Öll börn eiga rétt á móðurmáli

„Börn sem fá ekki móðurmálskennslu fá ekki jöfn tækifæri í námi,“ segir Renata Pesková Emilsson, formaður Móðurmáls, samtaka um tvítyngi á Íslandi og doktorsnemi í móðurmálskennslu og tvítyngi.

Móðurmál barna af erlendum uppruna er ekki kennt í íslensku menntakerfi. Ýmsir þjóðernishópar hafa tekið sig saman og bjóða upp á móðurmálskennslu fyrir börnin um helgar en það starf er unnið í sjálfboðavinnu og ekki samkvæmt samræmdri námsáætlun. Renata segir móðurmálskennsluna þurfa að vera lögbundna í skólum með námsskrá og viðurkenndum kennurum til að öll börn af erlendum uppruna geti haldið í við íslensk börn í námi.

„Auðvitað er ábyrgðin í höndum foreldranna en stundum er erfitt að sannfæra þá um þörfina fyrir móðurmálskennslu. Aðrir foreldrar hafa hreinlega ekki tíma til eða færi á að styðja börnin sín í námi. Enn aðrir tala ekki móðurmálið við börnin sín og því ná börnin aldrei almennilegum tökum á nokkru tungumáli. Barnið þarf að kunna að skrifa, greina móðurmálið og nota á skapandi hátt. Sá orðaforði sem barn býr yfir hefur bein áhrif á námsárangur í framtíðinni og skapar mikilvægan grunn til að læra nýtt tungumál,“ segir Renata og bendir á að þessir foreldrar þurfi stuðning frá menntakerfinu.

Rannsóknir sýna að eftir því sem barn hefur betri tök á móðurmálinu, því betur gengur því að læra nýtt tungumál. Renata kemur sjálf frá Tékklandi og talar alltaf tékknesku við son sinn þegar þau eru tvö saman. Hann er fæddur á Íslandi og talar bæði íslensku og tékknesku. Renata segir mun erfiðara fyrir börn að flytja til Íslands á grunnskólaaldri og missa tengslin við móðurmálið en um leið þurfa að læra nýtt tungumál frá grunni.

„Ef við tökum móðurmálið af börnunum og segjum að það skipti ekki máli, hvaða skilaboð erum við að senda þeim? Þetta eru rætur barnsins, menningararfur, sem er mjög mikilvægt fyrir sjálfsmynd þess. Svo er sagt að barn sé mállaust ef það talar ekki íslensku, til dæmis í skólanum. En það er ekki rétt. Það á heilt móðurmál til að nota.“

Tvítyngi er fjársjóður fyrir samfélagið

Íslensk málnefnd hefur ályktað um stöðu íslenskrar tungu í tilefni dags íslenskrar tungu. Nefndin beinir sjónum sínum að íslensku sem öðru máli og þá einkum að börnum af erlendum uppruna og skólastarfi.

Í ályktun frá nefndinni kemur fram að fjöldi barna með innflytjendabakgrunn hafi margfaldast á örfáum árum, þau börn fari síður í framhaldsnám og ljóst sé að skólakerfið standi frammi fyrir miklum áskorunum á næstu árum.

„Ég hef heyrt um hálftyngd börn sem eru veik í bæði móðurmáli og íslensku. Eru hreinlega ekki með tungumál til að tileinka sér flókna hugsun,“ segir Sigríður Þorvaldsdóttir, fulltrúi í íslenskri málnefnd og aðjúnkt í íslensku sem öðru máli. „Skólakerfið þarf að bregðast við þessum nýju aðstæðum.“

Sigríður segir tungumálið vera í höndum barnanna og því mikilvægt að vekja athygli á málinu. Hún segir tungumálastöðu barna af erlendum uppruna vera áhyggjuefni og nú sé tækifærið til að skoða þessi mál og lagfæra. „Það þarf að efla þessi börn. Það er mikill fjársjóður að hafa tvítyngda einstaklinga í samfélaginu og fá öll þessi tungumál. Annars ölum við upp nýja stétt fólks, útlendinga sem komast aldrei almennilega inn í samfélagið og fá aldrei sömu tækifæri. Þarna skiptir tungumálið höfuðmáli ásamt virðingu, skilningi og umburðarlyndi.“