Það þarf að segja sögu svona merkra kvenna Gunnþóra Gunnarsdóttir skrifar 30. nóvember 2019 12:00 "Það var hennar ástríða að skrifa, hún var um tíma afkastamesti kvenrithöfundur landsins,“ segir Málfríður um Guðrúnu Lárusdóttur. Fréttablaðið/Sigtryggur Ari Þögnin var alger – sorg ríkti á meðal fólksins, íslensku þjóðina setti hljóða. Það var frétt um bílslys í Tungufljóti sem hálflamaði þjóðina. Guðrún Lárusdóttir alþingismaður og tvær dætur hennar, Guðrún Valgerður og Sigrún Kristín, höfðu drukknað. Þannig hefst bókin En tíminn skundaði burt … Fyrsti kafli hennar lýsir útför mæðgnanna þriggja og mágkonu annarrar dótturinnar laugardaginn 27. ágúst 1938 og þeirri ríku samkennd og hluttekningu sem borgarbúar sýndu á þeirri stundu. „Meðan líkfylgdin fór frá kirkjunni og í Suðurgötukirkjugarðinn var klukkum allra kirkna bæjarins hringt,“ segir í lýsingu sr. Þorsteins Briem á útförinni. Næsti kafli er hins vegar gleðilegur. Hann hefst á þessum orðum: „Barnsgrátur rauf þögnina áttunda dag hins nýja árs 1880 á kirkjustaðnum Valþjófsstað í Fljótsdal – barnið var lifandi fætt.“ Heimilisfólkið gladdist og húsmóðirin Kirstín Katrín lét kalla fólkið saman og bjóða upp á kaffi. Ungu prestshjónunum, Kirstínu Katrínu Pétursdóttur og sr. Lárusi H. Halldórssyni, hafði fæðst dóttir sem nú lét í sér heyra. Hún fékk nafnið Guðrún eftir móðurömmu sinni. Það er Málfríður Finnbogadóttir menningarstjórnandi sem á heiðurinn af þessum skrifum. Hún hefur skilað af sér greinagóðri bók um líf og starf Guðrúnar Lárusdóttur, alþingismanns og rithöfundar. Þegar ég spyr hvort sú bók sé ekki full seint á ferð þar sem þeim fari fækkandi sem muni eftir aðalpersónunni svarar hún: „Jú, en hún Guðrún var tíu barna móðir, bæjarfulltrúi í Reykjavík, mikilvirk í félagsstarfi, rithöfundur og fátækrafulltrúi. Svo var hún önnur konan á Íslandi til að setjast á þing og sú fyrsta til að ná kjöri í almennum kosningum, hún var alþingismaður átta síðustu árin sín. Það þarf að segja sögu svona merkra kvenna, þó seint sé.“Um hálft landið á hestum Hvert ár frá 1899 fær einn kafla hjá Málfríði. Í upphafi hvers kafla eru línur um mannfjölda, árferði og stærstu viðburði á landsvísu. Einnig setning um það helsta sem gerist í lífi Guðrúnar og fjölskyldu, eins og þessi um 1905: Þetta ár einkennist einkum af tvennu, fæðingu annars sonar og síðar utanlandsferð þeirra hjóna til Þýskalands og Norðurlandanna. Málfríður segir í raun merkilegt hversu oft Guðrún fór til útlanda og í ferðalög um landið líka – ýmist á hestum eða með strandferðaskipum. „Þegar hún gifti sig kemur hún ríðandi til Þingvalla og þaðan halda brúðhjónin norður í Skagafjörð á hestum og svo austur til Vopnafjarðar. Þetta var eitthvað sem hún naut. Hún elskaði hesta og var stundum með þá hér í bænum. Það er mynd af henni í bókinni í útreiðartúr með fleira fólki, þar situr hún í söðli, spengileg í fínum fötum og með hatt.“ Reikna má með að Guðrún hafi alltaf riðið í söðli. „Hún segir reyndar að pabbi hennar hafi ekki gert athugasemd við að hún riði berbakt þegar hún var krakki,“ tekur Málfríður fram. „En væntanlega hefur hún setið í söðli þegar hún var í reiðtúrum hér í nágrenni borgarinnar, upp í Grafarholt, suður í Hafnarfjörð eða Hrólfsskála. Sendibréfin hennar eru mörg og þar liggur mikill fróðleikur. Á einum stað er sagt frá því að þau hjón hafi farið suður á Vífilsstaði í vagni, það hefur verið hestvagn.“ Málfríður segir Guðrúnu hafa staðið að stofnun Kvenfélags Fríkirkjusafnaðarins og Trúboðsfélags kvenna, verið meðal stofnenda Barnavinafélagsins Sumargjafar og Slysavarnadeildar kvenna, starfað í stúkunum Hvöt og Ársól, einnig Hvítabandinu, KFUK, Mæðrastyrksnefnd og Húsmæðrafélagi Reykjavíkur. „Hún hélt margar ræður og skrifaði fjölda greina. Barðist fyrir bættum heimi og margir leituðu ásjár hjá henni. Til er frásögn af því að maður hafi komið til hennar sem búið var að bera út á götuna með konu og fjögur eða fimm börn og sagt: „Ég fæ hvergi inni, hvað á ég að gera?“ „Komdu bara,“ sagði hún og ruddi stofuna. Þar var fjölskyldan þar til úr leystist.Óslökkvandi þörf fyrir að skrifa Það kom strax fram í Guðrúnu sem barni að hún mátti ekkert aumt sjá, að sögn Málfríðar. „Hún var líka einlæglega trúuð, það leynir sér ekki. Einhvers staðar lýsir hún því í bréfi að tvö börnin hennar séu lasin, hún hafi margsinnis gengið með þau um gólf sitt á hvorum handlegg og verið að hugsa um hvað lengi hún kæmist úr sporunum fyrir þreytu en guð gæfi þróttinn sem nægði hverjum deginum.“ Guðrún hafði líka óslökkvandi þörf fyrir að skrifa, að sögn Málfríðar. „Það var hennar ástríða að skrifa, hún var um tíma afkastamesti kvenrithöfundur landsins og bækur hennar voru mikið lesnar. „Ég beið eftir sögunum hennar,“ segir eldra fólk við mig. Að lokum tekur Málfríður fram að titill bókarinnar En tíminn skundaði burt með liðnu dagana í fanginu sé tilvitnun í Guðrúnu Lárusdóttur. Birtist í Fréttablaðinu Bókmenntir Menning Mest lesið Talin ólíklegust til að komast áfram Lífið Bauð öllum bæjarbúum í matarboð Lífið „Æskuheimilið hans er bara rústir“ Lífið Vítalía og Arnar Grant í kossaflensi Lífið „Vildi greinilega ekki að einhver úr fjölskyldunni kæmi að honum“ Lífið „Ekki lengur þræll þess að finnast ég ekki nóg“ Lífið Myndavél frá afa algjör fjársjóður Tíska og hönnun Samantha Davis er látin Lífið Gult og glæsilegt einbýlishús Sölva til sölu Lífið Margrét Ýr og Reynir nýtt par Lífið Fleiri fréttir Bauð öllum bæjarbúum í matarboð Talin ólíklegust til að komast áfram „Æskuheimilið hans er bara rústir“ Gult og glæsilegt einbýlishús Sölva til sölu „Ekki lengur þræll þess að finnast ég ekki nóg“ Magnea fór upp á fjall á tryllitæki Margrét Ýr og Reynir nýtt par „Vildi greinilega ekki að einhver úr fjölskyldunni kæmi að honum“ Samantha Davis er látin Höfundur Kaupalkabókanna með krabbamein í heila Eva Ruza og Gunna Dís inn fyrir Gísla og Felix Nýbökuðu hjónin kíktu í kaffi til Guðna Bergur og Inga Lóa selja eitt glæsilegasta hús Garðabæjar Sofia Vergara með fjallmyndarlegum lækni Gunna Dís kynnir Eurovision í stað Gísla Marteins Vítalía og Arnar Grant í kossaflensi Fengu sér miðnætursnarl í Skotlandi Ási selur íbúðina eftir sambandsslitin Laufey í Vogue ásamt Rihönnu Gengur hundrað kílómetra með hundrað kílóa sleða Bassi Maraj og Patrekur í svínslegu stuði Með milljónir fylgjenda og lætur drauminn rætast í London Missti allar tærnar þrjátíu árum eftir að konan skar undan honum „Ég fæ það of fljótt, hvað get ég gert?“ Eyfi flutti Nínu með Hinsegin kórnum Steldu stíl nýja ráðherrans Litfögur listamannaíbúð í Hlíðunum Systkinin í Celebs frumfluttu lag Barnamenningarhátíðar Galvaskar á Gugguvaktinni Ragnar dillaði sér á Dillon og nýr ráðherra naut lífsins í Borgartúni Sjá meira
Þögnin var alger – sorg ríkti á meðal fólksins, íslensku þjóðina setti hljóða. Það var frétt um bílslys í Tungufljóti sem hálflamaði þjóðina. Guðrún Lárusdóttir alþingismaður og tvær dætur hennar, Guðrún Valgerður og Sigrún Kristín, höfðu drukknað. Þannig hefst bókin En tíminn skundaði burt … Fyrsti kafli hennar lýsir útför mæðgnanna þriggja og mágkonu annarrar dótturinnar laugardaginn 27. ágúst 1938 og þeirri ríku samkennd og hluttekningu sem borgarbúar sýndu á þeirri stundu. „Meðan líkfylgdin fór frá kirkjunni og í Suðurgötukirkjugarðinn var klukkum allra kirkna bæjarins hringt,“ segir í lýsingu sr. Þorsteins Briem á útförinni. Næsti kafli er hins vegar gleðilegur. Hann hefst á þessum orðum: „Barnsgrátur rauf þögnina áttunda dag hins nýja árs 1880 á kirkjustaðnum Valþjófsstað í Fljótsdal – barnið var lifandi fætt.“ Heimilisfólkið gladdist og húsmóðirin Kirstín Katrín lét kalla fólkið saman og bjóða upp á kaffi. Ungu prestshjónunum, Kirstínu Katrínu Pétursdóttur og sr. Lárusi H. Halldórssyni, hafði fæðst dóttir sem nú lét í sér heyra. Hún fékk nafnið Guðrún eftir móðurömmu sinni. Það er Málfríður Finnbogadóttir menningarstjórnandi sem á heiðurinn af þessum skrifum. Hún hefur skilað af sér greinagóðri bók um líf og starf Guðrúnar Lárusdóttur, alþingismanns og rithöfundar. Þegar ég spyr hvort sú bók sé ekki full seint á ferð þar sem þeim fari fækkandi sem muni eftir aðalpersónunni svarar hún: „Jú, en hún Guðrún var tíu barna móðir, bæjarfulltrúi í Reykjavík, mikilvirk í félagsstarfi, rithöfundur og fátækrafulltrúi. Svo var hún önnur konan á Íslandi til að setjast á þing og sú fyrsta til að ná kjöri í almennum kosningum, hún var alþingismaður átta síðustu árin sín. Það þarf að segja sögu svona merkra kvenna, þó seint sé.“Um hálft landið á hestum Hvert ár frá 1899 fær einn kafla hjá Málfríði. Í upphafi hvers kafla eru línur um mannfjölda, árferði og stærstu viðburði á landsvísu. Einnig setning um það helsta sem gerist í lífi Guðrúnar og fjölskyldu, eins og þessi um 1905: Þetta ár einkennist einkum af tvennu, fæðingu annars sonar og síðar utanlandsferð þeirra hjóna til Þýskalands og Norðurlandanna. Málfríður segir í raun merkilegt hversu oft Guðrún fór til útlanda og í ferðalög um landið líka – ýmist á hestum eða með strandferðaskipum. „Þegar hún gifti sig kemur hún ríðandi til Þingvalla og þaðan halda brúðhjónin norður í Skagafjörð á hestum og svo austur til Vopnafjarðar. Þetta var eitthvað sem hún naut. Hún elskaði hesta og var stundum með þá hér í bænum. Það er mynd af henni í bókinni í útreiðartúr með fleira fólki, þar situr hún í söðli, spengileg í fínum fötum og með hatt.“ Reikna má með að Guðrún hafi alltaf riðið í söðli. „Hún segir reyndar að pabbi hennar hafi ekki gert athugasemd við að hún riði berbakt þegar hún var krakki,“ tekur Málfríður fram. „En væntanlega hefur hún setið í söðli þegar hún var í reiðtúrum hér í nágrenni borgarinnar, upp í Grafarholt, suður í Hafnarfjörð eða Hrólfsskála. Sendibréfin hennar eru mörg og þar liggur mikill fróðleikur. Á einum stað er sagt frá því að þau hjón hafi farið suður á Vífilsstaði í vagni, það hefur verið hestvagn.“ Málfríður segir Guðrúnu hafa staðið að stofnun Kvenfélags Fríkirkjusafnaðarins og Trúboðsfélags kvenna, verið meðal stofnenda Barnavinafélagsins Sumargjafar og Slysavarnadeildar kvenna, starfað í stúkunum Hvöt og Ársól, einnig Hvítabandinu, KFUK, Mæðrastyrksnefnd og Húsmæðrafélagi Reykjavíkur. „Hún hélt margar ræður og skrifaði fjölda greina. Barðist fyrir bættum heimi og margir leituðu ásjár hjá henni. Til er frásögn af því að maður hafi komið til hennar sem búið var að bera út á götuna með konu og fjögur eða fimm börn og sagt: „Ég fæ hvergi inni, hvað á ég að gera?“ „Komdu bara,“ sagði hún og ruddi stofuna. Þar var fjölskyldan þar til úr leystist.Óslökkvandi þörf fyrir að skrifa Það kom strax fram í Guðrúnu sem barni að hún mátti ekkert aumt sjá, að sögn Málfríðar. „Hún var líka einlæglega trúuð, það leynir sér ekki. Einhvers staðar lýsir hún því í bréfi að tvö börnin hennar séu lasin, hún hafi margsinnis gengið með þau um gólf sitt á hvorum handlegg og verið að hugsa um hvað lengi hún kæmist úr sporunum fyrir þreytu en guð gæfi þróttinn sem nægði hverjum deginum.“ Guðrún hafði líka óslökkvandi þörf fyrir að skrifa, að sögn Málfríðar. „Það var hennar ástríða að skrifa, hún var um tíma afkastamesti kvenrithöfundur landsins og bækur hennar voru mikið lesnar. „Ég beið eftir sögunum hennar,“ segir eldra fólk við mig. Að lokum tekur Málfríður fram að titill bókarinnar En tíminn skundaði burt með liðnu dagana í fanginu sé tilvitnun í Guðrúnu Lárusdóttur.
Birtist í Fréttablaðinu Bókmenntir Menning Mest lesið Talin ólíklegust til að komast áfram Lífið Bauð öllum bæjarbúum í matarboð Lífið „Æskuheimilið hans er bara rústir“ Lífið Vítalía og Arnar Grant í kossaflensi Lífið „Vildi greinilega ekki að einhver úr fjölskyldunni kæmi að honum“ Lífið „Ekki lengur þræll þess að finnast ég ekki nóg“ Lífið Myndavél frá afa algjör fjársjóður Tíska og hönnun Samantha Davis er látin Lífið Gult og glæsilegt einbýlishús Sölva til sölu Lífið Margrét Ýr og Reynir nýtt par Lífið Fleiri fréttir Bauð öllum bæjarbúum í matarboð Talin ólíklegust til að komast áfram „Æskuheimilið hans er bara rústir“ Gult og glæsilegt einbýlishús Sölva til sölu „Ekki lengur þræll þess að finnast ég ekki nóg“ Magnea fór upp á fjall á tryllitæki Margrét Ýr og Reynir nýtt par „Vildi greinilega ekki að einhver úr fjölskyldunni kæmi að honum“ Samantha Davis er látin Höfundur Kaupalkabókanna með krabbamein í heila Eva Ruza og Gunna Dís inn fyrir Gísla og Felix Nýbökuðu hjónin kíktu í kaffi til Guðna Bergur og Inga Lóa selja eitt glæsilegasta hús Garðabæjar Sofia Vergara með fjallmyndarlegum lækni Gunna Dís kynnir Eurovision í stað Gísla Marteins Vítalía og Arnar Grant í kossaflensi Fengu sér miðnætursnarl í Skotlandi Ási selur íbúðina eftir sambandsslitin Laufey í Vogue ásamt Rihönnu Gengur hundrað kílómetra með hundrað kílóa sleða Bassi Maraj og Patrekur í svínslegu stuði Með milljónir fylgjenda og lætur drauminn rætast í London Missti allar tærnar þrjátíu árum eftir að konan skar undan honum „Ég fæ það of fljótt, hvað get ég gert?“ Eyfi flutti Nínu með Hinsegin kórnum Steldu stíl nýja ráðherrans Litfögur listamannaíbúð í Hlíðunum Systkinin í Celebs frumfluttu lag Barnamenningarhátíðar Galvaskar á Gugguvaktinni Ragnar dillaði sér á Dillon og nýr ráðherra naut lífsins í Borgartúni Sjá meira