Versta ár sögunnar mögulega eldgosi á Íslandi að kenna Birgir Olgeirsson skrifar 19. nóvember 2018 16:15 Par virðir fyrir sér hraun úr gosinu á Fimmvörðuhálsi, sem tengist fréttinni ekki. Vísir/Getty Vísindamenn hafa komist að þeirri niðurstöðu að árið 536 hafi verið versta ár mannkynssögunnar og ástæðuna megi meðal annars rekja til eldgoss á Íslandi.Á vef Sciencemag er haft eftir sagnfræðingnum og fornleifafræðingnum Michael McCormick að árið 536 hafi verið verra en árið 1349 þegar Svarti dauði setti mark sitt á Evrópu og verra en árið 1918 þegar spænska veikin gekk yfir heiminn.McCormick starfar við Harvard-háskólann í Bandaríkjunum en hann segir að árið 536 hafi dularfull þoka lagst yfir Evrópu, Miðausturlöndin og hluta af Asíu. Í átján mánuði lá þokan yfir öllu sem skyggði á geisla sólarinnar með því afleiðingum að meðalhitastigið yfir sumarmánuðina á var í kringum 1,5 til 2,5 gráður, sem leiddi til kaldasta áratugar á 2.300 ára skeiði.Snjóaði að sumri í Kína Sumarið 536 snjóaði í Kína og mikil hungursneyð ríkti vegna uppskerubrests. Á Írlandi eru til frásagnir af uppskerubrest á árunum 536 til 539. Farsótt sem einkenndist af eitlabólgu geisaði í egypsku borginni Pelusium. Drepsóttin sem kennd er við rómverska keisarann Justinían fór einnig illa með íbúa í austur hluta rómverska veldisins á þeim tíma. Oft hefur sjötta öldin verið kölluð hinar myrku miðaldir en uppruni þokunnar sem lá yfir öllu hefur verið hulinn vísindamönnum.Gosið í Eyjafjallajökli hafði áhrif á flugumferð í Evrópu, en ekki í nánd jafn alvarlega áhrif og hið meinta gos á sjöttu öld.Vísir/GettyTeymið sem McCormick og jöklafræðingurinn Paul Mayeweski leiddu greindi hins vegar íslög í jökli í Sviss sem beindi sjónum þeirra að mögulegum sökudólgi. Greint var frá niðurstöðunni á ráðstefnu í Harvard-háskóla í síðustu viku þar sem því er haldið fram að um hafi verið að ræða öskumistur frá eldgosi á Íslandi árið 536. Tvö önnur eldgos á Íslandi, árið 540 og 547, bættu ekki úr skák að sögn vísindamanna. Þessar hamfarir auk farsótta urðu valdur að mikilli hnignun í Evrópu sem stóð yfir til ársins 640.Köld sumur rakin til eldgosa Rannsóknir vísindamanna á veðurfari á miðöldunum, með því að skoða árhringi trjáa, hafa ávall leitt til þeirrar spurningar sem ekki hefur fengist svar við, hvers vegna í ósköpunum var svona óvenjulega kalt í kringum 540? Rannsóknir á jöklum á Grænlandi og Suðurskautslandinu hafa gefið ákveðnar vísbendingar til kynna. Hafa vísindamenn bent á að þegar eldgos verður þá fari mikið af brennisteini, bismúti og öðrum jarðefnum í andrúmsloftið sem mynda þar hjúp sem gerir það að verkum að sólarljós nær ekki í gegn, sem veldur kólnun. Teymi sem Michael Sigl, sem starfar við háskólann í Bern, hefur borið saman rannsóknir á árhringjum trjáa við rannsóknir á jöklum og komist að því að rekja megi köld sumur á síðastliðnum 2.500 árum til eldgosa. Paul Mayeweski og teymið hans ákváðu að leita að sömu öskulögum í Colle Gnifetti jöklinum í Sviss. Vísindamennirnir boruðu 72 metra ofan í jökulinn og drógu þar upp upplýsingar sem ná yfir 2.000 ára tímabil sem ber merki um fjölda eldgosa og aðrar hamfarir.Hér má sjá hraun úr gosinu í Holuhrauni.Vísir/GettyGeislaskurður og röntgenmyndgreining Með aðstoð geislaskurðtækni gátu vísindamennirnir bútað jöklasýnið niður og kannað þannig niður njörvað tímabil sem sýndu á köflum þróun ísbreiðunnar yfir stutt tímabil, jafnvel einungis vikur og daga. Í sýninu sem var frá vorinu árið 536 fundust leifar af ösku. Með hjálp röntgentækni komust vísindamennirnir að þeirri niðurstöðu að agnirnar væru mjög áþekkar þeim sem hafa fundist á Íslandi. Vísindamennirnir eru þó á þeirri skoðun að frekari sannanir þurfi svo hægt sé að úrskurða um þetta með fullri vissu.Mistur frá Skaftáreldum lagðist yfir heimsálfur Landnám á Íslandi var um 870 og því engar ritaðar heimildir til um hamfaragos á borð við það sem átti sér stað árið 536 og því væntanlega verk vísindamanna að finna út úr því. Árið 1783 hófst hins vegar hamfaragos sem kennt er við Skaftárelda og stóð yfir í átta mánuði og til miklar samtímaheimildir um það sem Jón Steingrímsson eldklerkur ritaði. Aska og gosgufur ollu miklu mistri og móðu yfir Íslandi sem barst síðan yfir Evrópu, Asíu og Ameríku. Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglundar Innlent „Glútenóþol var orðið óhreinn hattur yfir þetta allt saman“ Innlent Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Innlent Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Innlent Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Innlent Afar mjótt á munum hjá forsetaframbjóðendum í Póllandi Erlent Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Innlent Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi Innlent Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Innlent Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Innlent Fleiri fréttir „Glútenóþol var orðið óhreinn hattur yfir þetta allt saman“ Ók hlaupahjólinu á tré með pizzu í annarri Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglundar Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Umferðartafir vegna framkvæmda við Kringlumýrarbraut í sumar Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Býður til flugveislu á Reykjavíkurflugvelli Sóttu veikan mann í rússneskan togara Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Rannsókn lokið í manndrápsmáli Lögðu hald á nokkuð magn fíkniefna og hnífa Sláandi tölur: Kyrkingartökum og eltihrellum fer fjölgandi Mætti með steikarhníf á leikskóla Kyrkingartök og elltihrellahegðun fara vaxandi og myndband af áreitni í miðborginni Grill í ljósum logum úti á svölum Vilja endurbyggja verkstæðið en nágrannar mótmæla harðlega Margra kílómetra bílaröð eftir árekstur á Vesturlandsvegi Halda framkvæmdastjóra Félagsbústaða þrátt fyrir alvarlegt vantraust Telja að maðurinn sé fundinn „Þetta er mjög þungt og erfitt“ „Ég vara mjög við því að menn beiti þessu úrræði“ „Verið að búa til óseðjandi kerfi þar sem bátum mun fjölga“ Eldur kviknaði í vörubíl á Reykjanesbraut Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi „Yndisleg kvöldstund í þessum þunga harmi okkar“ Leit hefst á ný eftir hádegi Klúðursleg rannsókn lögreglu leiddi til sýknu skipstjóra Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Sjá meira
Vísindamenn hafa komist að þeirri niðurstöðu að árið 536 hafi verið versta ár mannkynssögunnar og ástæðuna megi meðal annars rekja til eldgoss á Íslandi.Á vef Sciencemag er haft eftir sagnfræðingnum og fornleifafræðingnum Michael McCormick að árið 536 hafi verið verra en árið 1349 þegar Svarti dauði setti mark sitt á Evrópu og verra en árið 1918 þegar spænska veikin gekk yfir heiminn.McCormick starfar við Harvard-háskólann í Bandaríkjunum en hann segir að árið 536 hafi dularfull þoka lagst yfir Evrópu, Miðausturlöndin og hluta af Asíu. Í átján mánuði lá þokan yfir öllu sem skyggði á geisla sólarinnar með því afleiðingum að meðalhitastigið yfir sumarmánuðina á var í kringum 1,5 til 2,5 gráður, sem leiddi til kaldasta áratugar á 2.300 ára skeiði.Snjóaði að sumri í Kína Sumarið 536 snjóaði í Kína og mikil hungursneyð ríkti vegna uppskerubrests. Á Írlandi eru til frásagnir af uppskerubrest á árunum 536 til 539. Farsótt sem einkenndist af eitlabólgu geisaði í egypsku borginni Pelusium. Drepsóttin sem kennd er við rómverska keisarann Justinían fór einnig illa með íbúa í austur hluta rómverska veldisins á þeim tíma. Oft hefur sjötta öldin verið kölluð hinar myrku miðaldir en uppruni þokunnar sem lá yfir öllu hefur verið hulinn vísindamönnum.Gosið í Eyjafjallajökli hafði áhrif á flugumferð í Evrópu, en ekki í nánd jafn alvarlega áhrif og hið meinta gos á sjöttu öld.Vísir/GettyTeymið sem McCormick og jöklafræðingurinn Paul Mayeweski leiddu greindi hins vegar íslög í jökli í Sviss sem beindi sjónum þeirra að mögulegum sökudólgi. Greint var frá niðurstöðunni á ráðstefnu í Harvard-háskóla í síðustu viku þar sem því er haldið fram að um hafi verið að ræða öskumistur frá eldgosi á Íslandi árið 536. Tvö önnur eldgos á Íslandi, árið 540 og 547, bættu ekki úr skák að sögn vísindamanna. Þessar hamfarir auk farsótta urðu valdur að mikilli hnignun í Evrópu sem stóð yfir til ársins 640.Köld sumur rakin til eldgosa Rannsóknir vísindamanna á veðurfari á miðöldunum, með því að skoða árhringi trjáa, hafa ávall leitt til þeirrar spurningar sem ekki hefur fengist svar við, hvers vegna í ósköpunum var svona óvenjulega kalt í kringum 540? Rannsóknir á jöklum á Grænlandi og Suðurskautslandinu hafa gefið ákveðnar vísbendingar til kynna. Hafa vísindamenn bent á að þegar eldgos verður þá fari mikið af brennisteini, bismúti og öðrum jarðefnum í andrúmsloftið sem mynda þar hjúp sem gerir það að verkum að sólarljós nær ekki í gegn, sem veldur kólnun. Teymi sem Michael Sigl, sem starfar við háskólann í Bern, hefur borið saman rannsóknir á árhringjum trjáa við rannsóknir á jöklum og komist að því að rekja megi köld sumur á síðastliðnum 2.500 árum til eldgosa. Paul Mayeweski og teymið hans ákváðu að leita að sömu öskulögum í Colle Gnifetti jöklinum í Sviss. Vísindamennirnir boruðu 72 metra ofan í jökulinn og drógu þar upp upplýsingar sem ná yfir 2.000 ára tímabil sem ber merki um fjölda eldgosa og aðrar hamfarir.Hér má sjá hraun úr gosinu í Holuhrauni.Vísir/GettyGeislaskurður og röntgenmyndgreining Með aðstoð geislaskurðtækni gátu vísindamennirnir bútað jöklasýnið niður og kannað þannig niður njörvað tímabil sem sýndu á köflum þróun ísbreiðunnar yfir stutt tímabil, jafnvel einungis vikur og daga. Í sýninu sem var frá vorinu árið 536 fundust leifar af ösku. Með hjálp röntgentækni komust vísindamennirnir að þeirri niðurstöðu að agnirnar væru mjög áþekkar þeim sem hafa fundist á Íslandi. Vísindamennirnir eru þó á þeirri skoðun að frekari sannanir þurfi svo hægt sé að úrskurða um þetta með fullri vissu.Mistur frá Skaftáreldum lagðist yfir heimsálfur Landnám á Íslandi var um 870 og því engar ritaðar heimildir til um hamfaragos á borð við það sem átti sér stað árið 536 og því væntanlega verk vísindamanna að finna út úr því. Árið 1783 hófst hins vegar hamfaragos sem kennt er við Skaftárelda og stóð yfir í átta mánuði og til miklar samtímaheimildir um það sem Jón Steingrímsson eldklerkur ritaði. Aska og gosgufur ollu miklu mistri og móðu yfir Íslandi sem barst síðan yfir Evrópu, Asíu og Ameríku.
Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglundar Innlent „Glútenóþol var orðið óhreinn hattur yfir þetta allt saman“ Innlent Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Innlent Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Innlent Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Innlent Afar mjótt á munum hjá forsetaframbjóðendum í Póllandi Erlent Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Innlent Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi Innlent Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Innlent Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Innlent Fleiri fréttir „Glútenóþol var orðið óhreinn hattur yfir þetta allt saman“ Ók hlaupahjólinu á tré með pizzu í annarri Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglundar Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Umferðartafir vegna framkvæmda við Kringlumýrarbraut í sumar Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Býður til flugveislu á Reykjavíkurflugvelli Sóttu veikan mann í rússneskan togara Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Rannsókn lokið í manndrápsmáli Lögðu hald á nokkuð magn fíkniefna og hnífa Sláandi tölur: Kyrkingartökum og eltihrellum fer fjölgandi Mætti með steikarhníf á leikskóla Kyrkingartök og elltihrellahegðun fara vaxandi og myndband af áreitni í miðborginni Grill í ljósum logum úti á svölum Vilja endurbyggja verkstæðið en nágrannar mótmæla harðlega Margra kílómetra bílaröð eftir árekstur á Vesturlandsvegi Halda framkvæmdastjóra Félagsbústaða þrátt fyrir alvarlegt vantraust Telja að maðurinn sé fundinn „Þetta er mjög þungt og erfitt“ „Ég vara mjög við því að menn beiti þessu úrræði“ „Verið að búa til óseðjandi kerfi þar sem bátum mun fjölga“ Eldur kviknaði í vörubíl á Reykjanesbraut Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi „Yndisleg kvöldstund í þessum þunga harmi okkar“ Leit hefst á ný eftir hádegi Klúðursleg rannsókn lögreglu leiddi til sýknu skipstjóra Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Sjá meira