur á hljómborðinu, sveiflaði sér upp og niður, af óviðjafnanlegri mýkt og þokka, rétt eins og Köngulóarmaðurinn. Meginuppistaða dagskrárinnar var samansafn verka eftir Monteverdi, Gabrieli, Gaffurio, Morales, Byrd og Victoria. Djassinn rann saman við endurreisnartónlistina og útkoman var sterkur og heilsteyptur vefur ólíkra þráða tónlistarsögunnar. Þetta var frábær skemmtun, kannski tónleikar ársins – ef hægt er að tala um slíkt. Í það heila var árið afar gott á tónlistarsviðinu. Margt frábært bar þar fyrir augu og eyru, flottir einleikarar og einsöngvarar, stórglæsileg Tosca og fleira sem ekki er pláss til að tíunda hér sérstaklega. Ég þakka lesendum mínum samfylgdina á árinu og óska öllum gleðilegs nýs árs.Jónas Sen Mest lesið „Svo góð tilfinning að endurheimta sjálfa sig“ Tónlist Fékk að heyra að konur ættu ekki heima á sjó Lífið Kosningavökur frambjóðenda: Hvar verða mestu fagnaðarlætin? Lífið Segir brjóst myndast við mikla bjórdrykkju Lífið „Tilfinningaþrungið að fá að fylgja myndinni í flík sem þessari“ Tíska og hönnun Fréttatía vikunnar: Kosningar, eldgos og meistarar Lífið The Lazarus Project: Varúð, veldur svefnleysi Gagnrýni Bannaði Snorra að kjósa Arnar Þór Lífið Frambjóðendum gekk misvel í hraðaspurningum Lífið Erna Ómars er borgarlistamaður Reykjavíkur Menning Fleiri fréttir Bannaði Snorra að kjósa Arnar Þór „Nú er þessi sprettur á enda“ Kosningavökur frambjóðenda: Hvar verða mestu fagnaðarlætin? Fréttatía vikunnar: Kosningar, eldgos og meistarar Fékk að heyra að konur ættu ekki heima á sjó Segir brjóst myndast við mikla bjórdrykkju Frambjóðendum gekk misvel í hraðaspurningum Kjúklinganaggar hollu stjúpunnar Innipúkinn farinn að taka á sig mynd Sigga á Grund er fyrsti heiðursborgari Flóahrepps Af vængjum fram: Grínaðist alltaf með að láta húðflúra einstefnuskilti á rassgatið Þetta höfðu netverjar að segja um kappræðurnar Ellefu eftirtektarverð eldhús Forsetaáskorunin: Grefur upp gamlar gersemar úti um allan heim. Herra Hnetusmjör og Sara selja íbúðina Skrifuðu bók um Sólrúnu Öldu og brunann í Mávahlíð Nafn konunnar flúrað á það allra heilagasta Annar bakaradrengur í ofninum Sjáðu svartþrestina yfirgefa hreiðrið Af vængjum fram: Eins og í bíómynd þegar þau byrjuðu loksins saman Forsetaáskorunin: Áhugatöframaður og hefur safnað skeljum og eldspýtustokkum Kosningavökumolar Höllu og Bjössa Millie Bobby og Bon Jovi yngri í hnapphelduna Einstök hæð í retró stíl við Laufásveg Margar konur sem leita á fæðingarheimilin sjálfar á barnsaldri Vandaði Eurovision ekki kveðjurnar á tónleikum Alfreð og Fríða orðin þriggja barna foreldrar „Margir héldu að ég væri endanlega búinn að missa það“ „Það er ástæðan fyrir því að ég sagði ekki já á stundinni“ Hvaða frambjóðandi er bestur í að flaka fisk? Sjá meira
Andsetni klarinettuleikarinn“ var fyrirsögn greinar sem ég skrifaði um stórfenglega tónleika Sinfóníuhljómsveitar Íslands í janúar. Fyrirsögnin vísaði til einleikarans, Kari Kriikku, í verki eftir samtímatónskáldið Kajiu Saariaho. Hann var ekki bara kyrr á meðan hann var að leika eins og langoftast tíðkast, heldur dansaði spilandi um salinn. Það var svo dramatískt og spúkí að hann virtist vera andsetinn. En dulúð var líka yfir tónlistinni í heild sinni. Hún fjallaði um skilningarvitin, og í síðasta kaflanum, um sjötta skilningarvitið, gengu allmargir hljóðfæraleikarar Sinfóníunnar löturhægt út úr salnum, leikandi ofurveikt á hljóðfærin sín. Þeir liðu framhjá áheyrendum líkt og uppvakningar úr þáttaröðinni Walking Dead. Þetta hljómar eins og tónleikarnir hafi verið einhvers konar viðundrasýning, en svo var ekki. Verkið var innblásið af veggteppum frá miðöldum sem tákna skilningarvitin, og í því sjötta hverfur skynjun ytri veruleika, athyglin beinist inn á við. Það var þá sem hljómsveitin breyttist í uppvakninga, hina lifandi dauðu, líkt og þeir væru horfnir frá veröldinni í anda og sæju aðeins hið ósýnilega. Það var mögnuð upplifun.Einfaldleikinn rokkar Tónlist Saariaho er flókin. Annað samtímatónskáld, sem hefur verið nokkuð áberandi í tónlistarlífinu á árinu, Philip Glass, er þekkt fyrir hið gagnstæða. Tónleikar Víkings Heiðars Ólafssonar píanóleikara, þar sem hann flutti etýður eftir Glass, voru skemmtilegir. Tónlistin var mínímalísk, sem þýðir að sama tónahendingin var yfirleitt endurtekin í sífellu en þó með smávægilegum breytingum. Framvindan var því afar hæg. Einfaldleikinn var í fyrirrúmi. Aðferðin er frábrugðin fagurtónlistinni sem áður þekktist. Hún byggðist yfirleitt á flókinni úrvinnslu hugmyndanna sem teflt var fram í upphafi viðkomandi tónsmíðar. Framvindan var þá aðalatriðið, tónlistin var eins og skáldsaga þar sem sífellt var eitthvað á seyði. Einföld endurtekning var fyrirlitin, hún þótti svo banal. Gaman er hve þetta hefur breyst. Í dag er nútímatónlist fjölbreytt, hún lýtur ekki neinni sérstakri formúlu. Maður veit aldrei á hverju er von þegar slík músík er á efnisskránni. Óhætt er að segja að áheyrendur hafi hrifist mjög af verkunum eftir Glass sem Víkingur Heiðar flutti, sem og af öðrum eftir Glass á fjölmörgum tónleikum ársins.Súperman sem enginn þekkti Undirritaður var svo heppinn að sjá og heyra tvær frábærar erlendar kammersveitir sem sóttu okkur heim. Annars vegar var það Kammersveit Vínar og Berlínar, sem samanstendur af rjómanum af tveimur frábærum sinfóníuhljómsveitum sömu borga. Hins vegar Academy of St. Martin in the Fields. Mjög sérstakt er að upplifa leik svo framúrskarandi hljóðfæraleikara í lifandi flutningi. Það er eins og ef Súperman stigi niður af himnum og stæði fyrir framan mann, hnyklandi vöðvana. Með síðarnefndu hljómsveitinni lék einleik einn færasti fiðluleikari heims, Joshua Bell. Hann vakti gríðarlega athygli þegar hann tók þátt í athyglisverðri tilraun fyrir tíu árum. Þremur dögum eftir að hann sló í gegn á tónleikum í Washington, setti hann á sig derhúfu eins og hver annar götuspilari og lék sömu dagskrána í neðanjarðarlestarstöð. Hjá honum var baukur sem fólk gat sett peninga í. Nánast enginn þekkti hann, fæstir virtu hann viðlits. Gangandi vegfarendur voru eins og uppvakningarnir sem nefndir voru í byrjun þessarar greinar. Snillingurinn hafði aðeins 37 dollara upp úr krafsinu. Bell lék hér m.a. einleik í fiðlukonsertinum eftir Beethoven. Túlkun hans var svo fersk og sannfærandi að það var eins og að heyra verkið í fyrsta sinn. Þetta var ofurmannlegur flutningur.Eins og á AA-fundi Annar erlendur snillingur spilaði allt öðru vísi tónlist, djasspíanóleikarinn og tónskáldið Herbie Hancock. Ef Joshua Bell var Súperman, þá var Hancock Batman. Það var þannig stemning á tónleikunum, hún var svo myrk. Byrjun tónleikanna var reyndar eins og á AA-fundi. Hancock sagði áheyrendunum á tónleikunum að hann hefði komið til Íslands áður og skemmt sér afar vel. Mikið hefði verið drukkið. Núna væri hann hins vegar hættur því. Og eins gott; ef honum hefði ekki tekist það væri hann ekkert hér. Ljóst var að Hancock var alveg bláedrú! Hann lék af ótrúlegri fimi bæði á píanó en einnig ýmiss konar hljómborð. Það voru slíkar flugeldasýningar að maður fékk gæsahúð. Tónlistin kom stöðugt á óvart, spuninn var með eindæmum djarfur, ímyndunaraflið var endalaust og tæknin fullkomin. Útkoman var einstök og ógleymanleg skemmtun.Álfakór og ólíkir þræðir Fleiri ofurhetjur komu við sögu í tónleikalífinu. Þar á meðal var Gandálfur grái. Í ágúst voru stórtónleikar þar sem tónlistin eftir Howard Shore við Hringadróttinssögu var flutt um leið og fyrsta kvikmyndin, Föruneyti hringsins, var sýnd. Það var tilkomumikil upplifun. Sinfóníuhljómsveit Norðurlands lék meistaralega, og tveir kórar, Fílharmónía og Hljómeyki, voru pottþéttir. Kórsöngurinn er mjög fyrirferðarmikill í myndinni og þar má ekkert bregðast. Kórsenurnar með álfunum voru seiðandi, ekki síst í Lothlorien hjá skógarálfunum. Aðrir stórkostlegir tónleikar voru haldnir nýverið, en þar kom fram sænski djasspíanistinn Jan Lundgren ásamt Barbörukórnum, Sigríði Thorlacius og kontrabassaleikaranum Hans Backenroth. Ef Bell var Súperman og Hancock Batman, þá var Lundgren Spiderman. Hann var afar fimur á hljómborðinu, sveiflaði sér upp og niður, af óviðjafnanlegri mýkt og þokka, rétt eins og Köngulóarmaðurinn. Meginuppistaða dagskrárinnar var samansafn verka eftir Monteverdi, Gabrieli, Gaffurio, Morales, Byrd og Victoria. Djassinn rann saman við endurreisnartónlistina og útkoman var sterkur og heilsteyptur vefur ólíkra þráða tónlistarsögunnar. Þetta var frábær skemmtun, kannski tónleikar ársins – ef hægt er að tala um slíkt. Í það heila var árið afar gott á tónlistarsviðinu. Margt frábært bar þar fyrir augu og eyru, flottir einleikarar og einsöngvarar, stórglæsileg Tosca og fleira sem ekki er pláss til að tíunda hér sérstaklega. Ég þakka lesendum mínum samfylgdina á árinu og óska öllum gleðilegs nýs árs.Jónas Sen
Mest lesið „Svo góð tilfinning að endurheimta sjálfa sig“ Tónlist Fékk að heyra að konur ættu ekki heima á sjó Lífið Kosningavökur frambjóðenda: Hvar verða mestu fagnaðarlætin? Lífið Segir brjóst myndast við mikla bjórdrykkju Lífið „Tilfinningaþrungið að fá að fylgja myndinni í flík sem þessari“ Tíska og hönnun Fréttatía vikunnar: Kosningar, eldgos og meistarar Lífið The Lazarus Project: Varúð, veldur svefnleysi Gagnrýni Bannaði Snorra að kjósa Arnar Þór Lífið Frambjóðendum gekk misvel í hraðaspurningum Lífið Erna Ómars er borgarlistamaður Reykjavíkur Menning Fleiri fréttir Bannaði Snorra að kjósa Arnar Þór „Nú er þessi sprettur á enda“ Kosningavökur frambjóðenda: Hvar verða mestu fagnaðarlætin? Fréttatía vikunnar: Kosningar, eldgos og meistarar Fékk að heyra að konur ættu ekki heima á sjó Segir brjóst myndast við mikla bjórdrykkju Frambjóðendum gekk misvel í hraðaspurningum Kjúklinganaggar hollu stjúpunnar Innipúkinn farinn að taka á sig mynd Sigga á Grund er fyrsti heiðursborgari Flóahrepps Af vængjum fram: Grínaðist alltaf með að láta húðflúra einstefnuskilti á rassgatið Þetta höfðu netverjar að segja um kappræðurnar Ellefu eftirtektarverð eldhús Forsetaáskorunin: Grefur upp gamlar gersemar úti um allan heim. Herra Hnetusmjör og Sara selja íbúðina Skrifuðu bók um Sólrúnu Öldu og brunann í Mávahlíð Nafn konunnar flúrað á það allra heilagasta Annar bakaradrengur í ofninum Sjáðu svartþrestina yfirgefa hreiðrið Af vængjum fram: Eins og í bíómynd þegar þau byrjuðu loksins saman Forsetaáskorunin: Áhugatöframaður og hefur safnað skeljum og eldspýtustokkum Kosningavökumolar Höllu og Bjössa Millie Bobby og Bon Jovi yngri í hnapphelduna Einstök hæð í retró stíl við Laufásveg Margar konur sem leita á fæðingarheimilin sjálfar á barnsaldri Vandaði Eurovision ekki kveðjurnar á tónleikum Alfreð og Fríða orðin þriggja barna foreldrar „Margir héldu að ég væri endanlega búinn að missa það“ „Það er ástæðan fyrir því að ég sagði ekki já á stundinni“ Hvaða frambjóðandi er bestur í að flaka fisk? Sjá meira