Gremja vísindasamfélagsins í garð niðurskurðar stjórnvalda til tækni- og vísindasjóða braust fram í gær þegar ný stefna Vísinda- og tækniráðs var kynnt á Rannsóknaþingi Rannís í gær. Á sama tíma og fundar­menn lofuðu stefnumörkun til ársins 2016 var sagt að hún væri í raun orðin tóm, af þeim sökum að útilokað sé að framfylgja henni vegna fjársveltis.



Fyrsta orðið

Illugi Gunnarsson, mennta- og menningarmálaráðherra, átti fyrsta orðið á vísindaþinginu og ljóst var að hann var meðvitaður um það sem koma skyldi. Sagði hann í erindi sínu að framlög til rannsókna- og tæknisjóða væru í sögulegu hámarki ef frá er talið árið 2013. Þá hafi þau hækkað vegna fjárfestingaráætlunar fyrri ríkisstjórnar en Alþingi hafi metið stöðuna svo að ríkisreksturinn yrði í jafnvægi eftir hallarekstur síðustu ára. Þetta hafi brugðist og þvert á móti þurfi enn að glíma við að loka fjárlagagati. „Það gerir sér það enginn að leik, eða af misskilningi, að draga úr fjárveitingum til svo mikilvægra málaflokka,“ sagði Illugi.



Stefna stjórnvalda

Guðrún Nordal, formaður vísindanefndar, og Sveinn Margeirsson, formaður tækninefndar, kynntu stefnu Vísinda- og tækniráðs til næstu fjögurra ára. Hún er niðurstaða mikillar vinnu og var lofuð af öllum sem til máls tóku á þinginu.

Guðrún sagði um stefnu stjórnvalda að ræða, enda samþykkt af ráðherrum sex ráðuneyta. „Ég segi þetta til að ítreka að stefnan er samþykkt af ríkisstjórninni og því verðum við að fylgja henni fast eftir gagnvart stjórnvöldum. Stefnan verður að ná að hljóma inn í Alþingi og hafa áhrif á gerð fjárlaga, en þar birtist auðvitað stefna stjórnvalda með skýrustum hætti,“ sagði Guðrún, en í pallborðsumræðum á eftir kynningu þeirra Guðrúnar og Sveins braust óánægja fundarmanna út.



Þegar spurt var um hvort hægt væri að ná markmiðum sem birtast í stefnu Vísinda- og tækniráðs í ljósi þess að búið er að skera niður um 20%, um fjóra milljarða, frá 2008 til 2012, voru viðbrögðin skýr.



Þórarinn Guðjónsson, formaður Vísindafélags Íslendinga, rammaði kannski inn það sem margir voru að hugsa. „Ég held að það sé kraumandi óánægja hjá mörgum. Spurt var hvort hægt væri að framfylgja stefnunni. Það er útilokað eins og mál standa, en ég vil lýsa yfir ánægju með vinnu vísinda- og tækniráðs […].“



Útbreiddar áhyggjur

Kristín Ingólfsdóttir, rektor Háskóla Íslands, sagði að þrátt fyrir að stefnan hafi verið mörkuð þá sé það erfiðasta eftir, og nefndi verkefnaáætlun sem er næsta skref. „Ef við ætlum að geta framfylgt þessari stefnu þá er brýnt að skilgreina farareyri til ferðarinnar og hvernig hann verður fenginn. Það er gott að heyra orð ráðherra um að um sé að ræða bestu fjárfestinguna fyrir samfélagið sem svo skilar okkur grundvelli þekkingarhagkerfis,“ sagði Kristín.



Magnús Gottfreðsson, læknir og prófessor við Háskóla Íslands, benti á að stefnan lægi fyrir og óþarfi að ræða hana sérstaklega enda ekki um hana nokkur ágreiningur. „Vandamálið er ekki þar. Ég held að það liggi í augum uppi að ef við erum ekki með nægjanlegan opinberan stuðning við grasrótarstarf, menntun og vísindalegt uppeldi frá grunnskóla og upp úr þá verður árangurinn eftir því. Þetta er staðreynd sem við verðum að horfast í augu við. Það er ágætt að koma saman og sameinast um framfaramál en þetta verður að skila sér í reynd. […] Ég held að við verðum að læra af þeim sem hafa gengið í gegnum svipaðar krísur. Finnar hafa komið hér og gefið góð ráð, og það liggur fyrir hvað þeir gerðu og hver árangurinn var. Við verðum að taka okkur taki og fylgja því sem kallað er í læknisfræðinni gagnreyndar upplýsingar. Við vitum hvað virkar og þurfum ekki að finna upp séríslenska leið sem gengur þvert á almenna skynsemi.“