Auðvelduð íbúðakaup geta aukið þenslu Snærós Sindradóttir skrifar 17. ágúst 2016 10:00 Fasteignakaup verða auðveldari fyrir ungt fólk með nýju stuðningskerfi við fyrstu kaupendur. vísir/vilhelm Reynslan hefur sýnt að húsnæðisverð á Íslandi hækkar þegar lánamöguleikum almennings fjölgar. Þetta segir Ásgeir Jónsson hagfræðingur og bendir á að húsnæðismarkaðurinn og lánamarkaðurinn séu nátengdir. Nýtt frumvarp um stuðning við fyrstu kaup á íbúð var kynnt á mánudag. Það miðar að því að fólk geti nýtt séreignarsparnað sinn til tíu ára við kaup á fyrstu íbúð og að ný verðtryggð lán séu ekki lengri en til 25 ára, með nokkrum undantekningum þó. „Á Íslandi hefur fólk lagt gríðarlega mikla vinnu í að velta fyrir sér hvernig fasteign það á að kaupa en síðan hafa allir tekið sömu lánin. Fyrir hrun tóku næstum allir 40 ára verðtryggð lán án þess nokkurn tímann að pæla í hvað hentar þeim. Ég vonast til þess að þetta verði til þess að það verði mismunandi lánakostir í boði eftir því hvar þú ert staddur á lífsleiðinni,“ segir Ásgeir. Hann tekur sem dæmi að sá sem er 25 ára að kaupa sína fyrstu íbúð eigi ekki að fá sömu tegund af láni og sá sem er 45 ára og standi í íbúðarkaupum.Hætta á þenslu „Um leið og þú byrjar að opna aðgengi fólks að lánsfé þá hækkar fasteignaverðið. Það er bara reynslan. Það gerðist árið 2004 og það gerðist líka áður. Um leið og vextir lækka og lántökuheimildin rýmkar þá kaupir fólk sér stærri íbúðir og getur boðið hærra í. Ef allir eru að fá samtímis meiri lántökumöguleika þá hefur það áhrif.“ Árið 2004 varð bönkunum heimilt að bjóða 100 prósent húsnæðislán, með tilheyrandi þenslu. Í Fréttablaðinu í gær sagði Þorsteinn Víglundsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, að grunnvandi Íslendinga á húsnæðismarkaði væri ekki verðtryggingin sem slík, heldur miklu frekar hátt vaxtastig. Lánakjör til fasteignakaupa eru mun hagstæðari á Norðurlöndunum en á Íslandi en sem dæmi má nefna að í Finnlandi er hægt að fá lán sem bera 1 til 1,4 prósent vexti. Óverðtryggð lán á Íslandi bera um sjö prósent vexti en þau má fá á mun lægri vöxtum á Norðurlöndunum eða allt niður í 3,6 prósent.Ásgeir Jónsson hagfræðingurNorrænt kerfi ekki gengið hér „Með norræna vexti þarftu að taka þetta norræna módel alla leið. Þá þarftu að vera með norræna ákvörðun á launum, sem þýðir að það gætir ákveðinnar hófsemi í því hvernig laun hækka, norræna tegund af mynt sem við erum ekki með og líka norræna hagstjórn. En það hefur bara ekki gengið hjá okkur. Okkur hefur ekki tekist að reka hagkerfið með þeim hætti, því miður,“ segir Ásgeir. Hann segir að það snúist að einhverju leyti um pólitískan vilja þó auðvitað sé það fólkið sem kjósi stjórnmálamennina. „En að einhverju leyti virðist þetta vera ákveðið agavandamál. Hluti af þessu gæti verið að við höfum okkar eigin gjaldmiðil. Það hefur legið fyrir í áratugi að ef við missum hagkerfið úr böndunum, hækkum laun of mikið og það verði of mikil þensla, þá sé það ekkert vandamál ef við bara fellum gengið. Það er þessi frábæri gengissveigjanleiki sem allir eru að tala um en hann skapar ákveðið agaleysi. Það er eins og að eiga foreldra sem er alveg sama hvenær þú kemur heim á kvöldin.“ Ásgeir segir að þó horfi til þess að Íslendingar séu að verða agaðri þegar kemur að því að stýra hagkerfinu. „Í síðustu uppsveiflu, frá 2004 til 2008, óx hagkerfið um átta prósent á ári og tókst að vaxa um 30 prósent á fjórum árum áður en það hrundi. Núna erum við búin að vera með hagvöxt í fimm til sex ár sem er mun hægari og jafnari.? Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Full ástæða til að vara foreldra við Innlent Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Innlent Ekki verið ætlun þeirra að gera bílakaupin opinber Innlent Forstjóri Brimborgar á athyglisverðum gestalista Höllu Innlent Allt í háaloft þegar faðirinn sneri til baka úr veikindaleyfi Innlent „Þetta er í rauninni þvert á það sem við viljum sjá“ Innlent Kæra Byko vegna límmiða úr sögunni Innlent Verstu skemmdarverk í sögu Lystigarðsins Innlent Þriðja ungmennið handtekið vegna drápsins í Landskrónu Erlent Ósáttur með hótelið, golfvellina og matinn en fær ekkert endurgreitt Innlent Fleiri fréttir Full ástæða til að vara foreldra við Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Fíkniefni á samfélagsmiðlum og bílakaup verðandi forseta Ekki verið ætlun þeirra að gera bílakaupin opinber Forstjóri Brimborgar á athyglisverðum gestalista Höllu Kæra Byko vegna límmiða úr sögunni Ármúlinn verði vel nothæfur leikskóli eftir tvær vikur Hnífamaðurinn í Lundi áfram bak við lás og slá „Hann meiddi mig ekki mikið“ Umboðsmaður barna krefst svara um nýtt námsmat Sala á fíkniefnum fari fram fyrir opnum tjöldum Ferðamennirnir lausir úr haldi eftir líkamsárás Sala fíkniefna fyrir opnum tjöldum og stemmning á Húsavík Ný líkön sýna umfang hraunsins Allt í háaloft þegar faðirinn sneri til baka úr veikindaleyfi Óbreyttir bændur í Mýrdalnum hafi ekki efni á malbiki Ragnar Þór kennir Pawel eitt og annað í kennslufræðum Segir málið hið sérkennilegasta og krefst svara Boðar laugardagsbongó Verstu skemmdarverk í sögu Lystigarðsins Ók gegn rauðu ljósi og olli hörðum árekstri Vörumerkistákn við fréttir RÚV að kröfu Ólympíunefndarinnar Skoða að flytja Blóðbankann vegna myglu og raka „Þetta er í rauninni þvert á það sem við viljum sjá“ Ráðherra hyggst skoða nafnabreytingu Mohamad Th. Jóhannessonar Sinnti ekki merkjum um að stoppa en reyndi ekki að komast undan Tveir fluttir á bráðamóttöku eftir árekstur á Miklubraut Ósáttur með hótelið, golfvellina og matinn en fær ekkert endurgreitt „Þurfum að grípa inn í ekki seinna en strax“ Þjórsárdalur heillar og synt í Gjánni Sjá meira
Reynslan hefur sýnt að húsnæðisverð á Íslandi hækkar þegar lánamöguleikum almennings fjölgar. Þetta segir Ásgeir Jónsson hagfræðingur og bendir á að húsnæðismarkaðurinn og lánamarkaðurinn séu nátengdir. Nýtt frumvarp um stuðning við fyrstu kaup á íbúð var kynnt á mánudag. Það miðar að því að fólk geti nýtt séreignarsparnað sinn til tíu ára við kaup á fyrstu íbúð og að ný verðtryggð lán séu ekki lengri en til 25 ára, með nokkrum undantekningum þó. „Á Íslandi hefur fólk lagt gríðarlega mikla vinnu í að velta fyrir sér hvernig fasteign það á að kaupa en síðan hafa allir tekið sömu lánin. Fyrir hrun tóku næstum allir 40 ára verðtryggð lán án þess nokkurn tímann að pæla í hvað hentar þeim. Ég vonast til þess að þetta verði til þess að það verði mismunandi lánakostir í boði eftir því hvar þú ert staddur á lífsleiðinni,“ segir Ásgeir. Hann tekur sem dæmi að sá sem er 25 ára að kaupa sína fyrstu íbúð eigi ekki að fá sömu tegund af láni og sá sem er 45 ára og standi í íbúðarkaupum.Hætta á þenslu „Um leið og þú byrjar að opna aðgengi fólks að lánsfé þá hækkar fasteignaverðið. Það er bara reynslan. Það gerðist árið 2004 og það gerðist líka áður. Um leið og vextir lækka og lántökuheimildin rýmkar þá kaupir fólk sér stærri íbúðir og getur boðið hærra í. Ef allir eru að fá samtímis meiri lántökumöguleika þá hefur það áhrif.“ Árið 2004 varð bönkunum heimilt að bjóða 100 prósent húsnæðislán, með tilheyrandi þenslu. Í Fréttablaðinu í gær sagði Þorsteinn Víglundsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, að grunnvandi Íslendinga á húsnæðismarkaði væri ekki verðtryggingin sem slík, heldur miklu frekar hátt vaxtastig. Lánakjör til fasteignakaupa eru mun hagstæðari á Norðurlöndunum en á Íslandi en sem dæmi má nefna að í Finnlandi er hægt að fá lán sem bera 1 til 1,4 prósent vexti. Óverðtryggð lán á Íslandi bera um sjö prósent vexti en þau má fá á mun lægri vöxtum á Norðurlöndunum eða allt niður í 3,6 prósent.Ásgeir Jónsson hagfræðingurNorrænt kerfi ekki gengið hér „Með norræna vexti þarftu að taka þetta norræna módel alla leið. Þá þarftu að vera með norræna ákvörðun á launum, sem þýðir að það gætir ákveðinnar hófsemi í því hvernig laun hækka, norræna tegund af mynt sem við erum ekki með og líka norræna hagstjórn. En það hefur bara ekki gengið hjá okkur. Okkur hefur ekki tekist að reka hagkerfið með þeim hætti, því miður,“ segir Ásgeir. Hann segir að það snúist að einhverju leyti um pólitískan vilja þó auðvitað sé það fólkið sem kjósi stjórnmálamennina. „En að einhverju leyti virðist þetta vera ákveðið agavandamál. Hluti af þessu gæti verið að við höfum okkar eigin gjaldmiðil. Það hefur legið fyrir í áratugi að ef við missum hagkerfið úr böndunum, hækkum laun of mikið og það verði of mikil þensla, þá sé það ekkert vandamál ef við bara fellum gengið. Það er þessi frábæri gengissveigjanleiki sem allir eru að tala um en hann skapar ákveðið agaleysi. Það er eins og að eiga foreldra sem er alveg sama hvenær þú kemur heim á kvöldin.“ Ásgeir segir að þó horfi til þess að Íslendingar séu að verða agaðri þegar kemur að því að stýra hagkerfinu. „Í síðustu uppsveiflu, frá 2004 til 2008, óx hagkerfið um átta prósent á ári og tókst að vaxa um 30 prósent á fjórum árum áður en það hrundi. Núna erum við búin að vera með hagvöxt í fimm til sex ár sem er mun hægari og jafnari.?
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Full ástæða til að vara foreldra við Innlent Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Innlent Ekki verið ætlun þeirra að gera bílakaupin opinber Innlent Forstjóri Brimborgar á athyglisverðum gestalista Höllu Innlent Allt í háaloft þegar faðirinn sneri til baka úr veikindaleyfi Innlent „Þetta er í rauninni þvert á það sem við viljum sjá“ Innlent Kæra Byko vegna límmiða úr sögunni Innlent Verstu skemmdarverk í sögu Lystigarðsins Innlent Þriðja ungmennið handtekið vegna drápsins í Landskrónu Erlent Ósáttur með hótelið, golfvellina og matinn en fær ekkert endurgreitt Innlent Fleiri fréttir Full ástæða til að vara foreldra við Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Fíkniefni á samfélagsmiðlum og bílakaup verðandi forseta Ekki verið ætlun þeirra að gera bílakaupin opinber Forstjóri Brimborgar á athyglisverðum gestalista Höllu Kæra Byko vegna límmiða úr sögunni Ármúlinn verði vel nothæfur leikskóli eftir tvær vikur Hnífamaðurinn í Lundi áfram bak við lás og slá „Hann meiddi mig ekki mikið“ Umboðsmaður barna krefst svara um nýtt námsmat Sala á fíkniefnum fari fram fyrir opnum tjöldum Ferðamennirnir lausir úr haldi eftir líkamsárás Sala fíkniefna fyrir opnum tjöldum og stemmning á Húsavík Ný líkön sýna umfang hraunsins Allt í háaloft þegar faðirinn sneri til baka úr veikindaleyfi Óbreyttir bændur í Mýrdalnum hafi ekki efni á malbiki Ragnar Þór kennir Pawel eitt og annað í kennslufræðum Segir málið hið sérkennilegasta og krefst svara Boðar laugardagsbongó Verstu skemmdarverk í sögu Lystigarðsins Ók gegn rauðu ljósi og olli hörðum árekstri Vörumerkistákn við fréttir RÚV að kröfu Ólympíunefndarinnar Skoða að flytja Blóðbankann vegna myglu og raka „Þetta er í rauninni þvert á það sem við viljum sjá“ Ráðherra hyggst skoða nafnabreytingu Mohamad Th. Jóhannessonar Sinnti ekki merkjum um að stoppa en reyndi ekki að komast undan Tveir fluttir á bráðamóttöku eftir árekstur á Miklubraut Ósáttur með hótelið, golfvellina og matinn en fær ekkert endurgreitt „Þurfum að grípa inn í ekki seinna en strax“ Þjórsárdalur heillar og synt í Gjánni Sjá meira