Ríkið er langstærsti jarðeigandinn Kolbeinn Óttarsson Proppé og Páll Hilmarsson skrifar 14. febrúar 2013 06:00 Hveragerðisbær er skráður eigandi 21 lögbýlis. Það segir þó lítið um landflæmið í eigu bæjarins, þar sem fjöldi þessara lögbýla er aðeins lóð undir gróðurhúsi. Lítil gögn eru til um það hvað jarðir í landinu eru stórar og aðeins lítill hluti þeirra er hnitsettur. fréttablaðið/rósa Hver á Ísland? Þessi naíva spurning hefur æ oftar skotið upp kollinum eftir því sem umræðan um eignarhald á jörðum verður háværari. Sú umræða hefur lotið sömu lögmálum og svo margar aðrar hér á landi, einstök tilvik hafa komið upp og um skamma hríð hefur öll umræðan snúist um þau og allir haft skoðun á þeim. Nokkuð hefur þó skort á heildstæða umfjöllun um hvernig eignarhaldi á íslensku landi er háttað. Umræðan hefur þannig ráðist af ytri aðstæðum. Kanadískur auðmaður kaupir orkufyrirtæki og þá magnast upp umræðan um eignarhald á auðlindum í jörðu. Kínverskur auðmaður vill kaupa stóra jörð á Norðausturlandi og umræðan snýst um hvort útlendingar megi eiga íslenskar jarðir. Gallinn við umræðu af þessu tagi er sá að hún veltir aðeins upp einum fleti og, líkt og með svo mörg mál hér á landi, hún gleymist fljótt. Fréttablaðið ákvað að reyna að svara þessari einföldu spurningu: Hver á Ísland? Það þarf ekki að fara í grafgötur með það að umræða síðustu mánaða og ára kveikti þá spurningu. Til að gera sér grein fyrir stöðunni þarf hins vegar að kafa dýpra ofan í eignarhald á landi og þá kemur í ljós að það er ansi óljóst.6.500 lögbýli Á Íslandi voru um síðustu áramót skráð 6.449 lögbýli í lögbýlaskrá Þjóðskrár. Þessi tala hefur haldist nokkuð óbreytt undanfarin ár. Í skýrslu Bændasamtaka Íslands um eignarhald á jörðum, framleiðslu og þróun hennar, frá árinu 2006, kemur fram að það ár eru lögbýli 6.496. Sá fjöldi hafði verið nokkurn veginn óbreyttur í einn og hálfan áratug á undan, þau voru 6.469 árið 1990, en hafði þá fjölgað frá árinu 1980 þegar þau voru 6.391. Hér er hins vegar komið að fyrsta vandanum við að komast að eignarhaldi á jörðum. Öll lögbýli eru jarðir, en allar jarðir eru ekki lögbýli. Um þetta eru mismunandi skrár, lögbýla- og fasteignaskrá, og til að flækja hlutina enn frekar hafa jarðir úr þeirri síðarnefndu verið teknar saman í jarðaskrá. Nánar verður komið inn á flækjuna í skráningarmálum síðar í þessum greinaflokki, en hér er talað jöfnum höndum um jarðir og lögbýli þó átt sé við það síðarnefnda. Jarðir í fasteignaskrá eru því fleiri en lögbýlin, eða 7.607 á móti 6.449. Þegar eignarhaldið er skoðað kemur berlega í ljós að langflest lögbýli á Íslandi eru í eigu opinberra aðila. Af þessum tæplega 6.500 lögbýlum eiga þeir 619 að fullu. Þar af á ríkið stærstan hluta, eða 312. Það er þó ekki svo einfalt að svara spurningunni um hver eigi Ísland með svarinu ríkið. Það flækir málin að lögbýli eru skráð á kennitölur, sem segir ekki alla söguna. Á bak við kennitölu eignarhaldsfélags geta verið fjölmargir aðilar, innlendir sem erlendir. Ríkið er til dæmis eigandi að tuttugu jörðum í viðbót, að hluta, og svo á það jarðir, að fullu eða hluta, í gegnum ýmsa sjóði á sínum vegum. Ríkisjörðum hefur fækkað heilmikið, ríkið hefur verið að selja jarðir. Árið 1996 átti ríkið til dæmis 638 jarðir. Ríkisjörðum hefur því fækkað um helming.Meirihluti í eigu margra Í gegnum aldirnar hefur það án efa verið reglan að á bak við hverja jarðeign hafi verið einn eigandi. Sú er ekki raunin í dag. Í skriflegu svari atvinnu- og nýsköpunarráðuneytisins við fyrirspurn Ásmundar Einars Daðasonar, þingmanns Framsóknarflokksins, um eignarhald bújarða, kemur fram að tæplega 39 prósent jarða í fasteignaskrá eru með einn eiganda. Þarna kemur reyndar fram munur á skilgreiningum, eins og áður er komið inn á, fleiri jarðir eru á landinu en lögbýli. Af svarinu má hins vegar sjá að í dag er algengara að jarðir séu í eigu fleiri en eins aðila, líkt og sjá má á töflunni hér fyrir ofan. Þetta flækir málið þegar horft er til breytinga á eignarhaldi. Telst það sala á jörð þegar ættingjar kaupa hlut annars ættingja? Eða þegar eigendum að jörð fækkar úr fimm í fjóra? Mest lesið Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Innlent Tugir drengja fastir í rústum skóla sem hrundi til grunna Erlent Hættir sem þingflokksformaður Innlent Leiðtogar fagna áætluninni en bíða svara frá Hamas Erlent Hópslagsmál og hundaárás Innlent Sundlaugar borgarinnar verði bættar fyrir ungbarnafjölskyldur Innlent Ná ekki að leika árangur Wagner eftir Erlent Vonsviknir ferðamenn og reiði út í Icelandair vegna hækkunar fargjalda Innlent Arnarflug lifað lengst í samkeppni við Icelandair Innlent Tilkynnt um dróna yfir Keflavíkurflugvelli Innlent Fleiri fréttir Eftirköstin af gjaldþroti Play og friðaráætlun á Gasa Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Áhyggjur landsmanna af útbreiðslu hernaðarátaka í Evrópu aukast Hættir sem þingflokksformaður Sundlaugar borgarinnar verði bættar fyrir ungbarnafjölskyldur Hópslagsmál og hundaárás Vonsviknir ferðamenn og reiði út í Icelandair vegna hækkunar fargjalda Arnarflug lifað lengst í samkeppni við Icelandair Fall Play frá öllum hliðum Tilkynnt um dróna yfir Keflavíkurflugvelli Þriggja ára fangelsi: Tók ekki mark á lygilegri frásögn Neyðast til að millilenda, tapaður peningur og rándýr flug heim Lítur svo á að hann njóti ekki trausts og hefur beðist lausnar Banaslys á Skagavegi 2024: Drukknaði eftir að hafa misst stjórn í beygju Sjokk, stress og særindi í Leifsstöð Bein útsending: Lýðheilsuvísar 2025 kynntir Ekki erfitt að vera föst í 25 gráðum en ástæðan sorgleg „Óvænt og líka mjög leiðinlegt“ Play hættir að fljúga, hundruð missa vinnuna og strandaglópar í Leifsstöð Föst í Portúgal: „Siðlaust“ að fljúga vélunum út í morgun Fara yfir stöðuna vegna Play og skipuleggja sig Bílstjórinn þrettán ára Vísað burtu af hóteli og svo handtekinn í sameign 29 prósent heimila skipuð einstæðingum: „Meðvituð ákvörðun til að njóta frelsis“ Aldrei neinn afsláttur gefinn í flugprófunum Allt niður í þriggja mánaða fiðluleikara „Virðist bitna á saklausum ferðamönnum“ „Ákveðinn miski“ að geta ekki treyst vatninu Flúði próflaus undan lögreglu með einum of marga farþega þegar bíllinn valt Umfangsmiklar árásir og símengað neysluvatn Sjá meira
Hver á Ísland? Þessi naíva spurning hefur æ oftar skotið upp kollinum eftir því sem umræðan um eignarhald á jörðum verður háværari. Sú umræða hefur lotið sömu lögmálum og svo margar aðrar hér á landi, einstök tilvik hafa komið upp og um skamma hríð hefur öll umræðan snúist um þau og allir haft skoðun á þeim. Nokkuð hefur þó skort á heildstæða umfjöllun um hvernig eignarhaldi á íslensku landi er háttað. Umræðan hefur þannig ráðist af ytri aðstæðum. Kanadískur auðmaður kaupir orkufyrirtæki og þá magnast upp umræðan um eignarhald á auðlindum í jörðu. Kínverskur auðmaður vill kaupa stóra jörð á Norðausturlandi og umræðan snýst um hvort útlendingar megi eiga íslenskar jarðir. Gallinn við umræðu af þessu tagi er sá að hún veltir aðeins upp einum fleti og, líkt og með svo mörg mál hér á landi, hún gleymist fljótt. Fréttablaðið ákvað að reyna að svara þessari einföldu spurningu: Hver á Ísland? Það þarf ekki að fara í grafgötur með það að umræða síðustu mánaða og ára kveikti þá spurningu. Til að gera sér grein fyrir stöðunni þarf hins vegar að kafa dýpra ofan í eignarhald á landi og þá kemur í ljós að það er ansi óljóst.6.500 lögbýli Á Íslandi voru um síðustu áramót skráð 6.449 lögbýli í lögbýlaskrá Þjóðskrár. Þessi tala hefur haldist nokkuð óbreytt undanfarin ár. Í skýrslu Bændasamtaka Íslands um eignarhald á jörðum, framleiðslu og þróun hennar, frá árinu 2006, kemur fram að það ár eru lögbýli 6.496. Sá fjöldi hafði verið nokkurn veginn óbreyttur í einn og hálfan áratug á undan, þau voru 6.469 árið 1990, en hafði þá fjölgað frá árinu 1980 þegar þau voru 6.391. Hér er hins vegar komið að fyrsta vandanum við að komast að eignarhaldi á jörðum. Öll lögbýli eru jarðir, en allar jarðir eru ekki lögbýli. Um þetta eru mismunandi skrár, lögbýla- og fasteignaskrá, og til að flækja hlutina enn frekar hafa jarðir úr þeirri síðarnefndu verið teknar saman í jarðaskrá. Nánar verður komið inn á flækjuna í skráningarmálum síðar í þessum greinaflokki, en hér er talað jöfnum höndum um jarðir og lögbýli þó átt sé við það síðarnefnda. Jarðir í fasteignaskrá eru því fleiri en lögbýlin, eða 7.607 á móti 6.449. Þegar eignarhaldið er skoðað kemur berlega í ljós að langflest lögbýli á Íslandi eru í eigu opinberra aðila. Af þessum tæplega 6.500 lögbýlum eiga þeir 619 að fullu. Þar af á ríkið stærstan hluta, eða 312. Það er þó ekki svo einfalt að svara spurningunni um hver eigi Ísland með svarinu ríkið. Það flækir málin að lögbýli eru skráð á kennitölur, sem segir ekki alla söguna. Á bak við kennitölu eignarhaldsfélags geta verið fjölmargir aðilar, innlendir sem erlendir. Ríkið er til dæmis eigandi að tuttugu jörðum í viðbót, að hluta, og svo á það jarðir, að fullu eða hluta, í gegnum ýmsa sjóði á sínum vegum. Ríkisjörðum hefur fækkað heilmikið, ríkið hefur verið að selja jarðir. Árið 1996 átti ríkið til dæmis 638 jarðir. Ríkisjörðum hefur því fækkað um helming.Meirihluti í eigu margra Í gegnum aldirnar hefur það án efa verið reglan að á bak við hverja jarðeign hafi verið einn eigandi. Sú er ekki raunin í dag. Í skriflegu svari atvinnu- og nýsköpunarráðuneytisins við fyrirspurn Ásmundar Einars Daðasonar, þingmanns Framsóknarflokksins, um eignarhald bújarða, kemur fram að tæplega 39 prósent jarða í fasteignaskrá eru með einn eiganda. Þarna kemur reyndar fram munur á skilgreiningum, eins og áður er komið inn á, fleiri jarðir eru á landinu en lögbýli. Af svarinu má hins vegar sjá að í dag er algengara að jarðir séu í eigu fleiri en eins aðila, líkt og sjá má á töflunni hér fyrir ofan. Þetta flækir málið þegar horft er til breytinga á eignarhaldi. Telst það sala á jörð þegar ættingjar kaupa hlut annars ættingja? Eða þegar eigendum að jörð fækkar úr fimm í fjóra?
Mest lesið Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Innlent Tugir drengja fastir í rústum skóla sem hrundi til grunna Erlent Hættir sem þingflokksformaður Innlent Leiðtogar fagna áætluninni en bíða svara frá Hamas Erlent Hópslagsmál og hundaárás Innlent Sundlaugar borgarinnar verði bættar fyrir ungbarnafjölskyldur Innlent Ná ekki að leika árangur Wagner eftir Erlent Vonsviknir ferðamenn og reiði út í Icelandair vegna hækkunar fargjalda Innlent Arnarflug lifað lengst í samkeppni við Icelandair Innlent Tilkynnt um dróna yfir Keflavíkurflugvelli Innlent Fleiri fréttir Eftirköstin af gjaldþroti Play og friðaráætlun á Gasa Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Áhyggjur landsmanna af útbreiðslu hernaðarátaka í Evrópu aukast Hættir sem þingflokksformaður Sundlaugar borgarinnar verði bættar fyrir ungbarnafjölskyldur Hópslagsmál og hundaárás Vonsviknir ferðamenn og reiði út í Icelandair vegna hækkunar fargjalda Arnarflug lifað lengst í samkeppni við Icelandair Fall Play frá öllum hliðum Tilkynnt um dróna yfir Keflavíkurflugvelli Þriggja ára fangelsi: Tók ekki mark á lygilegri frásögn Neyðast til að millilenda, tapaður peningur og rándýr flug heim Lítur svo á að hann njóti ekki trausts og hefur beðist lausnar Banaslys á Skagavegi 2024: Drukknaði eftir að hafa misst stjórn í beygju Sjokk, stress og særindi í Leifsstöð Bein útsending: Lýðheilsuvísar 2025 kynntir Ekki erfitt að vera föst í 25 gráðum en ástæðan sorgleg „Óvænt og líka mjög leiðinlegt“ Play hættir að fljúga, hundruð missa vinnuna og strandaglópar í Leifsstöð Föst í Portúgal: „Siðlaust“ að fljúga vélunum út í morgun Fara yfir stöðuna vegna Play og skipuleggja sig Bílstjórinn þrettán ára Vísað burtu af hóteli og svo handtekinn í sameign 29 prósent heimila skipuð einstæðingum: „Meðvituð ákvörðun til að njóta frelsis“ Aldrei neinn afsláttur gefinn í flugprófunum Allt niður í þriggja mánaða fiðluleikara „Virðist bitna á saklausum ferðamönnum“ „Ákveðinn miski“ að geta ekki treyst vatninu Flúði próflaus undan lögreglu með einum of marga farþega þegar bíllinn valt Umfangsmiklar árásir og símengað neysluvatn Sjá meira