Fékk lifandi selorma í fiskréttinum: Þarf oft meira til en tískueldun

„Þegar ég var við það að hefja upp raust mína bætti sessunauturinn hins vegar við eftirfarandi óhugnaðarupplýsingum: „Ormurinn er lifandi.“ Svona lýsir Sóley Kaldal því þegar hún og samferðamaður hennar fengu lifandi selorma í fiskréttum sem þau höfðu pantað á veitingastað í miðborg Reykjavíkur.

Selormar eru sníkjudýr sem lifa í þorski en lokahýsill þeirra og kjörlendi er hins vegar í sel. Þó svo að það sé ekkert tiltökumál að rekast á orma í fisknum og að engum verði meint af því að éta einn dauðan orm segir dýrafræðingur því hins vegar ekki eins farið þegar ormurinn er ennþá á lífi.

Sóley segist eftir máltíðina hafa haft samband við kokk staðarins til að ítreka atvikið. „Hann sagði að þau elduðu fiskinn við ca. 65°C en ormarnir dræpust stundum ekki fyrr en við 85°C. Þegar ég spurði af hverju þeir elduðu þá ekki fiskinn tryggilega við það hitastig sagði kokkurinn að við það myndi hann bara „skemma fiskinn,“ segir Sóley.

„Þegar líða tók á daginn fór atvikið að valda mér hugarangri og eins og ábyrgri þungaðri konu sæmir, hringdi ég í ljósmóður til að athuga hvort mér eða barni yrði meint af mögulegu lifandi-ormaáti. Það var fátt um svör,“ segir Sóley sem bætir við að hún hafi þá einnig haft samband við aðra heilbrigðisstarfsmenn og kvensjúkdómalækni sem einnig þekktu lítið til mögulegrar skaðsemi sníkilsins.

Dýrafræðingurinn Karl Skírnisson segir í samtali við Vísi að selormur geti, leynist hann lifandi í fiskréttum, fundið sér lífvænlegar aðstæður í magasekk mannfólks. Nái ormur að komast lifandi ofan í maga fólks getur hann borað þar sár með tilheyrandi kvölum og vanlíðan hýsilsins.

Karl segir að nokkur slík dæmi hafa komið upp á Íslandi á undanförnum árum. Hann rekur tvö slík dæmi í grein sem hann ritaði í Læknablaðið árið 2006.

Í báðum tilvikum hafði ungt fólk borðað létteldaðan steinbít og nokkrum dögum síðar orðið vart við ertingu í hálsi og munnholi. Við nánari athugun kom í ljós að um var að ræða lirfur hringorsmins Pseudoterranova decipiens sem báðar höfðu náð að þroskast í maga hýsilsins og að lokum skriðið upp vélindað og út um munn þeirra beggja.

Karl segir í grein sinni að þessi hætta kunni að fylgja neyslu á hráu eða lítt hituðu sjávarfangi, sem hefur færst í vöxt á undanförnum árum og áratugum. Þá hafi neysla á hráum fiski í tilbúnum fiskréttum einnig aukist á undanförnum árum. „Brýnt er að fiskur sem notaður er í slíka rétti hafi áður verið vandlega ormahreinsaður (gegnumlýstur á ljósaborði) en öruggara er þó að hráefnið hafi áður verið fryst það lengi að lirfur í því séu örugglega dauðar“ segir Karl í grein sinni.

Hefðbundnar aðferðir hér á landi við að matbúa fisk þar sem þess hefur verið gætt að sjóða eða gegnumsteikja fisk virðast hins vegar hafa dugað til að koma í veg fyrir að hringormar hafi komist lifandi ofan í menn. Hringormar í fiskholdi drepast við hitun upp fyrir 70°C í eina mínútu eða í 20°C frosti í vikutíma.

Því kunni að vera betra að elda fisk upp á gamla mátann vilji fólk vera alveg visst um að ormarnir rati ekki lifandi ofan í meltingarveginn eða huga þeim mun betur að ormahreinsuninni.

„Það smitast jú enginn af ormum sem eru teknir í burtu,“ eins og Karl kemst að orði.