Til hvers er stjórnarskrá? 27. október 2011 17:24 Hafsteinn Þór Hauksson. Mynd/Stefán Karlsson Tillaga stjórnlagaráðs til nýrrar stjórnarskrár var meðal umfjöllunarefna á hátíðarmálþingi Úlfljóts sem haldið var í dag, en Úlfljótur er tímarit laganema við Háskóla Íslands. Þar fluttu erindi þeir Garðar Gíslason, hæstaréttardómari, Davíð Þór Björgvinsson, dómari við Mannréttindadómstól Evrópu og Hafsteinn Þór Hauksson, lektor við HÍ. Á málþinginu velti Hafsteinn upp spurningunni ,,Til hvers er stjórnarskrá?'' og fjallaði um tillögur stjórnlagaráðs af þeim sjónarhóli. Hann telur margt standa til bóta í tillögum ráðsins en gerir jafnframt athugasemdir við ýmis ákvæði þeirra. Hann segir mikilvægt að ræða tillögurnar í þaula, en ana ekki að því að samþykkja þær í flýti. Þær séu ágætur áfangi á leið okkar til stjórnarskrárbreytingar, en megi ekki vera lokaáfanginn. Hér að neðan fer nánara ágrip af erindi Hafsteins:Tilgangur stjórnarskrár Í gegnum tíðina hafa stjórnarskrár verið settar í þeim tilgangi að binda hendur valdhafa, orka sem rammi um starfsemi þeirra og verja almenning fyrir völdum þeirra. Hafsteinn tekur fram að ekki sé endilega óæskilegt að ætla stjórnarskrá annan tilgang, t.d. að auka mannréttindi og stuðla að jöfnuði. Þá þurfi fólk hins vegar að vera fyllilega meðvitað um þær grundvallarbreytingar og ræða þær í þaula.Minna aðhald í nýjum tillögum Í hinum nýju tillögum telur Hafsteinn ákveðið fráhvarf hvað varðar aðhald með stjórnvöldum og nefnir um það fáein dæmi. Í tillögunum er stjórnvöldum falið að tryggja öllum rétt til sanngjarnra launa, mannlegrar reisnar, heilsu og hreysti svo fátt eitt sé nefnt. Hafsteinn telur umhugsunarvert að fela stjórnvöldum skyldur af þessu tagi. Þá telur Hafsteinn að í tillögunum felist aukin hætta á því að pólitísk múgsefjun leiði til breytinga á stjórnarskrá. Með tillögunum er ferlið sem þarf til stjórnarskrárbreytinga stytt nokkuð og einfaldað frá því sem nú er. Í ákveðnum tilvikum er jafnvel gert ráð fyrir því að alþingismenn geti samþykkt stjórnarskrárbreytingar án þess að bera þær undir nokkurn annan, þ.e. ef 5/6 alþingismanna styðja þær. Þetta býður heim hættunni á því að pólitísk múgsefjun leiði til breytinga á grundvallarreglum lýðveldisins, sem verði að teljast varhugavert.Lögfræðilegt plagg Þar sem stjórnarskráin er í lögfræðilegt plagg og mun sem slík verða notuð í dómsölum framtíðarinnar undirstrikar Hafsteinn mikilvægi þess að hún sé vel unnin sem slík. Í þessu samhengi nefnir Hafsteinn áhugavert ákvæði úr tillögunum sem heimilar einföldum meirihluta Alþingis að binda hendur sínar til frambúðar. Ákvæðið er nánar tiltekið í 97. gr. og samkvæmt því getur Alþingi, með einföldum lögum, komið á fót stofnunum og skilgreint sem mikilvægar en þá er ómögulegt að leggja þær niður nema með atkvæðum ¾ hluta alþingismanna. Hafsteinn setti þetta ákvæði í áhugavert samhengi. Ef Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn komast til valda og setja á fót ,,mikilvæga stofnun'' þá verður aldrei hægt að afnema hana, ef við miðum við sögu landsins, enda hafa þessir tveir flokkar aldrei fengið minna fylgi en 1/3 í kosningum til Alþingis.Orðalagi ákvæða breytt Hafsteinn varar sérstaklega við því að í þeim tilvikum sem ráðið byggir á reglum úr núverandi stjórnarskrá í tillögum sínum er orðalagi allra greinanna breytt. Það er gert jafnvel þó fram komi í greinargerð með tillögunum að orðalagsbreytingar eigi ekki að fela í sér efnisbreytingar. Hafsteinn bendir á þá staðreynd að til eru fjölmörg dæmi um að orðalagi lagaákvæða hafi verið breytt og tekið fram að breytingin eigi ekki að fela í sér efnisbreytingu. Hins vegar hafi stundum reynt á slíka breytingu fyrir dómstólum sem hafi þá gjarna lagt nýja skilning í hið breytta orðalag. Því sé ekki sjálfgefið að orðalagsbreytingar ráðsins muni fela í sér raunverulegar efnisbreytingar.Megum ekki einblína á aðdragandann Hafsteinn segir margt áhugavert og gott í tillögunum. Og hvort sem fólk er hrifið af aðdraganda þeim sem tillögurnar höfðu eða ekki, er mikilvægt að hengja sig ekki um of í þess háttar ádeilur, en ræða frekar tillögurnar efnislega og taka afstöðu til þeirra. Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Innlent Viktor og Kári heltast úr lestinni Innlent Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Innlent Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Innlent Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Innlent Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Innlent Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Innlent Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Innlent Fleiri fréttir Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Kjörinn heiðursmeðlimur í bandarísku lista- og vísindaakademíuna Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Fyrstu tilnefningar til Vigdísarverðlauna Evrópuráðsþingsins kynntar á Alþingi Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Ellefu verða í framboði til embættis forseta Íslands Landlæknir fer með ákvörðun Persónuverndar fyrir dóm Stór hópur fanga sem ekki treystir stofnunum Viktor og Kári heltast úr lestinni Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Best ef forseti hefur ekki verið í stjórnmálastarfi Ráðherra kynnir nýtt mælaborð farsældar barna Skjálfti við Bláfjöll í morgun og óbreytt við Sundhnúk Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Vopnuð rán tíðari en fólk gerir sér grein fyrir Óttast að saga slökkviliða á Íslandi glatist Plokkdagurinn mikli haldinn hátíðlegur um land allt Á ofsahraða undir áhrifum fíkniefna Efnahagsstefnan sé að ýta fólki í verðtryggð lán Ók blindfullur við Grímsvötn og hótaði að drepa alla Langt í að þeir nái sér að fullu Lögregla með eftirför í Vogahverfi Íslandsferðin sem breyttist í martröð Fundu hræ fimm hvolpa í Mosfellsbæ Fengu aðstoð sérsveitar og Gæslunnar við handtöku við Grímsvötn Sigurvin dró smábát í land Vill að fréttastofa RÚV biðji Maríu Sigrúnu afsökunar Sjá meira
Tillaga stjórnlagaráðs til nýrrar stjórnarskrár var meðal umfjöllunarefna á hátíðarmálþingi Úlfljóts sem haldið var í dag, en Úlfljótur er tímarit laganema við Háskóla Íslands. Þar fluttu erindi þeir Garðar Gíslason, hæstaréttardómari, Davíð Þór Björgvinsson, dómari við Mannréttindadómstól Evrópu og Hafsteinn Þór Hauksson, lektor við HÍ. Á málþinginu velti Hafsteinn upp spurningunni ,,Til hvers er stjórnarskrá?'' og fjallaði um tillögur stjórnlagaráðs af þeim sjónarhóli. Hann telur margt standa til bóta í tillögum ráðsins en gerir jafnframt athugasemdir við ýmis ákvæði þeirra. Hann segir mikilvægt að ræða tillögurnar í þaula, en ana ekki að því að samþykkja þær í flýti. Þær séu ágætur áfangi á leið okkar til stjórnarskrárbreytingar, en megi ekki vera lokaáfanginn. Hér að neðan fer nánara ágrip af erindi Hafsteins:Tilgangur stjórnarskrár Í gegnum tíðina hafa stjórnarskrár verið settar í þeim tilgangi að binda hendur valdhafa, orka sem rammi um starfsemi þeirra og verja almenning fyrir völdum þeirra. Hafsteinn tekur fram að ekki sé endilega óæskilegt að ætla stjórnarskrá annan tilgang, t.d. að auka mannréttindi og stuðla að jöfnuði. Þá þurfi fólk hins vegar að vera fyllilega meðvitað um þær grundvallarbreytingar og ræða þær í þaula.Minna aðhald í nýjum tillögum Í hinum nýju tillögum telur Hafsteinn ákveðið fráhvarf hvað varðar aðhald með stjórnvöldum og nefnir um það fáein dæmi. Í tillögunum er stjórnvöldum falið að tryggja öllum rétt til sanngjarnra launa, mannlegrar reisnar, heilsu og hreysti svo fátt eitt sé nefnt. Hafsteinn telur umhugsunarvert að fela stjórnvöldum skyldur af þessu tagi. Þá telur Hafsteinn að í tillögunum felist aukin hætta á því að pólitísk múgsefjun leiði til breytinga á stjórnarskrá. Með tillögunum er ferlið sem þarf til stjórnarskrárbreytinga stytt nokkuð og einfaldað frá því sem nú er. Í ákveðnum tilvikum er jafnvel gert ráð fyrir því að alþingismenn geti samþykkt stjórnarskrárbreytingar án þess að bera þær undir nokkurn annan, þ.e. ef 5/6 alþingismanna styðja þær. Þetta býður heim hættunni á því að pólitísk múgsefjun leiði til breytinga á grundvallarreglum lýðveldisins, sem verði að teljast varhugavert.Lögfræðilegt plagg Þar sem stjórnarskráin er í lögfræðilegt plagg og mun sem slík verða notuð í dómsölum framtíðarinnar undirstrikar Hafsteinn mikilvægi þess að hún sé vel unnin sem slík. Í þessu samhengi nefnir Hafsteinn áhugavert ákvæði úr tillögunum sem heimilar einföldum meirihluta Alþingis að binda hendur sínar til frambúðar. Ákvæðið er nánar tiltekið í 97. gr. og samkvæmt því getur Alþingi, með einföldum lögum, komið á fót stofnunum og skilgreint sem mikilvægar en þá er ómögulegt að leggja þær niður nema með atkvæðum ¾ hluta alþingismanna. Hafsteinn setti þetta ákvæði í áhugavert samhengi. Ef Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn komast til valda og setja á fót ,,mikilvæga stofnun'' þá verður aldrei hægt að afnema hana, ef við miðum við sögu landsins, enda hafa þessir tveir flokkar aldrei fengið minna fylgi en 1/3 í kosningum til Alþingis.Orðalagi ákvæða breytt Hafsteinn varar sérstaklega við því að í þeim tilvikum sem ráðið byggir á reglum úr núverandi stjórnarskrá í tillögum sínum er orðalagi allra greinanna breytt. Það er gert jafnvel þó fram komi í greinargerð með tillögunum að orðalagsbreytingar eigi ekki að fela í sér efnisbreytingar. Hafsteinn bendir á þá staðreynd að til eru fjölmörg dæmi um að orðalagi lagaákvæða hafi verið breytt og tekið fram að breytingin eigi ekki að fela í sér efnisbreytingu. Hins vegar hafi stundum reynt á slíka breytingu fyrir dómstólum sem hafi þá gjarna lagt nýja skilning í hið breytta orðalag. Því sé ekki sjálfgefið að orðalagsbreytingar ráðsins muni fela í sér raunverulegar efnisbreytingar.Megum ekki einblína á aðdragandann Hafsteinn segir margt áhugavert og gott í tillögunum. Og hvort sem fólk er hrifið af aðdraganda þeim sem tillögurnar höfðu eða ekki, er mikilvægt að hengja sig ekki um of í þess háttar ádeilur, en ræða frekar tillögurnar efnislega og taka afstöðu til þeirra.
Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Innlent Viktor og Kári heltast úr lestinni Innlent Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Innlent Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Innlent Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Innlent Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Innlent Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Innlent Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Innlent Fleiri fréttir Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Kjörinn heiðursmeðlimur í bandarísku lista- og vísindaakademíuna Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Fyrstu tilnefningar til Vigdísarverðlauna Evrópuráðsþingsins kynntar á Alþingi Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Ellefu verða í framboði til embættis forseta Íslands Landlæknir fer með ákvörðun Persónuverndar fyrir dóm Stór hópur fanga sem ekki treystir stofnunum Viktor og Kári heltast úr lestinni Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Best ef forseti hefur ekki verið í stjórnmálastarfi Ráðherra kynnir nýtt mælaborð farsældar barna Skjálfti við Bláfjöll í morgun og óbreytt við Sundhnúk Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Vopnuð rán tíðari en fólk gerir sér grein fyrir Óttast að saga slökkviliða á Íslandi glatist Plokkdagurinn mikli haldinn hátíðlegur um land allt Á ofsahraða undir áhrifum fíkniefna Efnahagsstefnan sé að ýta fólki í verðtryggð lán Ók blindfullur við Grímsvötn og hótaði að drepa alla Langt í að þeir nái sér að fullu Lögregla með eftirför í Vogahverfi Íslandsferðin sem breyttist í martröð Fundu hræ fimm hvolpa í Mosfellsbæ Fengu aðstoð sérsveitar og Gæslunnar við handtöku við Grímsvötn Sigurvin dró smábát í land Vill að fréttastofa RÚV biðji Maríu Sigrúnu afsökunar Sjá meira