Hver frásögn er fyrirmynd Stefán Árni Pálsson skrifar 26. september 2019 16:30 Bryndís Björk Samstaða á samfélagsmiðlum getur skapað góðar aðstæður til að segja frá kynferðisofbeldi. Jákvæð viðbrögð skipta máli því neikvæð viðbrögð geta haft slæm áhrif á líðan þess sem segir frá og aukið líkur á þunglyndi. Dr. Bryndís Björk Ásgeirsdóttir og dr. Rannveig Sigurvinsdóttir voru á meðal þeirra sem fluttu erindi á ráðstefnunni en Bryndís Björk er dósent við sálfræðideild Háskólans í Reykjavík og Rannveig er lektor við sömu deild. Þær hafa rannsakað frásagnir af kynferðisofbeldi á Facebook og Twitter á tímabilinu apríl 2015 til mars 2017.Viðbrögðin voru jákvæð „Frásagnir á netinu geta verið margs konar og farið fram í lokuðum og hálflokuðum hópum,“ segir Bryndís Björk. „Rannsóknin okkar gaf til kynna að af þeim 400 frásögnum sem við skoðuðum komu fram einungis jákvæð viðbrögð en engin neikvæð viðbrögð, allavega sem sýnileg voru,“ segir hún. „Það er ekki útilokað að það hafi verið einhver neikvæð viðbrögð í einkaskilaboðum eða athugasemdir sem búið hefur verið að eyða. Það að segja frá kynferðislegu ofbeldi á samfélagsmiðlum, þá skiptir máli í hvaða samhengi þú segir frá. Til að mynda sáum við í rannsókninni að tíðni frásagna jókst mikið á tímapunktum þar sem mikil umfjöllun var um málefnið í fjölmiðlum þegar til dæmis druslugangan átti sér stað og mótmæli fyrir framan lögreglustöðina í Reykjavík. Á þeim tímapunktum jókst líklega samstaða, sérstaklega í ákveðnum hópum á samfélagsmiðlum, sem skapaði jarðveg til frásagna í framhaldi,“ segir Bryndís Björk. „Í einum hópnum sem við skoðuðum, sem kallaðist Beauty tips, virðist hafa myndast samstaða og stuðningur þar sem umhverfið var jákvætt. Þetta voru í raun mjög góðar aðstæður en það þýðir ekki að allar aðstæður á netinu séu þannig. Þetta sýnir að það geta orðið til styðjandi aðstæður í hópum þar sem skapast ákveðin samstaða og samfélag þannig að þú færð traustan grunn og aðstæður til að geta sagt frá. Þér líður vel með að segja frá og þú færð jákvæð stuðningsviðbrögð á móti,“ segir Bryndís Björk, en það þarf að biðja um aðgang í hópinn þannig að það er ákveðið val inn í hann.RannveigHafa hvetjandi áhrif Sögurnar hafa hvetjandi áhrif á aðra til að segja frá. „Það er talið að sé reynslusaga þín lík einhverri frásögn sem þú hefur heyrt af þá auki það líkurnar á því að þú skilgreinir það sem þú varðst fyrir sem kynferðisofbeldi, þannig býr hver frásögn til ákveðna fyrirmynd – þessi sagði frá, kannski ég geti þá sagt frá líka,“ segir Bryndís Björk og útskýrir að það skipti máli annars vegar að sagan passi inn í normið og að það að fylgjast með svo mörgum segja frá og sjá þá einstaklinga fá stuðning sé hvetjandi til frásagnar. Hversu mikilvæg eru þessi fyrstu viðbrögð eftir að sagt er frá kynferðisofbeldi? „Erlendar rannsóknir hafa gefið til kynna að neikvæð viðbrögð eftir frásögn um kynferðislegt ofbeldi geti haft neikvæð áhrif á líðan þess sem segir frá, til dæmis geta aukist líkur á því að viðkomandi þrói með sér þunglyndi, kvíða og áfallastreituröskun. Þá aukast líkur á því að viðkomandi segi ekki fleirum frá eða dragi frásögn sína til baka. Þá hafa þessar rannsóknir einnig gefið til kynna að jákvæð viðbrögð við frásögn geti aukið líkur á vellíðan og á því að viðkomandi segi fleirum frá og leiti sér aðstoðar,“ segir Rannveig. Er hægt að segja hvort það hafi minni eða meiri áhrif að segja frá á samfélagsmiðlum en í „raunheimum“? „Nei, það er ekki hægt að álykta um áhrifin en frásögnin tekur á sig ólíka mynd þar sem hún nær til margfalt fleiri einstaklinga og viðbrögðin eru ýmist í formi tilfinningatákna eða á skriflegu formi. Þá getur frásögnin verið hvetjandi fyrir aðra til að segja frá, eins og rannsóknin okkar gaf til kynna,“ segir Rannveig. Hvernig sjáið þið fyrir ykkur framhaldið? Er mikilvægt að hafa áfram þennan vettvang sem samfélagsmiðlarnir eru til að deila sögu sinni?Segja frá í fyrsta sinn „Rannsóknin okkar á frásögnum á Íslandi gefur til kynna að skapast geti góður vettvangur til frásagna um kynferðislegt ofbeldi á samfélagsmiðlum þar sem einstaklingar segja frá í fyrsta sinn eða segja frá sögu sinni á hátt sem þeir hafa ekki gert áður. Við þessar aðstæður virðast þeir einnig fá mikið af jákvæðum og styðjandi viðbrögðum sem getur skipt sköpum fyrir þá,“ segir Bryndís Björk. „Þá má ætla að þegar margir einstaklingar segja frá fjölbreyttum atburðum um kynferðislegt ofbeldi hjálpi það til við að skilgreina fjölbreyttar birtingamyndir ofbeldis og hversu algengt það er. Þannig eru þessi fordæmi ákveðin fyrirmynd eða hvati til frásagnar fyrir þá sem ekki hafa sagt frá. Þá gaf rannsókn okkar til kynna að með því að verða vitni að frásögnum annarra sem fela í sér að skila skömminni geti það hjálpað fleirum að átta sig á að sökin sé ekki þeirra og að skömmin eigi heima hjá gerendum ofbeldis,“ segir Rannveig. Ætti fagfólk einhvern veginn að nálgast þennan hóp, sem kemur fram á netinu, sérstaklega til að geta hjálpað með framhaldið? „Það mikilvægasta er að mjög aðgengilegt og auðvelt sé að leita sér aðstoðar. Þannig er mikilvægt að upplýsingar liggi fyrir og séu vel auglýstar, bæði á netinu og á annan hátt.“ Birtist í Fréttablaðinu Kynferðisofbeldi MeToo Mest lesið Hugsar oft til fyrstu ástarinnar vegna ástandsins í Íran Lífið Gallstasi á meðgöngu: „Ég grátbað um að ég yrði sett af stað“ Áskorun „Það er einmanalegt að missa móður“ Lífið Krakkatían: Celebs, sumar og forseti Íslands Lífið Sveitarstjóri og sauðfjárbóndi fóru á kostum Lífið Hvetur fólk til að nota sólarvörn eftir krabbameinsgreiningu Lífið Ætlar hvorki að hætta að vinna né opna kaffihús Lífið Mynd ársins af palestínskum flóttamanni Lífið Strangheiðarleg dreifbýlistútta og lopapeysan í uppáhaldi Tíska og hönnun Milljónir hafa horft á stikluna fyrir Snertingu Lífið Fleiri fréttir Hugsar oft til fyrstu ástarinnar vegna ástandsins í Íran Krakkatían: Celebs, sumar og forseti Íslands Sveitarstjóri og sauðfjárbóndi fóru á kostum Hvetur fólk til að nota sólarvörn eftir krabbameinsgreiningu Metmæting á tískusýningu útskriftarnema LHÍ Mynd ársins af palestínskum flóttamanni Ætlar hvorki að hætta að vinna né opna kaffihús Milljónir hafa horft á stikluna fyrir Snertingu Karl konungur snýr aftur úr veikindaleyfi Fréttatía vikunnar: Þyrlur, forsetaframbjóðendur og skemmdarverk „Það er einmanalegt að missa móður“ Trúlofuðust á gjörgæslunni eftir bílslys á Íslandi Ellý snýr aftur vegna fjölda áskorana Ætlað að auka umræðu og sýnileika leiðsöguhunda Nýtt upphaf Margrétar: „Búin að heita þessu nafni í rúma viku“ Borgarstjóri og frú tóku veislustjórnina að sér Fágæt og falleg eign við Flókagötu Aron passaði varla inn í bílinn Nefnd í höfuðið á tveimur mikilvægum konum í lífi þeirra Grínari selur íbúð í Vesturbænum Sophia Bush kemur út úr skápnum „Hann var langt á undan sinni samtíð“ Will Smith hrifinn af akureyrsku hjartaljósunum Ebba Katrín valin bæjarlistamaður Hafnarfjarðar Logi Geirs og Inga Tinna eiga von á barni Varð móðir sextán ára Heyrt kjaftasögurnar um eldri mennina sem stýri henni Japaninn sló heimsmet í Hlíðarfjalli Lekker hæð listakonu til sölu „Stundum finnst mér ég getað sigrað heiminn“ Sjá meira
Samstaða á samfélagsmiðlum getur skapað góðar aðstæður til að segja frá kynferðisofbeldi. Jákvæð viðbrögð skipta máli því neikvæð viðbrögð geta haft slæm áhrif á líðan þess sem segir frá og aukið líkur á þunglyndi. Dr. Bryndís Björk Ásgeirsdóttir og dr. Rannveig Sigurvinsdóttir voru á meðal þeirra sem fluttu erindi á ráðstefnunni en Bryndís Björk er dósent við sálfræðideild Háskólans í Reykjavík og Rannveig er lektor við sömu deild. Þær hafa rannsakað frásagnir af kynferðisofbeldi á Facebook og Twitter á tímabilinu apríl 2015 til mars 2017.Viðbrögðin voru jákvæð „Frásagnir á netinu geta verið margs konar og farið fram í lokuðum og hálflokuðum hópum,“ segir Bryndís Björk. „Rannsóknin okkar gaf til kynna að af þeim 400 frásögnum sem við skoðuðum komu fram einungis jákvæð viðbrögð en engin neikvæð viðbrögð, allavega sem sýnileg voru,“ segir hún. „Það er ekki útilokað að það hafi verið einhver neikvæð viðbrögð í einkaskilaboðum eða athugasemdir sem búið hefur verið að eyða. Það að segja frá kynferðislegu ofbeldi á samfélagsmiðlum, þá skiptir máli í hvaða samhengi þú segir frá. Til að mynda sáum við í rannsókninni að tíðni frásagna jókst mikið á tímapunktum þar sem mikil umfjöllun var um málefnið í fjölmiðlum þegar til dæmis druslugangan átti sér stað og mótmæli fyrir framan lögreglustöðina í Reykjavík. Á þeim tímapunktum jókst líklega samstaða, sérstaklega í ákveðnum hópum á samfélagsmiðlum, sem skapaði jarðveg til frásagna í framhaldi,“ segir Bryndís Björk. „Í einum hópnum sem við skoðuðum, sem kallaðist Beauty tips, virðist hafa myndast samstaða og stuðningur þar sem umhverfið var jákvætt. Þetta voru í raun mjög góðar aðstæður en það þýðir ekki að allar aðstæður á netinu séu þannig. Þetta sýnir að það geta orðið til styðjandi aðstæður í hópum þar sem skapast ákveðin samstaða og samfélag þannig að þú færð traustan grunn og aðstæður til að geta sagt frá. Þér líður vel með að segja frá og þú færð jákvæð stuðningsviðbrögð á móti,“ segir Bryndís Björk, en það þarf að biðja um aðgang í hópinn þannig að það er ákveðið val inn í hann.RannveigHafa hvetjandi áhrif Sögurnar hafa hvetjandi áhrif á aðra til að segja frá. „Það er talið að sé reynslusaga þín lík einhverri frásögn sem þú hefur heyrt af þá auki það líkurnar á því að þú skilgreinir það sem þú varðst fyrir sem kynferðisofbeldi, þannig býr hver frásögn til ákveðna fyrirmynd – þessi sagði frá, kannski ég geti þá sagt frá líka,“ segir Bryndís Björk og útskýrir að það skipti máli annars vegar að sagan passi inn í normið og að það að fylgjast með svo mörgum segja frá og sjá þá einstaklinga fá stuðning sé hvetjandi til frásagnar. Hversu mikilvæg eru þessi fyrstu viðbrögð eftir að sagt er frá kynferðisofbeldi? „Erlendar rannsóknir hafa gefið til kynna að neikvæð viðbrögð eftir frásögn um kynferðislegt ofbeldi geti haft neikvæð áhrif á líðan þess sem segir frá, til dæmis geta aukist líkur á því að viðkomandi þrói með sér þunglyndi, kvíða og áfallastreituröskun. Þá aukast líkur á því að viðkomandi segi ekki fleirum frá eða dragi frásögn sína til baka. Þá hafa þessar rannsóknir einnig gefið til kynna að jákvæð viðbrögð við frásögn geti aukið líkur á vellíðan og á því að viðkomandi segi fleirum frá og leiti sér aðstoðar,“ segir Rannveig. Er hægt að segja hvort það hafi minni eða meiri áhrif að segja frá á samfélagsmiðlum en í „raunheimum“? „Nei, það er ekki hægt að álykta um áhrifin en frásögnin tekur á sig ólíka mynd þar sem hún nær til margfalt fleiri einstaklinga og viðbrögðin eru ýmist í formi tilfinningatákna eða á skriflegu formi. Þá getur frásögnin verið hvetjandi fyrir aðra til að segja frá, eins og rannsóknin okkar gaf til kynna,“ segir Rannveig. Hvernig sjáið þið fyrir ykkur framhaldið? Er mikilvægt að hafa áfram þennan vettvang sem samfélagsmiðlarnir eru til að deila sögu sinni?Segja frá í fyrsta sinn „Rannsóknin okkar á frásögnum á Íslandi gefur til kynna að skapast geti góður vettvangur til frásagna um kynferðislegt ofbeldi á samfélagsmiðlum þar sem einstaklingar segja frá í fyrsta sinn eða segja frá sögu sinni á hátt sem þeir hafa ekki gert áður. Við þessar aðstæður virðast þeir einnig fá mikið af jákvæðum og styðjandi viðbrögðum sem getur skipt sköpum fyrir þá,“ segir Bryndís Björk. „Þá má ætla að þegar margir einstaklingar segja frá fjölbreyttum atburðum um kynferðislegt ofbeldi hjálpi það til við að skilgreina fjölbreyttar birtingamyndir ofbeldis og hversu algengt það er. Þannig eru þessi fordæmi ákveðin fyrirmynd eða hvati til frásagnar fyrir þá sem ekki hafa sagt frá. Þá gaf rannsókn okkar til kynna að með því að verða vitni að frásögnum annarra sem fela í sér að skila skömminni geti það hjálpað fleirum að átta sig á að sökin sé ekki þeirra og að skömmin eigi heima hjá gerendum ofbeldis,“ segir Rannveig. Ætti fagfólk einhvern veginn að nálgast þennan hóp, sem kemur fram á netinu, sérstaklega til að geta hjálpað með framhaldið? „Það mikilvægasta er að mjög aðgengilegt og auðvelt sé að leita sér aðstoðar. Þannig er mikilvægt að upplýsingar liggi fyrir og séu vel auglýstar, bæði á netinu og á annan hátt.“
Birtist í Fréttablaðinu Kynferðisofbeldi MeToo Mest lesið Hugsar oft til fyrstu ástarinnar vegna ástandsins í Íran Lífið Gallstasi á meðgöngu: „Ég grátbað um að ég yrði sett af stað“ Áskorun „Það er einmanalegt að missa móður“ Lífið Krakkatían: Celebs, sumar og forseti Íslands Lífið Sveitarstjóri og sauðfjárbóndi fóru á kostum Lífið Hvetur fólk til að nota sólarvörn eftir krabbameinsgreiningu Lífið Ætlar hvorki að hætta að vinna né opna kaffihús Lífið Mynd ársins af palestínskum flóttamanni Lífið Strangheiðarleg dreifbýlistútta og lopapeysan í uppáhaldi Tíska og hönnun Milljónir hafa horft á stikluna fyrir Snertingu Lífið Fleiri fréttir Hugsar oft til fyrstu ástarinnar vegna ástandsins í Íran Krakkatían: Celebs, sumar og forseti Íslands Sveitarstjóri og sauðfjárbóndi fóru á kostum Hvetur fólk til að nota sólarvörn eftir krabbameinsgreiningu Metmæting á tískusýningu útskriftarnema LHÍ Mynd ársins af palestínskum flóttamanni Ætlar hvorki að hætta að vinna né opna kaffihús Milljónir hafa horft á stikluna fyrir Snertingu Karl konungur snýr aftur úr veikindaleyfi Fréttatía vikunnar: Þyrlur, forsetaframbjóðendur og skemmdarverk „Það er einmanalegt að missa móður“ Trúlofuðust á gjörgæslunni eftir bílslys á Íslandi Ellý snýr aftur vegna fjölda áskorana Ætlað að auka umræðu og sýnileika leiðsöguhunda Nýtt upphaf Margrétar: „Búin að heita þessu nafni í rúma viku“ Borgarstjóri og frú tóku veislustjórnina að sér Fágæt og falleg eign við Flókagötu Aron passaði varla inn í bílinn Nefnd í höfuðið á tveimur mikilvægum konum í lífi þeirra Grínari selur íbúð í Vesturbænum Sophia Bush kemur út úr skápnum „Hann var langt á undan sinni samtíð“ Will Smith hrifinn af akureyrsku hjartaljósunum Ebba Katrín valin bæjarlistamaður Hafnarfjarðar Logi Geirs og Inga Tinna eiga von á barni Varð móðir sextán ára Heyrt kjaftasögurnar um eldri mennina sem stýri henni Japaninn sló heimsmet í Hlíðarfjalli Lekker hæð listakonu til sölu „Stundum finnst mér ég getað sigrað heiminn“ Sjá meira