Aldrei fleiri búið á landsbyggðunum Sveinn Arnarsson skrifar 15. ágúst 2014 10:00 Tveir af hverjum þremur íbúum landsins búa í námunda við Austurvöll Fréttablaðið/Stefán Aldrei í sögunni hafa jafn margir Íslendingar búið utan höfuðborgarsvæðisins. Ríflega eitt hundrað þúsund íbúar búa á landsbyggðunum og hefur mannfjölgunin þar verið hæg en stöðug alla síðustu öldina. Að sama skapi er oft talað um fólksflótta af landsbyggðinni og fólksfækkun vítt og breitt um landið annars staðar en á höfuðborgarsvæðinu. Raunin er önnur þó sum svæði landsbyggðanna standi illa.Fjöldi íbúa eftir svæðumHeimild/HagstofanFækkar fólki „úti á landi“? Á línuritinu sést að landsmönnum hefur fjölgað jafnt og þétt frá því í byrjun 20. aldar. Fjölgun Íslendinga skýrist að miklu leyti af mikilli fjölgun á höfuðborgarsvæðinu. Hins vegar er ekki hægt að sjá í þessum gögnum að einhver fækkun eigi sér stað utan höfuðborgarsvæðisins, síður en svo. Fjölgunin á landsbyggðunum er jöfn og stöðug. Þannig er hægt að segja að aldrei hafa fleiri búið „úti á landi“ en nú, frá því land byggðist.92% landsmanna á vaxtarsvæðum Þóroddur Bjarnason, prófessor við Háskólann á Akureyri, hefur stundað rannsóknir á byggðaþróun Íslands. „Um 92 prósent þjóðarinnar búa á þremur vaxtarsvæðum landsins á Suðvesturlandi, Mið-Norðurlandi og Mið-Austurlandi. Fjölbreytt borgarsamfélög í Reykjavík og á Akureyri styðja við byggðir í allt að klukkustundar fjarlægð og á Austurlandi mynda Fljótsdalshérað og Fjarðabyggð tiltölulega fjölbreytt atvinnu- og þjónustusvæði. Á þessum svæðum þar sem um 95 prósent íslensku þjóðarinnar búa er atvinnulíf blómlegt, þjónusta fjölbreytt og fólksfjölgun hefur verið stöðug síðustu árin. Tryggja þarf áframhaldandi vöxt þessara svæða en að þeim steðjar ekki brýnn vandi.“ Þóroddur segir að einstakar landsbyggðir standi ekki eins vel og horfa verður á þær sérstaklega. „Verulegur samdráttur og fólksfækkun eru að mestu bundin við svæði þar sem um 5 prósent þjóðarinnar eru búsett. Tækniframfarir, sérhæfing og samþjöppun hafa víða leitt til fækkunar starfa í sjávarútvegi, landbúnaði og matvælaframleiðslu. Fólki hefur fækkað umtalsvert í sveitum og byggðakjörnum sem byggja einkum á sjávarútvegi eða þjónustu við landbúnað. Verulegur byggðavandi steðjar þannig að litlum hluta þjóðarinnar og því ætti að vera tiltölulega auðvelt að bregðast við honum með markvissum hætti.“Varnarsvæðin eru eyjar Samkvæmt skýrslu byggðastofnunar um þróun byggðarlaga með langvarandi fólksfækkun, sem kom út í maí 2012 má sjá greinilegt mynstur. Vestfirðir, svæðið á norðaustanverðu horni landsins, og svæðið frá Höfn til Víkur í Mýrdal eru í mikilli vörn. Það sem einkennir þessi svæði eru litlir búsetukjarnar, langt frá hver öðrum, þar sem einnig eru tiltölulega miklar fjarlægðir til næsta stóra þjónustukjarna. Einnig byggja þessi svæði að miklu leyti á frumvinnslugreinum. „Alvarlegur byggðavandi á Íslandi nær til lítils hluta þjóðarinnar. Því er tiltölulega auðvelt að bregðast við honum með markvissum hætti ef vilji er fyri hendi en fyrir því þyrfti að nást breið sátt meðal þjóðarinnar,“ segir ÞóroddurStöðvarfjörður Íbúar Reykjavíkur voru árið 1801 jafn margir og búa nú á Stöðvarfirði. Markviss byggðastefna og flutningur stofnana til Reykjavíkur bar árangur. Fréttablaðið/ValliFyrsta byggðaaðgerðin að búa til borg Árið 1801 voru íbúar Reykjavíkur aðeins um 200 eða álíka margir og búa núna á Stöðvarfirði. Upphaf 19. aldar markar ákveðin þáttaskil í sögu landsins. Árið 1801 voru íbúar Reykjavíkur aðeins um 200 eða álíka margir og búa núna á Stöðvarfirði. Upphaf 19. aldar markar ákveðin þáttaskil í sögu landsins. Menn fóru að huga að sjálfstæði eyjunnar og talið var æskilegt að á landinu byggðist upp kjarni sem gæti verið mótvægi við Kaupmannahöfn, höfuðborg landsins. Þóroddur Bjarnason, formaður stjórnar Byggðastofnunar og prófessor í félagsfræði við Háskólann á Akureyri, hefur farið yfir þessi umskipti bæði í ræðu og riti. "Reykjavík jók íbúafjölda sinn sautjánfalt á hundrað ára tímabili, frá 1801-1901. Á þessari öld voru allar helstu opinberu stofnanir landsins fluttar til Reykjavíkur. Á 20. öldinni hélt þróunin áfram. Íbúafjöldinn jókst jafnt og þétt í Reykjavík og var í lok aldarinnar aftur sautján sinnum meiri en í byrjun aldar." Mest lesið Konurnar hafi gert allt til að setja ekki svartan blett á starfsemina Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra Innlent Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Innlent Bæjarstjóri sakaður um að vera njósnari: „Engin veit hver hún er“ Erlent Gantz hótar að segja af sér vegna ósættis við Netanjahú Erlent Með vopn og fíkniefni í útistöðum við dyravörð Innlent Bergvin dæmdur fyrir að áreita þrjár konur Innlent Ástand Fico enn alvarlegt Erlent Ekki megrunarlyf heldur lyf við offitu Innlent Fleiri fréttir Konurnar hafi gert allt til að setja ekki svartan blett á starfsemina Með vopn og fíkniefni í útistöðum við dyravörð Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra 40 tungumál eru töluð í leik- og grunnskólum Árborgar Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Þungar áhyggjur af þyngdarstjórnunarlyfjum Bergvin dæmdur fyrir að áreita þrjár konur Slasaður eftir hestaslys í Ölfusi Nauðsynlegt að fresta atkvæðagreiðslu um umdeilda verksmiðju Ekki megrunarlyf heldur lyf við offitu Segja grafalvarlegt mál að fresta atkvæðagreiðslu „Það er miður að það falli til kostnaður vegna þessa“ Átök í Ölfusi og offitulyf Ákærður fyrir að pissa daginn eftir Fiskidaginn mikla Gular viðvaranir á Suðurlandi, Suðausturlandi og Faxaflóa á morgun Nauðugur sá kostur að fresta atkvæðagreiðslunni „Engu okkar er boðið að koma þarna og sjá“ Skuldirnar bíði þegar frelsið taki við Of þung en annars hraust á Ozempic Slagsmálahundar afþökkuðu aðstoð lögreglu Útgjöld ríkissjóðs vegna Grindavíkur hátt í hundrað milljarðar Fresta íbúakosningu í Ölfusi um mölunarverksmiðju Lífleg og skrautleg kosningabarátta að mati forsætisráðherra Dregur saman með efstu frambjóðendum Mesta kvika frá því að kvikugangurinn myndaðist Nota sykursýkislyf til að léttast og Rottweilerhundar bjóða í partý Látin móðir ekki dæmd í tugmilljóna lyfjasölumáli sonarins Sendiherra, sveitarstjóri og bæjarstjóri skipuð í nefnd Ætlar alla leið í baráttu fyrir nafninu sínu Stuðningslán með ríkisábyrgð fyrir grindvísk fyrirtæki Sjá meira
Aldrei í sögunni hafa jafn margir Íslendingar búið utan höfuðborgarsvæðisins. Ríflega eitt hundrað þúsund íbúar búa á landsbyggðunum og hefur mannfjölgunin þar verið hæg en stöðug alla síðustu öldina. Að sama skapi er oft talað um fólksflótta af landsbyggðinni og fólksfækkun vítt og breitt um landið annars staðar en á höfuðborgarsvæðinu. Raunin er önnur þó sum svæði landsbyggðanna standi illa.Fjöldi íbúa eftir svæðumHeimild/HagstofanFækkar fólki „úti á landi“? Á línuritinu sést að landsmönnum hefur fjölgað jafnt og þétt frá því í byrjun 20. aldar. Fjölgun Íslendinga skýrist að miklu leyti af mikilli fjölgun á höfuðborgarsvæðinu. Hins vegar er ekki hægt að sjá í þessum gögnum að einhver fækkun eigi sér stað utan höfuðborgarsvæðisins, síður en svo. Fjölgunin á landsbyggðunum er jöfn og stöðug. Þannig er hægt að segja að aldrei hafa fleiri búið „úti á landi“ en nú, frá því land byggðist.92% landsmanna á vaxtarsvæðum Þóroddur Bjarnason, prófessor við Háskólann á Akureyri, hefur stundað rannsóknir á byggðaþróun Íslands. „Um 92 prósent þjóðarinnar búa á þremur vaxtarsvæðum landsins á Suðvesturlandi, Mið-Norðurlandi og Mið-Austurlandi. Fjölbreytt borgarsamfélög í Reykjavík og á Akureyri styðja við byggðir í allt að klukkustundar fjarlægð og á Austurlandi mynda Fljótsdalshérað og Fjarðabyggð tiltölulega fjölbreytt atvinnu- og þjónustusvæði. Á þessum svæðum þar sem um 95 prósent íslensku þjóðarinnar búa er atvinnulíf blómlegt, þjónusta fjölbreytt og fólksfjölgun hefur verið stöðug síðustu árin. Tryggja þarf áframhaldandi vöxt þessara svæða en að þeim steðjar ekki brýnn vandi.“ Þóroddur segir að einstakar landsbyggðir standi ekki eins vel og horfa verður á þær sérstaklega. „Verulegur samdráttur og fólksfækkun eru að mestu bundin við svæði þar sem um 5 prósent þjóðarinnar eru búsett. Tækniframfarir, sérhæfing og samþjöppun hafa víða leitt til fækkunar starfa í sjávarútvegi, landbúnaði og matvælaframleiðslu. Fólki hefur fækkað umtalsvert í sveitum og byggðakjörnum sem byggja einkum á sjávarútvegi eða þjónustu við landbúnað. Verulegur byggðavandi steðjar þannig að litlum hluta þjóðarinnar og því ætti að vera tiltölulega auðvelt að bregðast við honum með markvissum hætti.“Varnarsvæðin eru eyjar Samkvæmt skýrslu byggðastofnunar um þróun byggðarlaga með langvarandi fólksfækkun, sem kom út í maí 2012 má sjá greinilegt mynstur. Vestfirðir, svæðið á norðaustanverðu horni landsins, og svæðið frá Höfn til Víkur í Mýrdal eru í mikilli vörn. Það sem einkennir þessi svæði eru litlir búsetukjarnar, langt frá hver öðrum, þar sem einnig eru tiltölulega miklar fjarlægðir til næsta stóra þjónustukjarna. Einnig byggja þessi svæði að miklu leyti á frumvinnslugreinum. „Alvarlegur byggðavandi á Íslandi nær til lítils hluta þjóðarinnar. Því er tiltölulega auðvelt að bregðast við honum með markvissum hætti ef vilji er fyri hendi en fyrir því þyrfti að nást breið sátt meðal þjóðarinnar,“ segir ÞóroddurStöðvarfjörður Íbúar Reykjavíkur voru árið 1801 jafn margir og búa nú á Stöðvarfirði. Markviss byggðastefna og flutningur stofnana til Reykjavíkur bar árangur. Fréttablaðið/ValliFyrsta byggðaaðgerðin að búa til borg Árið 1801 voru íbúar Reykjavíkur aðeins um 200 eða álíka margir og búa núna á Stöðvarfirði. Upphaf 19. aldar markar ákveðin þáttaskil í sögu landsins. Árið 1801 voru íbúar Reykjavíkur aðeins um 200 eða álíka margir og búa núna á Stöðvarfirði. Upphaf 19. aldar markar ákveðin þáttaskil í sögu landsins. Menn fóru að huga að sjálfstæði eyjunnar og talið var æskilegt að á landinu byggðist upp kjarni sem gæti verið mótvægi við Kaupmannahöfn, höfuðborg landsins. Þóroddur Bjarnason, formaður stjórnar Byggðastofnunar og prófessor í félagsfræði við Háskólann á Akureyri, hefur farið yfir þessi umskipti bæði í ræðu og riti. "Reykjavík jók íbúafjölda sinn sautjánfalt á hundrað ára tímabili, frá 1801-1901. Á þessari öld voru allar helstu opinberu stofnanir landsins fluttar til Reykjavíkur. Á 20. öldinni hélt þróunin áfram. Íbúafjöldinn jókst jafnt og þétt í Reykjavík og var í lok aldarinnar aftur sautján sinnum meiri en í byrjun aldar."
Mest lesið Konurnar hafi gert allt til að setja ekki svartan blett á starfsemina Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra Innlent Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Innlent Bæjarstjóri sakaður um að vera njósnari: „Engin veit hver hún er“ Erlent Gantz hótar að segja af sér vegna ósættis við Netanjahú Erlent Með vopn og fíkniefni í útistöðum við dyravörð Innlent Bergvin dæmdur fyrir að áreita þrjár konur Innlent Ástand Fico enn alvarlegt Erlent Ekki megrunarlyf heldur lyf við offitu Innlent Fleiri fréttir Konurnar hafi gert allt til að setja ekki svartan blett á starfsemina Með vopn og fíkniefni í útistöðum við dyravörð Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra 40 tungumál eru töluð í leik- og grunnskólum Árborgar Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Þungar áhyggjur af þyngdarstjórnunarlyfjum Bergvin dæmdur fyrir að áreita þrjár konur Slasaður eftir hestaslys í Ölfusi Nauðsynlegt að fresta atkvæðagreiðslu um umdeilda verksmiðju Ekki megrunarlyf heldur lyf við offitu Segja grafalvarlegt mál að fresta atkvæðagreiðslu „Það er miður að það falli til kostnaður vegna þessa“ Átök í Ölfusi og offitulyf Ákærður fyrir að pissa daginn eftir Fiskidaginn mikla Gular viðvaranir á Suðurlandi, Suðausturlandi og Faxaflóa á morgun Nauðugur sá kostur að fresta atkvæðagreiðslunni „Engu okkar er boðið að koma þarna og sjá“ Skuldirnar bíði þegar frelsið taki við Of þung en annars hraust á Ozempic Slagsmálahundar afþökkuðu aðstoð lögreglu Útgjöld ríkissjóðs vegna Grindavíkur hátt í hundrað milljarðar Fresta íbúakosningu í Ölfusi um mölunarverksmiðju Lífleg og skrautleg kosningabarátta að mati forsætisráðherra Dregur saman með efstu frambjóðendum Mesta kvika frá því að kvikugangurinn myndaðist Nota sykursýkislyf til að léttast og Rottweilerhundar bjóða í partý Látin móðir ekki dæmd í tugmilljóna lyfjasölumáli sonarins Sendiherra, sveitarstjóri og bæjarstjóri skipuð í nefnd Ætlar alla leið í baráttu fyrir nafninu sínu Stuðningslán með ríkisábyrgð fyrir grindvísk fyrirtæki Sjá meira