Á þátt í merkilegum uppgötvunum LIGO Kristjana Björg Guðbrandsdóttir skrifar 13. febrúar 2016 07:00 Andri M Gretarsson, prófessor í Arizona, á heimili sínu, hann vann í fjölda ára við þróun á nemum sem voru notaðir til að nema þyngdarbylgjur við LIGO-rannsóknarstöð. Dr. Andri M. Gretarsson er prófessor við Embry-Riddle vísindaháskólann í Prescott í Arizona. Hann vann árum saman við LIGO-rannsóknarstöð í Bandaríkjunum sem nýverið nam þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola. Þessi merku tímamót sem urðu í stjarnvísindum eru uppskera áratuga vinnu teymis vísindamanna hjá LIGO. Andri sérhæfir sig í smíði spegla sem hafa ákveðið hlutverk í nema sem nemur þyngdarbylgjur – greinir hvort örsmáar breytingar hafa orðið á ljósgeislum sem væru merki um áhrif frá þyngdarbylgjum. LIGO-rannsóknarstöðvar sem sérhæfa sig í að greina þyngdarbylgjur eru á tveimur stöðum í Bandaríkjunum, í ríkjunum Washington og Louisiana. Þrjú þúsund kílómetrar eru á milli stöðvanna sem er nauðsynleg fjarlægð til að greina þyngdarbylgjur. Andri vann í stöðinni í Louisiana. Rannsóknir á þyngdarbylgjum hafa staðið yfir í rannsóknarstöðvunum frá sjöunda áratugnum og sífelld framþróun á tækjabúnaði hefur leitt til uppgötvunar sem varð á dögunum. „Ég var fyrst að vinna við að þróa þessa spegla sem eru aðalatriðið í þessum nemum. Í kjölfarið fór ég að vinna í rannsóknarstöðinni í Louisiana við að gera nemann nógu næman. Það var fyrsta útgáfan af þessum nema sem ég vann að, hann hefur síðan þá verið settur saman aftur og verið í stöðugum endurbótum. Maður er búinn að bíða eftir þessu svo lengi, maður trúir þessu varla. Það eru mjög margir vísindamenn búnir að vera að vinna að þessu og lengur en ég, tveir vísindamenn hafa til dæmis starfað að verkefninu frá árinu 1967.“ Andri er hættur hjá LIGO og sinnir nú helsta hugðarefni sínu sem eru rannsóknir á útvarps- og hljóðbylgjum úr geimnum og eðlisfræðitilraunir og -rannsóknir. „Ég er búinn að vera að vinna við LIGO-verkefnið í tuttugu ár og hef líka verið að gera það hér í Embry-Riddle, en maður verður aðeins að prufa eitthvað nýtt svo manni leiðist ekki. Ég er farinn að byggja útvarpsnema sem nema útvarpsbylgjur utan úr geimnum. Það hafa orðið miklar framfarir í þessari tækni. Vísindamenn hafa verið að byggja svona útvarpsnema frá sirka 1930 en það hafa orðið mjög miklar tölvuframfarir. Tölvurnar geta nú tekið inn bylgjur hratt, þær geta gert miklu meira með gögnin. Í staðinn fyrir að nota stóra móttökudiska þá er núna hægt að fara aftur í retró tækni og nota mörg lítil loftnet,“ segir Andri og segir loftnet á litlum útvörpum næstum duga. „Það er hægt að vera með mörg hundruð lítil loftnet á víðavangi og taka gögnin frá þessum stöku loftnetum og setja þau inn í tölvuna. Tölvan getur sett þau saman á réttan hátt. Maður getur eiginlega stjórnað því hvert á himninum loftnetunum er beint, það er að segja, maður getur hlustað á einn tiltekinn stað, það finnst mér verulega heillandi.“ Tengdar fréttir Námu þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola Merk tímamót urðu í stjarnvísindum í gær þegar vísindamenn í Bandaríkjunum skýrðu frá því að þyngdarbylgjur hefðu greinst í fyrsta sinn. Albert Einstein spáði um tilvist þyngdarbylgja fyrir nærri hundrað árum. 12. febrúar 2016 07:00 Mest lesið Öll spjót beinast að ÍBR vegna skipulagsleysis og „rugls í ræsingu“ Innlent Brotið á barni með því að loka það inni í einveruherbergi Innlent Kraftaverk að ekki fór verr þegar bíll hafnaði ofan á tveimur Innlent Stórhættulegur framúrakstur við Ingólfsfjall Innlent Leitar kofans sem hvarf í heilu lagi Innlent Von á leifum fellibylsins Erin til landsins Veður „Heilt yfir“ friðsamleg Menningarnótt en nokkrir ofbeldisfullir Innlent Mölbraut rúðu í Þjóðleikhúsinu Innlent Skutu upp flugeldum í minningu Bryndísar Klöru Innlent Þrjár líkamsárásir og yfir tuttugu ungmenni í athvarf Innlent Fleiri fréttir Myndskeið af rallýslysi, sjálfstæð Úkraína og brennan á Bergþórshvoli Brotið á barni með því að loka það inni í einveruherbergi Leitar kofans sem hvarf í heilu lagi Vestfirðingar fagna í kvöld: „Þetta er bara mjög stórt“ Öll spjót beinast að ÍBR vegna skipulagsleysis og „rugls í ræsingu“ Hlaupið aftur í rénun eftir vöxt í nótt Þrjár líkamsárásir og yfir tuttugu ungmenni í athvarf Hver verður Íslandsmeistari í hrútaþukli? Kraftaverk að ekki fór verr þegar bíll hafnaði ofan á tveimur Akstursíþróttasamfélagið harmi slegið, unglingadrykkja á Menningarnótt og hrútaþukl Evrópusambandið, menntamál, stýrivextir og Gasa í Sprengisandi „Heilt yfir“ friðsamleg Menningarnótt en nokkrir ofbeldisfullir Skutu upp flugeldum í minningu Bryndísar Klöru Mölbraut rúðu í Þjóðleikhúsinu Stórhættulegur framúrakstur við Ingólfsfjall Algjört hrun í fálkastofninum Þétting byggðar hafi ekki slegið í gegn Jökulhlaupið í hægum vexti Nýi brennsluofn göngugarpsins mættur á Sólheima Grunur um brot gegn fleiri börnum Grunur um brot gegn öðru barni, alvarlegt slys og tíðindi á Menningarnótt Alvarlegt slys á starfsmönnum á Íslandsmeistarmóti í rallycross Gríðarlegt magn myndefnis til skoðunar hjá lögreglu Leiðist „linnulaust væl” Íslendinga yfir réttu málfari Eigandi Sante segir málið gjörunnið: „Frelsið sigrar alltaf að lokum” 99 ára gömul tombóla á Borg í Grímsnesi og engin núll Vínsali býst við ákæru, kúnnalisti Epstein og stemming í bænum Reiðhjólabændur með vaktað hjólastæði í Traðarkoti til miðnættis Níu sviptir leyfi meðan á annað hundrað kvartana hafa borist „Beint frá býli dagurinn“ býður landsmönnum í heimsókn Sjá meira
Dr. Andri M. Gretarsson er prófessor við Embry-Riddle vísindaháskólann í Prescott í Arizona. Hann vann árum saman við LIGO-rannsóknarstöð í Bandaríkjunum sem nýverið nam þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola. Þessi merku tímamót sem urðu í stjarnvísindum eru uppskera áratuga vinnu teymis vísindamanna hjá LIGO. Andri sérhæfir sig í smíði spegla sem hafa ákveðið hlutverk í nema sem nemur þyngdarbylgjur – greinir hvort örsmáar breytingar hafa orðið á ljósgeislum sem væru merki um áhrif frá þyngdarbylgjum. LIGO-rannsóknarstöðvar sem sérhæfa sig í að greina þyngdarbylgjur eru á tveimur stöðum í Bandaríkjunum, í ríkjunum Washington og Louisiana. Þrjú þúsund kílómetrar eru á milli stöðvanna sem er nauðsynleg fjarlægð til að greina þyngdarbylgjur. Andri vann í stöðinni í Louisiana. Rannsóknir á þyngdarbylgjum hafa staðið yfir í rannsóknarstöðvunum frá sjöunda áratugnum og sífelld framþróun á tækjabúnaði hefur leitt til uppgötvunar sem varð á dögunum. „Ég var fyrst að vinna við að þróa þessa spegla sem eru aðalatriðið í þessum nemum. Í kjölfarið fór ég að vinna í rannsóknarstöðinni í Louisiana við að gera nemann nógu næman. Það var fyrsta útgáfan af þessum nema sem ég vann að, hann hefur síðan þá verið settur saman aftur og verið í stöðugum endurbótum. Maður er búinn að bíða eftir þessu svo lengi, maður trúir þessu varla. Það eru mjög margir vísindamenn búnir að vera að vinna að þessu og lengur en ég, tveir vísindamenn hafa til dæmis starfað að verkefninu frá árinu 1967.“ Andri er hættur hjá LIGO og sinnir nú helsta hugðarefni sínu sem eru rannsóknir á útvarps- og hljóðbylgjum úr geimnum og eðlisfræðitilraunir og -rannsóknir. „Ég er búinn að vera að vinna við LIGO-verkefnið í tuttugu ár og hef líka verið að gera það hér í Embry-Riddle, en maður verður aðeins að prufa eitthvað nýtt svo manni leiðist ekki. Ég er farinn að byggja útvarpsnema sem nema útvarpsbylgjur utan úr geimnum. Það hafa orðið miklar framfarir í þessari tækni. Vísindamenn hafa verið að byggja svona útvarpsnema frá sirka 1930 en það hafa orðið mjög miklar tölvuframfarir. Tölvurnar geta nú tekið inn bylgjur hratt, þær geta gert miklu meira með gögnin. Í staðinn fyrir að nota stóra móttökudiska þá er núna hægt að fara aftur í retró tækni og nota mörg lítil loftnet,“ segir Andri og segir loftnet á litlum útvörpum næstum duga. „Það er hægt að vera með mörg hundruð lítil loftnet á víðavangi og taka gögnin frá þessum stöku loftnetum og setja þau inn í tölvuna. Tölvan getur sett þau saman á réttan hátt. Maður getur eiginlega stjórnað því hvert á himninum loftnetunum er beint, það er að segja, maður getur hlustað á einn tiltekinn stað, það finnst mér verulega heillandi.“
Tengdar fréttir Námu þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola Merk tímamót urðu í stjarnvísindum í gær þegar vísindamenn í Bandaríkjunum skýrðu frá því að þyngdarbylgjur hefðu greinst í fyrsta sinn. Albert Einstein spáði um tilvist þyngdarbylgja fyrir nærri hundrað árum. 12. febrúar 2016 07:00 Mest lesið Öll spjót beinast að ÍBR vegna skipulagsleysis og „rugls í ræsingu“ Innlent Brotið á barni með því að loka það inni í einveruherbergi Innlent Kraftaverk að ekki fór verr þegar bíll hafnaði ofan á tveimur Innlent Stórhættulegur framúrakstur við Ingólfsfjall Innlent Leitar kofans sem hvarf í heilu lagi Innlent Von á leifum fellibylsins Erin til landsins Veður „Heilt yfir“ friðsamleg Menningarnótt en nokkrir ofbeldisfullir Innlent Mölbraut rúðu í Þjóðleikhúsinu Innlent Skutu upp flugeldum í minningu Bryndísar Klöru Innlent Þrjár líkamsárásir og yfir tuttugu ungmenni í athvarf Innlent Fleiri fréttir Myndskeið af rallýslysi, sjálfstæð Úkraína og brennan á Bergþórshvoli Brotið á barni með því að loka það inni í einveruherbergi Leitar kofans sem hvarf í heilu lagi Vestfirðingar fagna í kvöld: „Þetta er bara mjög stórt“ Öll spjót beinast að ÍBR vegna skipulagsleysis og „rugls í ræsingu“ Hlaupið aftur í rénun eftir vöxt í nótt Þrjár líkamsárásir og yfir tuttugu ungmenni í athvarf Hver verður Íslandsmeistari í hrútaþukli? Kraftaverk að ekki fór verr þegar bíll hafnaði ofan á tveimur Akstursíþróttasamfélagið harmi slegið, unglingadrykkja á Menningarnótt og hrútaþukl Evrópusambandið, menntamál, stýrivextir og Gasa í Sprengisandi „Heilt yfir“ friðsamleg Menningarnótt en nokkrir ofbeldisfullir Skutu upp flugeldum í minningu Bryndísar Klöru Mölbraut rúðu í Þjóðleikhúsinu Stórhættulegur framúrakstur við Ingólfsfjall Algjört hrun í fálkastofninum Þétting byggðar hafi ekki slegið í gegn Jökulhlaupið í hægum vexti Nýi brennsluofn göngugarpsins mættur á Sólheima Grunur um brot gegn fleiri börnum Grunur um brot gegn öðru barni, alvarlegt slys og tíðindi á Menningarnótt Alvarlegt slys á starfsmönnum á Íslandsmeistarmóti í rallycross Gríðarlegt magn myndefnis til skoðunar hjá lögreglu Leiðist „linnulaust væl” Íslendinga yfir réttu málfari Eigandi Sante segir málið gjörunnið: „Frelsið sigrar alltaf að lokum” 99 ára gömul tombóla á Borg í Grímsnesi og engin núll Vínsali býst við ákæru, kúnnalisti Epstein og stemming í bænum Reiðhjólabændur með vaktað hjólastæði í Traðarkoti til miðnættis Níu sviptir leyfi meðan á annað hundrað kvartana hafa borist „Beint frá býli dagurinn“ býður landsmönnum í heimsókn Sjá meira
Námu þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola Merk tímamót urðu í stjarnvísindum í gær þegar vísindamenn í Bandaríkjunum skýrðu frá því að þyngdarbylgjur hefðu greinst í fyrsta sinn. Albert Einstein spáði um tilvist þyngdarbylgja fyrir nærri hundrað árum. 12. febrúar 2016 07:00