Hlúum að fjársjóðnum

Gunnar Þór Jóhannesson, Stefán Pálsson og Helga Björnsdóttir skrifa um nýtt félag stundakennara á háskólastigi Háskóli Íslands er ein af lykilstofnunum íslensks samfélags. Þessi sannindi þreytast ráðamenn ekki á að rifja upp, í það minnsta á tyllidögum, og þau eru leiðarstefið í þriggja ára átaksverkefni Háskólans sem rektor kynnti á fullveldisdaginn 2008 undir yfirskriftinni „Fjársjóður til framtíðar“. Í ræðu sinni útskýrði Kristín Ingólfsdóttir að fjársjóðurinn væri í raun „sú auðlegð sem býr í öflugu starfsliði Háskóla Íslands“.

Karlotta brennur yfir

Karlotta vinkona mín skrapp um daginn á námskeið í jólakonfektgerð. Þar hitti hún gamla skólasystur úr menntó og sú hafði einhvern tímann heyrt að Karlotta ætti orðið hvað – þrjú börn, ekki satt? Og búin að gifta sig, já, hvað heitir aftur maðurinn þinn? Augnablik leið og Karlotta opnaði munninn til að svara en ekkert svar kom. Í staðinn fyrir nafnið á manninum sem hún hefur búið með undanfarin tólf ár kom bara svona vandræðalegt uhuuu…m. Því nákvæmlega þessu smáatriði – nafninu á ástkærum eiginmanni og barnsföður – var alveg stolið úr höfðinu á henni. Og komst ekki þangað aftur fyrr en hún las það á póstkassanum heima. Æjá, Friðrik, alveg rétt.

OR og ábyrgð meirihlutans

Sigrún Elsa Smáradóttir skrifar um málefni Orkuveitu Reykjavíkur Skuldir OR hafa fjórfaldast á kjörtímabilinu og skuldsetningarhlutfallið (langtímaskuldir á móti eigin fé) sexfaldast. Sú niðurstaða sem greiningardeild Arion banka kemst að í greiningu sinni á fjárhagsstöðu OR staðfesti viðvaranir sem fulltrúar Samfylkingar í stjórn OR hafa haft á lofti síðan 2006. Eða frá því fyrsta viljayfirlýsingin við Norðurál um álver í Helguvík kom fyrir stjórn OR og var samþykkt af fulltrúum Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks. En þeir samningar hafa keyrt framkvæmdir OR áfram. Í bókun sem ég lagði fram við afgreiðsluna 2006 óska ég eftir upplýsingum um áhrif virkjanaframkvæmda á efnahag Orkuveitu Reykjavíkur, sérstaklega eiginfjárhlutfall fyrirtækisins til lengri tíma og meðan á framkvæmdum stæði og að þessi áhrif yrðu skoðuð í samhengi við önnur fjárfestingaráform fyrirtækisins. Ég spurði: „Hvar liggja þolmörk fyrirtækisins í fjárfestingu? Huga verður að því að fjárfestingar fyrirtækisins á ýmsum sviðum, þótt arðsamar séu til lengri tíma, leiði ekki til þess að grípa þurfi til sérstakra aðgerða til að auka eigið fé fyrirtækisins." Þessi bókun þótti hlægileg á sínum tíma og var hunsuð.

Hugrekki óskast

Árið sem er að líða undir lok hefur einkennst öðru fremur af ákvörðunarfælni og hugleysi. Göran Person, fyrrverandi forsætisráðherra Svíþjóðar, ráðlagði okkur fyrir ári að draga ekki ákvarðanir, það yrði okkur dýrkeypt. Sú virðist þó hafa orðið raunin og nú fyrst, nokkrum dögum fyrir jól, hefjast umræður um fjárlögin 2010.

Virðisaukaskatt á fólksflutninga

Þegar lög nr. 50/1988 um virðisaukaskatt voru lögfest á Alþingi Íslendinga var þeim ætlað að leysa af hólmi lög um söluskatt sem höfðu verið í gildi síðan 1960.

Veröldin vill samning sem heldur

Í dag, 12. desember, klukkan 17.30, mun Íslandsdeild Attac-samtakanna, í samvinnu við Náttúruverndarsamtök Íslands og netsamfélagið Avaaz.org, standa fyrir kertaljósavöku á Lækjartorgi, í Reykjavík.

Hriflupólitík eða málefnapólitík?

Í Guðsgjafaþulu segir frá því að Íslandsbersa þótti unun að því að hlusta á öndvegismenn íslenskrar endurreisnar ræða um samskipti við ríkisstjórnina, svipað og menn tala um smalatíkina sína.

Yfirborðskenndur málflutningur

Í leiðara Fréttablaðsins hinn 12.09.2009 stillir Jón Sigurðsson Icesave-málinu þannig upp að annaðhvort sé gengið að ýtrustu kröfum Breta og Hollendinga eða öll okkar viðskipti við Evrópuþjóðir séu sett í uppnám og þá þurfi að leita nýrra markaða fyrir framleiðsluvörur Íslendinga.

Guðinn í vélinni

Undanfarið ár hefur gengisfall ýmissa orða og hugtaka jafnvel verið enn brattara en varð á krónunni í fyrra. Orð sem áður voru dýr, til dæmis, svik, landráð og þjóðargjaldþrot, er nú farið með sem hvert annað klink í umræðunni. Fyrir vikið er þunginn farinn úr þeim.

Best geymda leyndarmálið

Ríkisstjórn Íslands tekur ekki sameiginlegar ákvarðanir. Hún er ekki fjölskipað stjórnvald, eins og það heitir á lagamáli. Ég er ekki frá því að þessi staðreynd sé eitt best geymda leyndarmál íslenskrar stjórnskipunar. Þetta þýðir að hver ráðherra ber sín mál – oftast án undanfarandi kynningar – inn á fund ríkisstjórnar og fær þau samþykkt umorðalaust. Á þessu eru undantekningar, t.d. getur annar ráðherra beitt neitunarvaldi, eða mál eru af þeirri stærð að formenn stjórnarflokkanna þurfi að véla um þau. Hefðin kennir að ráðherrar í ríkisstjórn Íslands skipti sér sem minnst af ábyrgðarsviði kollega sinna, nema þau skarist með einhverjum hætti. Ég fæ ekki séð að það hafi breyst mikið á liðnum mánuðum.

Stöndum vörð um grunnskólann

Örfá ár eru frá því að við Íslendingar náðum því takmarki að kennslustundir grunnskólanema væri jafnmargar og í nágrannalöndum okkar. Því kemur það eins og köld vatnsgusa að sveitarstjórnarmenn á landsbyggðinni geri það að tillögu sinni að fækka þeim aftur. Á liðnum árum hafa kannanir sýnt að nemendur hér á landi standa jafnöldrum sínum að baki í nokkrum námsgreinum.

Umhverfisvá – 350 klukknaslög

Í tilefni af loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna sem nú stendur yfir í Kaupmannahöfn verður kirkjuklukkum víða um heim hringt 350 sinnum nk. sunnudag 13. desember kl. 15 að staðartíma til að minna á þá umhverfisvá sem steðjar að jarðarbúum vegna hlýnunar andrúmsloftsins. Hér á landi verður klukkum hringt í mörgum kirkjum landsins.

Ábending til fulltrúa hluthafa

Þegar uppgangur er í efnahagslífinu hættir stjórnum og stjórnendum fyrirtækja til að gleyma sér við stækkun og þenslu fyrirtækja og huga ekki nægilega að innra skipulagi. Áhættumat og innri ferlar í fyrirtækinu fá ekki nauðsynlega athygli og hagsmunir hluthafa eru ekki hafðir að leiðarljósi.

Stuðningur við ungmenni

Öllum er ljóst að það eru erfiðir tímar í íslensku samfélagi sem kalla á aðhald og niðurskurð á mörgum sviðum. Í þessu ástandi skapast hætta á að þeir sem ekki hafa bolmagn til að berjast fyrir rétti sínum fari halloka. Skyndilausnir verði leiðandi í ákvörðunum stjórnvalda og stofnana á kostnað framtíðarinnar.

Þjóð meðal þjóða

Augu heimsins beinast nú að loftslagsráðstefnunni í Kaupmannahöfn þar sem fram fer fimmtánda aðildarríkjaþing loftslagssamnings Sameinuðu þjóðanna.

Tölfræði aðskilnaðar ríkis og kirkju

Nú fyrir skömmu birtust stórmerkilegar tölur um viðhorf þjóðarinnar til sambands ríkis og kirkju. Samkvæmt Capacent Gallup mælist nú 74% fylgi við aðskilnað. Raunar hefur alltaf verið meirihluti fyrir aðskilnaði og yfirleitt hafa um tveir þriðju þjóðarinnar verið fylgjandi breyttu kirkjufyrirkomulagi. Fyrir tveimur árum kom hins vegar könnun þar sem fylgið mældist einungis 51%.

Börn og velferð í forgangi

Velferðarsviði Reykjavíkurborgar verður ekki gert að skera niður í útgjöldum á næsta ári, heldur er hækkun á ramma sviðsins. Þannig vill meirihluti Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks standa vörð um börn og velferð á því erfiða ári sem framundan er. Það er hins vegar eðlilegt og ábyrgt að ætlast til þess að sviðið skoði vandlega rekstur sinn, beiti ríku aðhaldi og forgangsraði, frá verkefnum sem ekki teljast til grunnþjónustu og yfir í verkefni þar sem þjónusta hefur aukist eða er líklegt að muni aukast. Slík forgangsröðun er eðlilegt verkefni allra einstaklinga, fyrirtækja og stofnana í því árferði sem nú ríkir.

Óðinn - gimsteinn til varðveislu

Á fjárlögum 2010 verður 5 m.kr. fjárveiting til varðveislu varðskipsins Óðins felld niður miðað við óbreytt fjárlagafrumvarp.

Tækifæri til áhrifa í Reykjavík

Í Reykjavík fer fram mikilvæg tilraun til aukins íbúalýðræðis með því að gefa öllum Reykvíkingum sextán ára og eldri tækifæri til áhrifa á forgangsröðun verkefna í þeirra hverfi. Þetta er í fyrsta skipti hér á landi sem íbúum sveitarfélags gefst slíkt tækifæri. Kosningunni, sem er bindandi, lýkur mánudaginn 14. desember. Hún fer fram á heimasíðu Reykjavíkurborgar www.reykjavik.is/kjostu og í bókasöfnum eða þjónustumiðstöðvum borgarinnar.

Ný sérkennslustefna leikskóla

Forgangsmál í leikskólum borgarinnar er að hvert barn fái þjónustu við sitt hæfi. Ef grunsemdir vakna um að sérkennslu sé þörf er strax sett af stað athugun í leikskólanum og starfsfólk hefur tafarlaust vinnu með barninu.

Framþróun eða stöðnun?

Hinn 14. nóv. sl. birtist grein eftir mig í Fréttablaðinu þar sem ég færði rök fyrir því að ekki borgaði sig að slá stjórnlagaþingi á frest líkt og forsætisráðherra hefur nú talað fyrir. Einnig gagnrýndi ég þá aðferð sem tilgreind er í frumvarpi til laga um ráðgefandi stjórnlagaþing.

Að baka tóm vandræði

Spunameistarar Samfylkingarinnar finna sífellt ný orð til að slengja fram úr fjóshaugnum sínum. Þau nýjustu eru „kvenfyrirlitning" og „drengjaremba", sem óspart er atað á Framsóknarmenn. Ástæðan er gagnrýni okkar á vinnubrögð og þekkingarskort Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra og margra stjórnarliða í Icesave-málinu.

Alvara lífsins

Nú er fyrsti dómurinn fallinn. Héraðsdómur Reykjavíkur hefur dæmt tvo starfsmenn Kaupþings til átta mánaða óskilorðsbundinnar fangelsisvistar fyrir markaðsmisnotkun. Í niðurstöðu dómsins segir: „Brot ákærðu eru alvarleg og var brotið gegn trausti fjárfesta í peningamarkaðssjóðnum sem hér um ræðir og almennt á verðbréfamarkaði. …Þá voru brotin ítrekuð… Þótt hvorugur þeirra hafi haft persónulegra hagsmuna að gæta við framningu brotanna þykir háttsemi þeirra sýna styrkan og einbeittan brotavilja."

Eyðslan þín er vinnan mín

Á undanförnum mánuðum hefur kaupmáttur launafólks dregist saman og fyrirséð er að þessi kaupmáttarskerðing mun halda áfram og ekki skal gert lítið úr því að mörg heimili eiga erfitt með að láta enda ná saman. Hins vegar er það jafnframt staðreynd að mörg heimili lentu ekkert illa í hruninu og samkvæmt gögnum frá Seðlabankanum er greitt eðlilega og með óbreyttum hætti af um 80 prósent allra íbúðarlána.

Drengirnir á Alþingi

Síðasta vika hefur farið í umræðu um Icesave, reynt hefur á þolrifin í málþófi og margt verið sagt. Sumt nokkuð gáfulegt, annað miður gáfulegt og á stundum hefur maður skammast sín fyrir sinn annars góða vinnustað.

Norræn samvinna

Ísland hefur ekki tekið varnar- og öryggismálum sínum nógu föstum tökum eftir brotthvarf bandaríska hersins. Skýrsla Thorvalds Stoltenberg, fyrrverandi utanríkisráðherra Noregs, um norræna samvinnu í utanríkis- og öryggismálum er mikilvægt framlag til þeirrar endurskoðunar sem þarf að eiga sér stað. Skýrslan var skrifuð að beiðni utanríkisráðherra Norðurlandanna og markmið hennar var að setja fram tillögur um með hvaða hætti norrænu ríkin gætu eflt samstarf sitt til að bregðast við framtíðarverkefnum á þessu sviði. Það er mat okkar að hún hafi ekki fengið nægjanlega umræðu í samfélaginu og að íslensk stjórnvöld þurfi að taka afstöðu til þeirra tillagna sem koma fram í skýrslunni með langtíma hagsmuni Íslands í huga.

Mansalsskýrslan

Nú í september kynnti Rauði kross Íslands rannsókn sína um mansal á Íslandi sem unnin var í samstarfi við Rannsóknastofu í kvenna- og kynjafræðum við Háskóla Íslands (RIKK). Niðurstöðurnar eru sláandi, enda í fyrsta sinn sem teknar eru saman markvissar upplýsingar um eðli og umfang mansals hérlendis. Tilviljun ein réð því að skömmu síðar komst upp um mansalsmál á Suðurnesjum sem tók af allan vafa um að slíkt tíðkaðist hér og væri hluti af skipulagðri glæpastarfsemi.

Tími hugmyndafræði eða hagsýni?

Á næstu dögum verða teknar til umfjöllunar á Alþingi tillögur stjórnvalda um aðgerðir til að brúa fjárlagahallann sem blasir við ríkissjóði. Verkið er ekki öfundsvert. Frekari skuldasöfnun er ekki í boði og því ætti enginn að velkjast í vafa um mikilvægi þess að vel takist til við hagræðingu í rekstri hins opinbera. Valmöguleikarnir í þessum efnum eru tiltölulega einfaldir; auknar tekjur, minni útgjöld eða hvort tveggja. Það er hins vegar erfiðara að meta hvers konar útfærsla af þessum leiðum skilar bestum árangri og eru skoðanir þar skiptar.

Orsakir vanda

Rekja má ýmsar orsakir þess ástands sem nú ríkir í þjóðfélaginu. Því miður hafa bæði stjórnvöld og almenningur í gegnum tíðina hugsað mest um að fást við afleiðingar vandans í stað þess að athuga orsakirnar. Vinnan og umræður hafa oftar en ekki snúist um aukaatriði í stað aðalatriða. Þegar spurt er um ábyrgð bendir gjarnan hver á annan. Hér verða nokkur veigamikil atriði sem mega teljast helstu orsakavaldar óefnanna.

Ógnar niðurskurður öryggi sjúklinga?

Fram undan er mikill niðurskurður í heilbrigðiskerfinu. Forstjóri Landspítala hefur gert ítarlega grein fyrir þeim aðgerðum sem þar hefur verið gripið til og þess sem er í deiglunni, ef stjórnvöld slá ekkert af framkominni hagræðingarkröfu.

Dregið úr áhættu

Allt frá því samkeppnisyfirvöld ákváðu að Orkuveita Reykjavíkur mætti ekki eiga allan þann hlut í Hitaveitu Suðurnesja, sem keyptur var um mitt ár 2007, hefur raunverulegt verðmæti hans verið óvisst. Þvinguð sala er ekki heppileg.

Ný og virkari velferð

Á undanförnum árum hefur spurningin um það hvað einkenni norræn velferðarkerfi orðið áleitnari. Sumir hafa viljað meina að til sé norrænt velferðarlíkan sem slái við öðrum velferðarkerfum og þá hefur verið spurt hvernig þetta líkan eiginlega sé?

Lítið eitt meira um Lottó

Framkvæmdastjóri Golfsambands Íslands sendir mér svolitla kveðju í Fréttablaðinu, mánudaginn 7. desember, vegna greinar, sem ég skrifaði í það ágæta blað um aðdraganda Lottósins á sínum tíma. Þar var þeirri skoðun lýst að tímabært væri nú að endurskoða skiptingu hagnaðar af þessari lögvernduðu peningamaskínu, sem beinir gríðarlegu fjármagni meðal annars til íþróttahreyfingarinnar. Hann segir að ég hafi vondan málstað að verja. Ef tekið er mið af því hve margir hafa þakkað mér fyrir þessa litlu grein, þá hlýt ég að telja málstaðinn nokkuð góðan og mig í góðum félagsskap. Ekkert er hrakið af því sem fram kom í grein minni. Lögverndað einkaleyfi til lottóreksturs jafngildir beinum ríkisstyrk.

Satan í kerfishruninu

Þriggja manna nefnd situr nú kófsveitt við að finna út hverjum bankahrunið er að kenna. Nefndin er búin að svitna heillengi yfir þessari risastóru spurningu og fresta því að birta niðurstöðuna einu sinni. Sumt er svo hrikalega viðkvæmt í uppgreftri nefndarinnar að það má ekki segja frá því fyrr en árið 2090. Á alveg að drepa mann með þessu gríni?

Skemmtiatriði í sveitarstjórnum

Nú þegar litið er til komandi kosninga í sveitarstjórnir á Íslandi í vor kann öllum sanngjörnum mönnum að vera ljóst að illa höfum við nýtt tækifæri til sameiningar sveitarfélaga á liðnum árum. Nýlegar uppákomur í sveitarstjórnum í stærri og smærri sveitarfélögum vísa til þess að þar gildi önnur sjónarmið oft en þau að láta hag fjöldans ráða, þar fari fyrst á áhugalista sveitarstjórnarmanna þrengri sjónarmið, jafnvel smáskítleg persónuleg valdaþrá.

Fá þeir fátækustu ekki hækkun?

Í fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar fyrir árið 2010 kemur fram að þeir fátækustu fá enga hækkun á sinni framfærslu sem er og verður 115.567 kr. á mánuði. Svo virðist sem núverandi meirihluti í Reykjavík hafi hvorki áhuga né skilning á aðstæðum þeirra sem fátækastir eru í samfélaginu og hafa því hafnað tillöguflutningi okkar fulltrúa Samfylkingarinnar um hækkun fjárhagsaðstoðar. Við höfum lagt til hækkun í samræmi við hækkun lágmarkslauna eða um 13.500 á mánuði og yrði þá grunnurinn 129.067 kr.

Öfugmæli í Fréttablaðinu og á ÍNN

Í forystugrein Fréttablaðsins 17.11 skrifar Jón Kaldal grein um ESB og vænir þar samtökin Heimssýn, um að haga sér eins og sértrúarsöfnuður. Ég geri ráð fyrir því að JK sé Samfylkingarmaður og stuðningsmaður aðildar eftir þessum skrifum að dæma.

Þögn er sama og samþykki

Á síðustu vikum hafa greinar verið birtar í tilefni 16 daga átaks gegn ofbeldi. Mörg góð samtök eru að vinna þarft og gott starf í íslensku samfélagi bæði til að fyrirbyggja kynbundið ofbeldi og hjálpa þeim sem beittir eru ofbeldi. Starf Blátt áfram felst í því að fyrirbyggja kynferðislegt ofbeldi og leggur helst áherslu á að fræða fullorðna um hvernig hægt er að fyrirbyggja kynferðislegt ofbeldi á börnum.

Mikilvægur hlekkur í keðjunni

Fanný Gunnarsdóttir skrifar um dagforeldra Dagforeldrar í Reykjavík bjóða foreldrum yngstu borgaranna upp á raunhæfan valkost, daggæslu í öruggu umhverfi. Margir foreldrar sjá dvöl hjá dagforeldri sem heimilislega og mjúka aðlögun ungbarna að dagvistarkerfi borgarinnar.

Verðum að velja

Málþóf hefur staðið yfir á Alþingi um Icesave. Meirihluti ríkisstjórnarinnar á að axla ábyrgð á ákvörðun. Stjórnarandstaðan á að sýna andstöðu á ábyrgan hátt með atkvæði sínu. Það er skaðlegt fyrir þjóðina að slíkt mál sé tafið.

Röng umræða um fjölmiðla

Gunnar Hersveinn skrifar um fjölmiðla Íslendingar glata sorglega oft tækifærum til að rökræða málin. Ástæðan er sú að boðberar válegra tíðinda eru skotnir um leið og þeir birtast. Íslenskir fjölmiðlar eru í kreppu en ef einhver gerir athugasemdir við vinnubrögð þeirra er sá hinn sami annaðhvort hunsaður eða gerður tortryggilegur. Það er líkt og hugrekki þurfi til að taka þátt í lýðræðislegri umræðu á Íslandi.

Pollamótatímabilið er hafið

Það er synd að segja að leiðir að næststærsta íþróttahúsi landsins séu greiðar. Egilshöllin hafði ekki beinlínis heillað mig til aðsóknar, fyrri tilraunir enduðu í stórkostlegri umferðarteppu þar sem lagt var við grunn Korputorgs og svo öslað yfir mýrar og skurði til að komast að hinu mikla húsi. Nú var þó akfært hjá görðum Grafarvogsbúa, húsgörðum, gömlum kartöflugörðum og kirkjugarði. Það var kalt í lofti og keppnismaður í baksætinu var að hefja mótaferil sinn í réttum búningi, sokkum og öllu saman.

Komin til að vera bókin

Opið bréf til karlmanna

Kæri bróðir. Miðvikudaginn 25. nóvember fór ég í göngu. Þetta var góð ganga, bjartsýni, blöðrur og stjörnuljós einkenndu hana en það var annað sem ég staldraði við. Það var sú staðreynd að aðeins örfáir karlmenn tóku þátt í henni. Kannski hefði það ekki skipt öllu máli ef ekki hefði verið um að ræða göngu gegn kynbundnu ofbeldi.

Klípa forsetaembættisins

Forseti Íslands er í nokkurri klípu þegar kemur að staðfestingu ríkisábyrgðarlaganna vegna Icesave-skulda Landsbankamanna.