Af hverju varð náttúran útundan?

Raunasaga Náttúrugripasafns Íslands, sem rakin var í fréttaskýringu í Fréttablaðinu í gær, er með miklum ólíkindum. Til safnsins var stofnað fyrir rúmum 120 árum, en það hefur aldrei fengið húsnæði við hæfi.

Kolefnisgjald – hvað er það?

Undanfarna daga hafa spunnist miklar umræður í þjóðfélaginu um álagningu kolefnisgjalda á jarðefnaeldsneyti. Umræðurnar hafa að mestu snúist um álagningu kolefnisgjalda á föst kolefni, s.s. kol, koks og rafskaut. Þetta má rekja til frumvarps ríkisstjórnarinnar um ráðstafanir í ríkisfjármálum. Þar er m.a. lagt til að á árinu 2013 verði lagt kolefnisgjald á eldsneyti í föstu formi, það er gjald fyrir notkun á kolum, koksi og rafskautaefni.

Skýr leið að alþjóðlegu loftslagssamkomulagi

Samkoma ráðherra og samningamanna alls staðar að úr heiminum í Suður-Afríku í lok mánaðarins í tilefni af ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar getur skipt sköpum fyrir framgang hinnar alþjóðlegu baráttu gegn loftslagsbreytingum.

Flutningslínur í jörð – hærri raforkukostnaður

Nokkur umræða hefur verið um það undanfarið að leggja beri flutningslínur raforku í jörð. Mikil þróun hefur orðið í þeim efnum undanfarna áratugi hvað dreifikerfið varðar og nú er svo komið að við sjáum hvergi loftlínur til dreifingar á raforku í þéttbýli. Öll slík dreifikerfi hérlendis hafa verið grafin í jörðu. Þá hafa loftlínur víðast hvar vikið fyrir jarðstrengjum í dreifikerfum á landsbyggðinni. Fyrir flutningsminni mannvirki er kostnaður strengja oftast nær sambærilegur við loftlínur, sé horft til síðustu tveggja áratuga eða svo. Orkufyrirtækin hafa nýtt sér þetta við uppbyggingu og endurnýjun kerfanna og valið jarðstrengi í stað loftlína. Þessi þróun mun halda áfram og hlutfall strengja enn vaxa í framtíðinni.

Sextán aðgerðir til höfuðs ofbeldi gegn konum

Þegar ég var ung stúlka heima í Síle, lærði ég þennan málshátt: quien te quiere te aporrea, eða sá sem elskar þig, lemur þig. Ég minnist konu sem sagði: „Svona er þetta bara.“ En nú, á okkar dögum, þegar þjóðfélög eru orðin réttlátari, lýðræðislegri og jafnari, hefur orðið breyting til batnaðar því sífellt fleiri eru sér meðvitandi um að ofbeldi gegn konum er hvorki óumflýjanlegt né ásættanlegt. Slíkt ofbeldi er í sívaxandi mæli réttilega skilgreint og fordæmt sem umtalsvert mannréttindabrot; ógn við lýðræði, frið og öryggi og þung byrði á hagkerfum ríkja.

Er húsfriður ein mannarættur?

Spurningin útleggst á íslensku sem „Er heimilisfriður mannréttindi?“. Kvinnuhúsið í Færeyjum, sem er athvarf fyrir konur og börn sem búa við ofbeldi á heimilum, spurði þessarar spurningar fyrir nokkrum árum í auglýsingaherferð gegn kynbundnu ofbeldi. Spurningunni má hiklaust svara játandi. Þótt skammt sé liðið síðan litið var á ofbeldi í nánum samböndum, oftast karla gegn konum sínum og jafnvel börnum, sem einkamál er nú almennt litið svo á að ríki beri samfélagslega ábyrgð gagnvart þeim glæp sem ofbeldi á heimilum er.

Hugleiðing um málavafstur

Ég er af gamla skólanum eins og sagt er á mannamáli, enda 77 ára gamall. Ég man að ég hefi verið um 8 ára þegar faðir minn fór að leggja mér til lífsreglurnar sem þá voru viðhafðar og eru eitthvað á þessa leið. Þú mátt aldrei taka það sem þú átt ekki.

Ríkissaksóknari

Ég hélt að rannsóknarlögreglan rannsakaði morðmál hér á landi en það er víst ekki þannig. Hún safnar upplýsingum, rannsóknargögnum og sönnunargögnum saman og kemur fyrir í möppu, lögregluskýrslum, sem ríkissaksóknara eru síðan afhentar. Þá tekur saksóknari við sem er aðeins lögfræðimenntaður og „rannsakar” málið og ákveður fyrir hvað skuli ákært. Hann hefur hvorki aðstöðu né færni til þess.

Mannréttindabrot Orkuveitunnar?

Yfirgengileg hækkun Orkuveitunnar á inntaksgjöldum hefur ekki farið fram hjá neinum. Allavega ekki þeim sem neyðst hefur til að versla við þetta einokunarfyrirtæki sem þessa dagana hefur verið afhjúpað sem eitthvað sem helst líkist sirkus, stjórnað af trúðum.

Snjóframleiðsla í Bláfjöllum

Í samræmi við 3. gr. þjónustusamnings milli sveitarfélaganna um rekstur skíðasvæðanna sem undirritaður var 21. júlí 2008, hefur stjórn skíðasvæðanna hafið undirbúning að uppbyggingu snjóframleiðslu. Einn liður í þeim undirbúningi var að óska eftir því við SSH að gert yrði áhættumat fyrir Bláfjallasvæðið sem nú liggur fyrir.

Flugvöllurinn – djásn í Vatnsmýri

Örn Sigurðsson arkitekt og Gunnar H. Gunnarsson verkfræðingur skrifuðu hinn 11.11.2011 grein í Fréttablaðið sem á að vera um flugvöllinn í Vatnsmýrinni en er ekki síður um Ómar Ragnarsson sem er fjölhæfur snillingur, stjórnlagaþingsmaður, Reykvíkingur, flugrekandi og flugvélaeigandi ef marka má þessa grein.

Vaskurinn og laxinn

Ríkissjóður Íslands er í vanda vegna skulda. Stjórnvöld virðast leita allra leiða til að auka tekjur og draga úr útgjöldum. Forsvarsmenn í atvinnulífi bera sig illa vegna fyrirhugaðra hækkana á ýmsum rekstrartengdum álögum. Telja jafnvel að fótum sé kippt undan starfsemi sinni.

Athugasemd til Þorsteins frá Hamri

Í bók minni, Íslenskum kommúnistum 1918-1998, rek ég mörg dæmi þess, að íslenskir rithöfundar, sem samúð höfðu með sósíalisma, en leyfðu sér að gagnrýna Kremlverja, voru hrakyrtir og þeim útskúfað úr gömlum vinahópum. Má þar nefna Benjamín Eiríksson, Stein Steinarr, Jóhann Hjálmarsson og Arnór Hannibalsson. Sverrir Kristjánsson sagnfræðingur treysti sér af þeim ástæðum ekki einu sinni til að taka að sér verkefni fyrir Almenna bókafélagið, eins og hann trúði framkvæmdastjóra félagsins, Baldvini Tryggvasyni, fyrir.

Sleppa við að borga

Verðlagseftirlit á villigötum

Verðlagseftirlit ASÍ túlkar niðurstöðu nýrrar verðkönnunar sinnar á þann veg að á kunni að vanta að samkeppni meðal matvöruverslana sé nægjanlega virk. Því til stuðnings bendir verðlagseftirlitið sérstaklega á að hækkanir hafi orðið á kjötvörum um 8 til 45% á sl. 14 mánuðum.

Enn um miðaldakirkju í Skálholti

Nokkur viðbrögð hafa orðið við stuttri grein eftir mig sem birtist í Fréttablaðinu 18. þ. m. um þá hugmynd að reisa í Skálholti tilgátuhús, eftirlíkingu stærstu miðaldakirkju sem þar stóð. Þess vegna langar mig að árétta nokkur atriði og bæta öðru við.

Áfram Kastljós!

Mikið var gaman að sjá ritstjóra Kastljóssins á dögunum ganga skörulega fram í því að hjálpa útrásarvíkingum og aðstoðarmönnum þeirra að veikja trúverðugleika forstjóra Fjármálaeftirlitsins. Ekki vafðist fyrir Sigmari að bregða sér bæði í hlutverk sækjanda og dómara og leita svo liðsinnis álitsgjafa úr innsta hring. Svona á að gera þetta!

Er búið að setja róandi í Gvendarbrunnana?

Ég er alveg undrandi á þolinmæði fólks. Skil ekki hvernig allt fólkið með stökkbreyttar húsnæðisskuldir sem það varla stendur undir og þarf að borga af fram á elliár heldur ró sinni. Það er bara eins og það hafi allt verið sett á deyfilyf.

Að vera jafnaðarmaður

Við jafnaðarmenn viljum ganga fram af hófsemi fram í skattlagningu en viljum vernda öflugt mennta- og velferðarkerfi. Við viljum bæta rekstrarumhverfi fyrirtækja með afnámi tolla og lægri vöxtum en við viljum líka að fyrirtækin sem nýti auðlindir, greiði auðlindaskatt. Þannig mótum við stefnu okkar að hófsemi og sanngirni.

Reyksíminn 11 ára

Á haustdögum árið 1999 var samankominn hópur eldhuga á Heilbrigðisstofnun Þingeyinga (HÞ) sem með krafti og dug setti á laggirnar „Ráðgjöf í reykbindindi“, símaþjónustu fyrir allt landið til að hjálpa Íslendingum að hætta að reykja. Fyrirmyndin kom frá Svíþjóð, en Íslendingurinn Ásgeir Helgason var einn stofnenda sænska „Reyksímans“ (Sluta-röka-linjen). Ásgeir fór í samstarf við HÞ og hjálpaði til við að stofna íslenska „Reyksímann“ sem Ráðgjöf í reykbindindi er kölluð í daglegu tali.

Lýðræðinu hætta búin með viðskiptasamningi

Fáir á Íslandi hafa heyrt um alþjóðlega viðskiptasamninginn ACTA (Anti-Counterfeiting Trade Agreement), sem er ekki skrýtið, því Ísland er ekki aðili að honum. Flest stærstu iðnríki heims eru þó aðilar, þar með talin Bandaríkin og Evrópusambandið. Samningurinn hefur verið um þrjú ár í vinnslu og er samstarfsverkefni 38 landa, en ólíkt flestum viðskiptasamningum snýst ACTA ekki um viðskipti, heldur refsingar og viðskiptatálmanir.

Snjór eða vatn? – Skíðaíþrótt í Bláfjöllum eða ekki?

Í Fréttablaðinu föstudaginn 18. nóvember birtist grein þeirra Margrétar Júlíu Rafnsdóttur, formanns umhverfis- og samgöngunefndar Kópavogs, og Guðnýjar Dóru Gestsdóttur, formanns skipulagsnefndar Kópavogs, undir fyrirsögninni Snjór eða vatn?

Lækir tifa í Kópavogsdal og Fossvogsdal

Kópavogsdalur og Fossvogsdalur eru tvær af útivistarperlum höfuðborgarsvæðisins. Um dalina renna lækir sem eru að hluta til í náttúrulegum farvegi og taka til sín yfirborðsvatn og vatn úr regnvatnsleiðslum bæjarins og skila því til sjávar. Í lækjunum þrífast margs konar ferskvatnstegundir og hafa lækirnir verið uppspretta náms og vettvangur fróðleiksfúsra krakka við leiki, rannsóknir og veiðar. Kennarar fara með nemendur sína að lækjunum í rannsóknarferðir og hef ég sjálf mikið nýtt lækina og umhverfi þeirra við náttúrufræðikennslu og útinám.

Bætt nýting á sjávarafurðum

Að gefnu tilefni rita ég þennan pistil. Maður er alveg rasandi yfir ruglinu. Nú er staðan þannig hjá okkur sjómönnum mörgum, a.m.k eins og er, að það dynja látlaust á okkur nánast óvinnandi kröfur um bætta nýtingu á sjávarafurðum. Fyrir það fyrsta þá eru kröfurnar um að hirða allt af bolfiski sem fellur til við vinnslu á afla, það er hausa, afskurð og nú síðast lifur og hryggi. Þetta er gert á sama tíma og öllum útgerðum landsins er gerð grein fyrir því að nú megi þær hafa sig hægar því að ekki sé víst að þær haldi veiðiheimildunum sem þær hafa í dag, um nánustu framtíð.

Húsnæði óskast

Það er húsnæðisekla á höfuðborgarsvæðinu, það vita allir en hversu slæm hafði ég sjálf varla gert mér grein fyrir. Nokkrum vikum fyrir efnahagshrunið flutti ég til landsins eftir sjö ára námsdvöl erlendis og hef verið spurð æ síðan hvernig það leggist í mig, hvort flutningurinn hafi ekki verið mistök. Því hef ég ávallt svarað neitandi vegna þess að í raun höfðu lífsgæði mín ekkert minnkað, eins og margra annarra, ég lærði að lifa spart á námsárunum og missti af lífsgæðakapphlaupinu í heimalandi mínu.

Pólitík í frumvarpi til barnalaga

Innanríkisráðherra hefur lagt fram frumvarp til breytinga á barnalögum. Frumvarpið er hins vegar gjörbreytt frá fyrra frumvarpi sem unnið var í ráðherratíð Rögnu Árnadóttur. Breytingarnar fela m.a. í sér að búið er að taka út þann valkost að dómari megi dæma jafnhæfa foreldra í sameiginlega forsjá, sé það barni fyrir bestu og mildasta úrræðið. Þar að auki er búið að taka í burtu það ákvæði að kostnaður vegna umgengni skiptist jafnt á milli foreldra - heldur skal kostnaður greiðast af því foreldri sem „nýtur“ umgengni.

Landgræðslan ræktar fóður fyrir sauðfé

Landgræðslan hefur í áratugi ræktað fóður fyrir sauðfé bænda á okkar kostnað, með dreifingu á áburði og grasfræi, jafnvel með flugvélum, á þeim forsendum að reyna að minnka beit á mjög skemmdum svæðum. Í byrjun síðustu aldar var sandgræðslan, sem hún hét þá, stofnuð til að reyna að hamla gegn gríðarlegu sandfoki á landinu sem var að kæfa gróður á stórum svæðum svo jafnvel heilu jarðirnar fóru þá undir sand á nokkrum dögum.

Bíódagar – í hita og þunga dagsins

Íslensk kvikmyndagerð gegnir stóru hlutverki í menningarlífi okkar Íslendinga – en hún er um leið mikilvæg atvinnugrein sem skapar ótal störf og mikil verðmæti. En rétt eins og aðrar atvinnugreinar varð kvikmyndaiðnaðurinn fyrir þungu höggi í kjölfar efnahagshrunsins og eftirskjálfta þess.

Vísindaleg óvissa um öryggi erfðabreyttra afurða

Í grein í Fbl. 11. nóv. sl. fullyrðir Jón H. Hallsson að ég hafi misskilið vísindagreinar sem ég vitnaði til í grein 25. okt. sl. Rannsóknir sem ég vitnaði í sýndu að dýr fóðruð á erfðabreyttu fóðri sem inniheldur Bt-eitur urðu fyrir breytingum á ónæmiskerfi og/eða líffærum, sem gæti gefið vísbendingar um möguleg heilsufarsáhrif á neytendur. Tilvísanir mínar voru þær sömu og virtir sameindalíffræðingar nota til að benda á mögulega heilsufarsáhættu af völdum Bt-eiturs.

Hvers konar lýðveldi?

Samkvæmt 1. gr. stjórnarskrárinnar er Ísland lýðveldi með þingbundinni stjórn. Í „lýðveldi“ felst að æðsti handhafi ríkisvalds (þjóðhöfðinginn) er kjörinn en fær ekki stöðu sína að erfðum. Af „þingbundinni stjórn“ verður dregin sú ályktun að þjóðþingið fari með mikilvægar valdheimildir og sé ein af meginstjórnarstofnunum ríkisins.

Bætur fyrir Kárahnjúkavirkjun

Engum blandast hugur um að fjölþætt eyðilegging náttúrunnar við byggingu Kárahnjúkavirkjunar var óhæfuverk gagnvart náttúru Íslands og möguleikum komandi kynslóða til að njóta hennar. Stóru landsvæði var sökkt, einstakar fossaraðir eyðilagðar, fljót fært úr náttúrulegum farvegi sínum yfir í annað fljót svo bæði hljóta varanlegan skaða af. Upptalningin er löng.

Gleymum ekki konum á stríðshrjáðum svæðum

Þann 31. október síðastliðinn voru liðin ellefu ár frá því að öryggisráð Sameinuðu þjóðanna samþykkti ályktun nr. 1325 um konur, frið og öryggi. Þá urðu þáttaskil í sögu öryggisráðsins en ályktunin er fyrsta viðurkenning þess á sérstöðu kvenna á átakasvæðum og mikilvægi þess að raddir þeirra fái að heyrast í ákvarðanatöku og friðaruppbyggingu. Með tilkomu 1325 svaraði öryggisráðið loks háværum kröfum kvennasamtaka og UNIFEM (nú UN Women) um að taka þurfi tillit til ólíkra hagsmuna kynjanna í stríðsátökum, en stríðsátök snerta konur og karla á mismunandi vegu.

Hvert stefnir í Skálholti?

Skálholt var höfuðstaður í þjóðlífinu um aldir, ekki aðeins í andlegum efnum heldur einnig veraldlegum. Alkunna er hver urðu örlög staðarins, niðurníðsla af náttúrunnar- og mannavöldum. Fyrir tilstilli mætra manna hefur staðurinn verið endurvakinn. Skálholtskirkja reis fyrir hálfri öld, fögur og tilkomumikil þar sem hún gnæfir yfir umhverfið. Jafnframt hafa verið reist í Skálholti húsakynni sem gert hafa ýmsa menningarstarfsemi mögulega.

Breytt greiðsluþátttaka fólks fyrir lyf er réttlætismál

Frumvarp sem fjallar um breytingar á greiðslum fólks fyrir lyf liggur nú fyrir Alþingi til umfjöllunar. Gangi þetta eftir er um tímamót að ræða. Þak verður sett á heildarútgjöld fólks vegna lyfja, en eins og málum er háttað nú geta þeir sem þurfa mikið á lyfjum að halda þurft að greiða langt yfir hundrað þúsund krónur fyrir lyf á ári og í verstu tilfellum jafnvel fleiri hundruð þúsunda.

"varð ekki birt"

Guðný Ýr Jónsdóttir, ekkja Sigfúsar Daðasonar, mótmælir hér í Fréttablaðinu 19. nóvember því, sem ég segi um Sigfús í nýrri bók minni, Íslenskum kommúnistum 1918–1998. Þar ber ég í lokakafla stuttlega saman Jón úr Vör, sem mótmælti ofbeldisverkum Kremlverja í lok sjötta áratugar, og Sigfús Daðason, sem gerði það ekki. Guðný Ýr kvartar undan því, að ég vitni ekki í heimildir. Það geri ég fyrr í bókinni, enda er þessi umsögn í lokakaflanum aðeins upprifjun á því og tilvísun til þess.

Athugasemd til Hannesar Hólmsteins

Ég minnist þess frá yngri árum að menn voru stundum að yrkja grín og glens, hver við annan og hver um annan, gerðu sér gaman af og voru ekkert að erfa það í sinn hóp. Ætíð hafa þó verið til menn sem snerust öndverðir við svo alþýðlegri gamansemi og nýttu hana til heiftar og rangtúlkana ef þeim bauð svo við að horfa.

Viltu nota milljarð?

Á síðustu árum hafa ekki verið nýttar um 1.200 milljónir króna til tannlækninga, fjármunir sem alþingismenn hafa ákveðið að skuli nýttir til að greiða niður tannlæknaþjónustu í landinu. Í stað þess hefur viðmiðunargjaldskrá ráðherra staðið óbreytt í nánast áratug og því ekki farið að vilja alþingismanna. Kemur í ljós þegar skoðaðar eru opinberar tölur að útgjöld ríkisins til tannlækninga hafa aðeins hækkað um 2% á 19 ára tímabili, frá árinu 1991 til ársins 2010. Á meðan hefur verðlag hækkað um 134%. Um þetta er ekki deilt.

Hagsmunir bæjarfulltrúa skráðir opinberlega

Bæjarfulltrúar Samfylkingarinnar í Reykjanesbæ leggja fyrir reglur um skráningu á fjárhagslegum hagsmunum bæjarfulltrúa í Reykjanesbæ og trúnaðarstörfum þeirra fyrir bæjarstjórnarfund þriðjudaginn 22. nóvember. Bæjarstjórn setti sér siðareglur á síðasta fundi eins og gert hefur verið í nokkrum sveitarfélögum og nú leggjum við til í rökréttu framhaldi að bæjarfulltrúar Reykjanesbæjar, fyrstir bæjarfulltrúa á Íslandi, skrái hagsmuni sína fyrir opnum tjöldum á vefsíðu sveitarfélagsins.

Aldur og atgervi

Það var gaman að sjá myndina um Thorsarana í sjónvarpinu, ekki síst myndir frá löngu liðnum tíma. Ævisaga hins merka brautryðjanda Thors Jensen, skrásett af Valtý Stefánssyni, kom út árið 1955, var mikið lesin. Það munaði mikið um þennan mann sem virðist bæði hafa verið hugmyndaríkur og traustur athafnamaður og góð manneskja. Hann hugsaði hátt og gafst ekki upp í lægðunum. Þegar ég las bókina í fyrsta skipti á unglingsárunum staldraði ég við eftirfarandi setningar: "Eftir að ég hafði fest kaup á Korpúlfsstöðum, fór ég að hugleiða að þarna kynni að vera verkefni fyrir mig. Ég var ekki nema sextugur maður.“

Neytendavernd eða "hagsmunavernd" - Dauðans alvara

Köllum hlutina réttum nöfnum! Fyrir skömmu birtist frétt í Fréttablaðinu um það þegar sonur minn, 16 ára gamall, var fluttur með sjúkrabíl á spítala eftir að hafa drukkið svokallaðan "orkudrykk." Í því tilfelli sem hér um ræðir var alls ekki um að ræða orkudrykk heldur örvandi drykk, drykk sem inniheldur það mikið magn af örvandi efni, koffíni, að hann veldur eitrunum hjá börnum og jafnvel fullorðnum. Það er hins vegar mun vænlegra að selja orkudrykk en örvandi drykk og börn þurfa ekki á örvandi drykkjum að halda.

Lögbann á lánainnheimtur, lögum samkvæmt

Mikill ágreiningur ríkir um hvort stór hluti lánasamninga á Íslandi er löglegur og, ef þeir eru löglegir, hver löglegur eigandi þeirra er. Óvíst er því hver skuldar hverjum hvað og á hvaða kjörum. Nýleg "Lög um breytingu á lögum um vexti og verðtryggingu" nr. 151 frá 2010, sem sett voru til að eyða óvissunni eftir að Hæstiréttur dæmdi gengistryggð lán ólögleg, tóku aðeins á hluta óvissunnar og nú greinir menn á um hvort lögin sjálf brjóti þjóðréttarskuldbindingar.

Hjálp í neyð í íslenskum veruleika

Fjölskylduhjálp Íslands er átta ára um þessar mundir og aldrei hefur starfsemin staðið frammi fyrir eins miklum þjóðfélagslegum erfiðleikum og nú. Manni fallast hendur og er fólk mjög áhyggjufullt fyrir komandi misseri.

Makrílveiðar

Í grein um makrílveiðar í Fréttablaðinu þann 17. nóvember sl. skrifar Kristinn H. Gunnarsson m.a.: "Framkvæmdastjóri LÍÚ heldur því fram í grein í Fréttablaðinu að umtalsvert tap sé á veiðunum og þess vegna sé ekkert eftir til ríkisins.“

Hafa skal það sem sannara reynist

Ég var stödd í bókabúð þegar mér datt í hug af rælni að skoða hvað Hannes Hólmsteinn Gissurarson segði um Sigfús Daðason í bók sinni Íslenskir kommúnistar.

22 ára afmælisbarn

Hinn 20. nóvember 1989 var samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins samþykktur á allsherjarþingi SÞ. Barnasáttmálinn, eins og hann er kallaður í daglegu tali, er því 22 ára og við hæfi að skrifa nokkur orð um afmælisbarnið. Barnasáttmálinn er afar merkilegur samningur og hefur haft víðtæk áhrif á líf barna um allan heim. Hann kveður á um borgaraleg, félagsleg, efnahagsleg og menningarleg réttindi barna og er þannig alþjóðleg viðurkenning á að börn séu engu minni manneskjur en fullorðnir og með fullgild mannréttindi.