Hylla framlag læknisins til skipulags fyrir einni öld Gunnþóra Gunnarsdóttir skrifar 10. desember 2016 14:15 Ásdís Hlökk telur áhugavert fyrir alla sem vinna við skipulagsmál að kynna sér tillögur Guðmundar Hannessonar læknis. Vísir/GVA Skipulagið hans Guðmundar kemur lygilega vel undan öldinni og hefur staðist vel tímans tönn,“ segir Ásdís Hlökk Theódórsdóttir skipulagsfræðingur. Þar á hún við hugmyndir sem Guðmundur Hannesson læknir setti fram í ritinu Um skipulag bæja sem út kom árið 1916. Það hefur nú verið gefið út aftur, auk annars rits, Aldarspegils, þar sem nútímafólk eins og Ásdís metur þessar hundrað ára gömlu hugmyndir. En veit hún af hverju lækninum voru skipulagsmál svona hugleikin? „Þegar Guðmundur var í sínu námi í Danmörku þá setti hann sig vel inn í það nýjasta sem var að gerast í skipulagskenningum og uppbyggingu bæja í Evrópu. Afleiðingar iðnvæðingarinnar voru þar skýr, miklir flutningar fólks úr sveitum í borgir og við farsóttir var að etja sem stöfuðu af óheilnæmu húsnæði, skorti á hreinu vatni og ófullnægjandi fráveitum. Því voru náin tengsl milli viðfangsefna í skipulagsvinnu og heilbrigðismálum. Það er eflaust þannig sem hans áhugi kviknar. Auk þess að koma út áðurnefndu riti 1916 var Guðmundur hvatamaður að fyrstu skipulagslögum landsins árið 1921. Með þeim varð til formleg nefnd sem var falið að vinna skipulag fyrir þéttbýlisstaði, kauptún og sjávarþorp. Sjálfur hlaut hann sæti í þeirri nefnd sem sérfræðingur á sviði heilbrigðismála. Hinir voru Guðjón Samúelsson, húsameistari ríkisins og Geir Zoëga vegamálastjóri. Þeir fóru um landið og unnu skipulag að meira og minna öllum þéttbýlisstöðum. Þær hugmyndir sem Guðmundur setti fram í bók sinni lágu þar til grundvallar og nefndin hvatti hreppsnefndir til að kynna sér bókina.“ Þótt þetta virðist hafa verið einfalt fyrirkomulag hvað stjórnsýslu varðar hrósar Ásdís Hlökk Guðmundi lækni fyrir víðsýni. „Hann er ekki bara að hugsa um línur og lagnir og lóðir og götur, hann hugsar um fagurfræði, jöfnuð, rekstur sveitarfélaga og þarfir atvinnulífsins. Þetta rit er ekkert gríðarlegt að vöxtum, rúmar 200 síður, en það kemur mörgu að og nú þegar öld er liðin frá útgáfu þess fannst okkur við hæfi að endurútgefa það og um leið að hylla framlag Guðmundar til þessa málaflokks. Lendingin var að fara í tveggja binda útgáfu, annað bindið er endurúrgefið rit Guðmundar en hitt nefnist Aldarspegill og þar eru fjögur úr bransanum með greinar. Ásdís Hlökk beinir sjónum að bæjarmynd og byggðamynstri, Pétur H. Ármannsson fjallar um húsagerð og hönnun, Salvör Jónsdóttir skoðar félagslega og efnahagslega þætti skipulagsmála og Dagur B. Eggertsson skrifar um tengsl lýðheilsu og skipulags. Loks bregða Páll Pétursson fyrrverandi ráðherra og Sigrún Magnúsdóttir umhverfisráðherra ljósi á persónu og lífshlaup Guðmundar Hannessonar. Guðmundur var afabróðir Páls og þau hjón búa að safni með bréfum sem fóru á milli þeirra bræðra. „Niðurstaða okkar allra er sú að það sé sérstakt hvað þessi maður var framsýnn og ég tel áhugavert fyrir þá sem vinna við skipulagsmál að kynna sér tillögur hans.“ Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 10. desember 2016. Menning Mest lesið „Ég dreg mig í hlé og fer bara og stofna kaffihús“ Lífið Gefi raunsanna mynd af stefnumótahremmingum trans kvenna Bíó og sjónvarp Kynfræðingur selur slotið á landsbyggðinni Lífið Grænmetisæta í 38 ár en ekki lengur Lífið Una Torfadóttir með sína útgáfu af Bubbalagi frá 1998 Lífið Sérfræðingar rýna í Bakgarðshlaupið: „Endamarkið er í hausnum á þér“ Lífið Magnús Árni selur sögufrægt hús með kastalaturni Lífið „Veit ekkert hvernig þessi ferð endar, en ég er samt mjög ánægð með að hafa lagt af stað“ Lífið Potter-stjarna harmar hvernig fór með Rowling Bíó og sjónvarp Sígó eftir hvern hring og undir lokin þurfti að lyfta Mari upp úr stólnum en hún hljóp af stað Lífið Fleiri fréttir Vilja vekja áhuga ungu kynslóðarinnar á töfrum klassískrar tónlistar Hildur, Rán og Ásta fá Barnabókaverðlaun Reykjavíkurborgar Bein útsending: Setning Barnamenningarhátíðar Besti vinur úlfanna hlakkar til að tengjast áhorfendum í Hörpu Nýr safnstjóri Listasafnsins á Akureyri Þau eru tilnefnd til Maístjörnunnar Eigandinn heltekinn af skrímslaverkunum hans Sindra Kveður Tjarnarbíó: „Of lítið og of seint“ Þessi voru tilnefnd til barna- og unglingabókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs Vatnið alltaf heillað þrátt fyrir mikla hræðslu Stórglæsilegar stjörnur á Eddunni Á ferð með mömmu hlaut níu Eddur Ætlar aldrei að setjast í helgan stein Sjá meira
Skipulagið hans Guðmundar kemur lygilega vel undan öldinni og hefur staðist vel tímans tönn,“ segir Ásdís Hlökk Theódórsdóttir skipulagsfræðingur. Þar á hún við hugmyndir sem Guðmundur Hannesson læknir setti fram í ritinu Um skipulag bæja sem út kom árið 1916. Það hefur nú verið gefið út aftur, auk annars rits, Aldarspegils, þar sem nútímafólk eins og Ásdís metur þessar hundrað ára gömlu hugmyndir. En veit hún af hverju lækninum voru skipulagsmál svona hugleikin? „Þegar Guðmundur var í sínu námi í Danmörku þá setti hann sig vel inn í það nýjasta sem var að gerast í skipulagskenningum og uppbyggingu bæja í Evrópu. Afleiðingar iðnvæðingarinnar voru þar skýr, miklir flutningar fólks úr sveitum í borgir og við farsóttir var að etja sem stöfuðu af óheilnæmu húsnæði, skorti á hreinu vatni og ófullnægjandi fráveitum. Því voru náin tengsl milli viðfangsefna í skipulagsvinnu og heilbrigðismálum. Það er eflaust þannig sem hans áhugi kviknar. Auk þess að koma út áðurnefndu riti 1916 var Guðmundur hvatamaður að fyrstu skipulagslögum landsins árið 1921. Með þeim varð til formleg nefnd sem var falið að vinna skipulag fyrir þéttbýlisstaði, kauptún og sjávarþorp. Sjálfur hlaut hann sæti í þeirri nefnd sem sérfræðingur á sviði heilbrigðismála. Hinir voru Guðjón Samúelsson, húsameistari ríkisins og Geir Zoëga vegamálastjóri. Þeir fóru um landið og unnu skipulag að meira og minna öllum þéttbýlisstöðum. Þær hugmyndir sem Guðmundur setti fram í bók sinni lágu þar til grundvallar og nefndin hvatti hreppsnefndir til að kynna sér bókina.“ Þótt þetta virðist hafa verið einfalt fyrirkomulag hvað stjórnsýslu varðar hrósar Ásdís Hlökk Guðmundi lækni fyrir víðsýni. „Hann er ekki bara að hugsa um línur og lagnir og lóðir og götur, hann hugsar um fagurfræði, jöfnuð, rekstur sveitarfélaga og þarfir atvinnulífsins. Þetta rit er ekkert gríðarlegt að vöxtum, rúmar 200 síður, en það kemur mörgu að og nú þegar öld er liðin frá útgáfu þess fannst okkur við hæfi að endurútgefa það og um leið að hylla framlag Guðmundar til þessa málaflokks. Lendingin var að fara í tveggja binda útgáfu, annað bindið er endurúrgefið rit Guðmundar en hitt nefnist Aldarspegill og þar eru fjögur úr bransanum með greinar. Ásdís Hlökk beinir sjónum að bæjarmynd og byggðamynstri, Pétur H. Ármannsson fjallar um húsagerð og hönnun, Salvör Jónsdóttir skoðar félagslega og efnahagslega þætti skipulagsmála og Dagur B. Eggertsson skrifar um tengsl lýðheilsu og skipulags. Loks bregða Páll Pétursson fyrrverandi ráðherra og Sigrún Magnúsdóttir umhverfisráðherra ljósi á persónu og lífshlaup Guðmundar Hannessonar. Guðmundur var afabróðir Páls og þau hjón búa að safni með bréfum sem fóru á milli þeirra bræðra. „Niðurstaða okkar allra er sú að það sé sérstakt hvað þessi maður var framsýnn og ég tel áhugavert fyrir þá sem vinna við skipulagsmál að kynna sér tillögur hans.“ Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 10. desember 2016.
Menning Mest lesið „Ég dreg mig í hlé og fer bara og stofna kaffihús“ Lífið Gefi raunsanna mynd af stefnumótahremmingum trans kvenna Bíó og sjónvarp Kynfræðingur selur slotið á landsbyggðinni Lífið Grænmetisæta í 38 ár en ekki lengur Lífið Una Torfadóttir með sína útgáfu af Bubbalagi frá 1998 Lífið Sérfræðingar rýna í Bakgarðshlaupið: „Endamarkið er í hausnum á þér“ Lífið Magnús Árni selur sögufrægt hús með kastalaturni Lífið „Veit ekkert hvernig þessi ferð endar, en ég er samt mjög ánægð með að hafa lagt af stað“ Lífið Potter-stjarna harmar hvernig fór með Rowling Bíó og sjónvarp Sígó eftir hvern hring og undir lokin þurfti að lyfta Mari upp úr stólnum en hún hljóp af stað Lífið Fleiri fréttir Vilja vekja áhuga ungu kynslóðarinnar á töfrum klassískrar tónlistar Hildur, Rán og Ásta fá Barnabókaverðlaun Reykjavíkurborgar Bein útsending: Setning Barnamenningarhátíðar Besti vinur úlfanna hlakkar til að tengjast áhorfendum í Hörpu Nýr safnstjóri Listasafnsins á Akureyri Þau eru tilnefnd til Maístjörnunnar Eigandinn heltekinn af skrímslaverkunum hans Sindra Kveður Tjarnarbíó: „Of lítið og of seint“ Þessi voru tilnefnd til barna- og unglingabókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs Vatnið alltaf heillað þrátt fyrir mikla hræðslu Stórglæsilegar stjörnur á Eddunni Á ferð með mömmu hlaut níu Eddur Ætlar aldrei að setjast í helgan stein Sjá meira