Ég minnist þess frá yngri árum að menn voru stundum að yrkja grín og glens, hver við annan og hver um annan, gerðu sér gaman af og voru ekkert að erfa það í sinn hóp. Ætíð hafa þó verið til menn sem snerust öndverðir við svo alþýðlegri gamansemi og nýttu hana til heiftar og rangtúlkana ef þeim bauð svo við að horfa.

Af þessum toga var spunninn einkar ómerkilegur hálfkæringskveðskapur í gömlum stíl, sem Hannes Hólmsteinn Gissurarson gerir að heimspólitísku umfjöllunarefni í nýrri kommúnistabók sinni og kynnir ýmist sem háðkvæði eða skopkvæði, er ég hafi sem sérlegur „ráðstjórnarvinur" sett saman til niðrunar Jóni Óskari skáldi.

Ekki man ég lengur hvernig eða í hverskonar gantaskap umræddar bögur mínar rötuðu á síður Þjóðviljans 1964, en tek fúslega fram að í þetta sinn leyndist raunar ákveðin alvara að baki skensinu. Okkur strákum og stelpum, sem af misgóðum efnum vorum þá að myndast við að láta sem bókleg iðja kæmi okkur við, þótti ætíð nóg um hve oft og lengi úthlutunarnefnd listamannalauna lét sér sæma að vanmeta og sniðganga góðskáldið Jón Óskar, sem þá bjó oft við þröngan hag; af nefndarinnar hálfu naut hann smánarlauna, lítilla eða engra - unz skyndilega skipti um, þegar út kom frá hans hendi gagnrýn og vafalaust makleg meðhöndlun á Sovét, sem að þeirrar tíðar hætti gat virzt brúkleg í hanaslag kalda stríðsins.

Miðað við listatök þessa ágæta ljóðskálds þótti okkur viðbrögð nefndarinnar afhjúpa fremur lágkúrulegt verðleikamat. Þessi var ályktun mín og margra annarra í þá daga, og menn geta ýmislega velt því fyrir sér, með hliðsjón af ríkjandi aldarfari, hvað kunni að hafa verið hæft í henni. Svo mikið er víst að samsetningur minn var ekki „háðkvæði um Jón Óskar". Skeytunum, svo óbjörguleg sem þau annars voru, var umfram allt beint að úthlutunarnefnd listamannalauna, sem sjaldnast naut friðsældar um þær mundir fremur en endranær.

Þetta skynjuðu og skildu flestir sem töldust vera þokkalega læsir; og örugglega allir sem einhvern tíma höfðu kynnt sér gaman og alvöru í kveðskap af þessu tagi, þar sem saman fara stundum bjagað rím, hæpnar áherzlur, kringilyrði, ýkjur og staðnað orðaprjál, oft úr sálmum: „Hér máttu, sál mín, sanna" og því um líkt.

Langt er um liðið, og með naumindum að maður kannist við sjálfan sig í slíku þófi og þrefi, sem kannski er fyrst og fremst talandi vitni um hraklega aðbúð rithöfunda á þessum árum. En alla tíð, bæði fyrr og síðar en þetta var, fór vel á með okkur Jóni Óskari, við áttum saman notalegar stundir, kynni mín af honum voru frjó og fræðandi, okkar á milli ríkti hlýja og velvild. Ég mótmæli því harðlega að umrætt vísnaklastur sé dregið fram sem falsvitni um skipti mín við þann vammlausa og góða dreng. Ég hef ekkert unnið til þess að nefndur prófessor við Háskóla Íslands geri mér upp kala í garð einstakra samferðamanna minna, lífs eða liðinna.

Prófessorinn Hannes Hólmsteinn skrifar talsvert og les líka heilmikið. Það er fallegt. Að lesa og skrifa list er góð. En ákjósanleg er einnig sú list að hreinsa skólp pólitískrar áráttuhegðunar út úr hausnum á sér þegar farið er hug og höndum um verk eftir aðra, jafnvel þótt um sé að ræða hartnær hálfrar aldar gamlan leirburð eftir mig.