Umdeildur og rammpólitískur einfari 8. október 2010 03:00 Mario Vargas Llosa Í umsögn dómnefndar Nóbelsverðlaunanna segir að Vargas Llosa hljóti verðlaunin fyrir „kortlagningu á valdakerfum og áhrifamiklar frásagnir af baráttu, byltingum og ósigrum einstaklingsins.“ Nordic Photos/ AFP Tilkynnt var í gær að perúski rithöfundurinn Mario Vargas Llosa hlyti Nóbelsverðlaunin í bókmenntum í ár. Vargas Llosa var í fararbroddi suður-amerískra rithöfunda á 7. áratugnum en varð umdeildur eftir að hann tók að láta að sér kveða í stjórnmálum. Mario Vargas Llosa er fæddur í Perú 1936. Hann vakti mikla athygli í heimalandi sínu með fyrstu skáldsögu sinni, La ciudad y los perros (Borgin og hundarnir) sem kom út 1963. Evrópubúar voru að gefa suður-amerískum bókmenntum æ meiri gaum á þessum árum og var Vargas Llosa í fararbroddi þeirra höfunda sem mesta athygli vöktu, ásamt Julio Cortázar, Carlos Fuentes, og Gabriel García Márquez. Hann skrifaði tvær þjóðfélagslegar skáldsögur til viðbótar á sjöunda áratugnum; þá þriðju, Conversación en la catedral (Samtal í dómkirkjunni) segja margir vera hans pólitískasta verk. Á áttunda áratugnum gaf Vargas Llosa út nokkrar styttri og léttari sögur, þar sem kvað við annan og léttari tón, en í fyrri bókum hans. Árið 1981 sneri hann sér aftur að þjóðfélagslegum skáldskap þegar hann gaf út, La guerra del fin del mundo (Stríðið um heimsenda); sögulega skáldsögu sem gerðist í Brasilíu á 19. öld. Margir flokka hana með fyrri þjóðfélagslegu skáldsögum hans, þó að þarna hafi kveðið við annan tónn en í fyrri verkum hans, sem helgist meðal annars af breyttri lífsafstöðu höfundarins, sem framan af hafði verið sannfærður sósíalisti en gekk smám saman af trúnni – ekki síst fyrir tilstilli Kastrós á Kúbu og illrar meðferðar hans á mennta- og listamönnum. Eftir því sem leið á 9. áratuginn fikraði Vargas Llosa sig sífellt lengra til hægri í pólitískum skoðunum, sem lyktaði með því að hann bauð sig fram til forseta í Perú árið 1990. Stefnumálin voru í anda frjálshyggju en hann laut í lægra haldi fyrir Alberto Fujimori í lokaumferð kosninganna. Samfara pólitískum afskiptum varð Vargas Llosa umdeildur og féll í skuggann af öðrum höfundum á borð við Gabriel García Márquez og Isabel Allende. (Vargas Llosa og García Márquez voru reyndar nánir vinir en hafa ekki talast við eftir að sá fyrrnefndi kýldi þann síðarnefnda í Mexíkó 1976.) Eftir forsetaframboðið hætti Vargas Llosa beinum afskiptum af stjórnmálum og fluttist til Evrópu; hann hlaut spænskan ríkisborgararétt árið 1993 og hefur í seinni tíð aðallega búið í London. Árið 2000 gaf Varga Llosa út aðra sögulega skáldsögu, La fiesta del chivo (Veisla geitarinnar), pólitískan trylli sem gerist í tíð einræðisherrans Rafaels Trujillo í Dóminíska lýðveldinu, og hlaut hún góðar viðtökur. Síðasta bók Vargas Llosa, Travesuras de la niña mala (Vonda stúlkan) kom út 2006. Að minnsta kosti tvær bækur eftir hann hafa komið út í íslenskri þýðingu Sigrúnar Ástríðar Eiríksdóttur, Hver myrti Móleró? og Pantaljón og sérþjónustan. bergsteinn@frettabladid.is Mest lesið Einn frægasti köttur landsins sló í gegn á dögunum Lífið Aðeins þrír dagar liðnir og Bergur biður um hjálp Lífið Girnileg pizzaloka sem þú verður að prófa! Lífið samstarf Emúinn í dyragættinni reyndist eiga heima á Drunk Rabbit Lífið Katrín og Þorgerður gáfu syninum nafn Lífið Próteinbollur að hætti Gumma kíró Lífið Áslaug Arna kom sér fyrir á innan við viku Lífið „Best að vera allsber úti í náttúrunni“ Tíska og hönnun „Pabbi minn vakir yfir mér“ Lífið Barbie dúkka með sykursýki týpu eitt Lífið Fleiri fréttir Einn frægasti köttur landsins sló í gegn á dögunum Aðeins þrír dagar liðnir og Bergur biður um hjálp Emúinn í dyragættinni reyndist eiga heima á Drunk Rabbit Barbie dúkka með sykursýki týpu eitt Próteinbollur að hætti Gumma kíró Katrín og Þorgerður gáfu syninum nafn Hanna Katrín heiðursgrillari á Kótelettunni „Pabbi minn vakir yfir mér“ Heitustu skvísur landsins fögnuðu íslenskri húðvöru Áslaug Arna kom sér fyrir á innan við viku Skákborðsréttir nýjasta matartískan Tímalausar og fallegar brúðargjafir Þórdís Elva fann ástina í örmum poppstjörnu Eins og ef Laddi hefði hvatt krakka til að reykja krakk eða sígarettur Perry og Bloom saman á snekkju Bezos Vissu fyrir löngu að þau vildu verja ævinni saman Aðalsteinn og Elísabet selja íbúðina Sumarsalat sem lætur bragðlaukana dansa Bjössi og Dísa í carnival stemningu í miðbænum Samdi CIA lag Scorpions, Wind of Change, til að fella Sovétríkin? Stjörnulífið: „Grín sem gekk allt of langt“ „Síðustu tíu árin hafa verið erfið“ „Það segir eitthvað að þetta sé fjórtánda sumarið“ Varð mjög hræddur en fann huggun í húmornum Krakkatían: Tölur, mýs og tónlist Julian McMahon látinn Var orðið að spurningu um líf og dauða Fréttatía vikunnar: Andlát, fyllerí og fiskur Aron Kristinn orðinn pabbi Vonbrigði að aðeins tvær konur komi fram á Kótelettunni Sjá meira
Tilkynnt var í gær að perúski rithöfundurinn Mario Vargas Llosa hlyti Nóbelsverðlaunin í bókmenntum í ár. Vargas Llosa var í fararbroddi suður-amerískra rithöfunda á 7. áratugnum en varð umdeildur eftir að hann tók að láta að sér kveða í stjórnmálum. Mario Vargas Llosa er fæddur í Perú 1936. Hann vakti mikla athygli í heimalandi sínu með fyrstu skáldsögu sinni, La ciudad y los perros (Borgin og hundarnir) sem kom út 1963. Evrópubúar voru að gefa suður-amerískum bókmenntum æ meiri gaum á þessum árum og var Vargas Llosa í fararbroddi þeirra höfunda sem mesta athygli vöktu, ásamt Julio Cortázar, Carlos Fuentes, og Gabriel García Márquez. Hann skrifaði tvær þjóðfélagslegar skáldsögur til viðbótar á sjöunda áratugnum; þá þriðju, Conversación en la catedral (Samtal í dómkirkjunni) segja margir vera hans pólitískasta verk. Á áttunda áratugnum gaf Vargas Llosa út nokkrar styttri og léttari sögur, þar sem kvað við annan og léttari tón, en í fyrri bókum hans. Árið 1981 sneri hann sér aftur að þjóðfélagslegum skáldskap þegar hann gaf út, La guerra del fin del mundo (Stríðið um heimsenda); sögulega skáldsögu sem gerðist í Brasilíu á 19. öld. Margir flokka hana með fyrri þjóðfélagslegu skáldsögum hans, þó að þarna hafi kveðið við annan tónn en í fyrri verkum hans, sem helgist meðal annars af breyttri lífsafstöðu höfundarins, sem framan af hafði verið sannfærður sósíalisti en gekk smám saman af trúnni – ekki síst fyrir tilstilli Kastrós á Kúbu og illrar meðferðar hans á mennta- og listamönnum. Eftir því sem leið á 9. áratuginn fikraði Vargas Llosa sig sífellt lengra til hægri í pólitískum skoðunum, sem lyktaði með því að hann bauð sig fram til forseta í Perú árið 1990. Stefnumálin voru í anda frjálshyggju en hann laut í lægra haldi fyrir Alberto Fujimori í lokaumferð kosninganna. Samfara pólitískum afskiptum varð Vargas Llosa umdeildur og féll í skuggann af öðrum höfundum á borð við Gabriel García Márquez og Isabel Allende. (Vargas Llosa og García Márquez voru reyndar nánir vinir en hafa ekki talast við eftir að sá fyrrnefndi kýldi þann síðarnefnda í Mexíkó 1976.) Eftir forsetaframboðið hætti Vargas Llosa beinum afskiptum af stjórnmálum og fluttist til Evrópu; hann hlaut spænskan ríkisborgararétt árið 1993 og hefur í seinni tíð aðallega búið í London. Árið 2000 gaf Varga Llosa út aðra sögulega skáldsögu, La fiesta del chivo (Veisla geitarinnar), pólitískan trylli sem gerist í tíð einræðisherrans Rafaels Trujillo í Dóminíska lýðveldinu, og hlaut hún góðar viðtökur. Síðasta bók Vargas Llosa, Travesuras de la niña mala (Vonda stúlkan) kom út 2006. Að minnsta kosti tvær bækur eftir hann hafa komið út í íslenskri þýðingu Sigrúnar Ástríðar Eiríksdóttur, Hver myrti Móleró? og Pantaljón og sérþjónustan. bergsteinn@frettabladid.is
Mest lesið Einn frægasti köttur landsins sló í gegn á dögunum Lífið Aðeins þrír dagar liðnir og Bergur biður um hjálp Lífið Girnileg pizzaloka sem þú verður að prófa! Lífið samstarf Emúinn í dyragættinni reyndist eiga heima á Drunk Rabbit Lífið Katrín og Þorgerður gáfu syninum nafn Lífið Próteinbollur að hætti Gumma kíró Lífið Áslaug Arna kom sér fyrir á innan við viku Lífið „Best að vera allsber úti í náttúrunni“ Tíska og hönnun „Pabbi minn vakir yfir mér“ Lífið Barbie dúkka með sykursýki týpu eitt Lífið Fleiri fréttir Einn frægasti köttur landsins sló í gegn á dögunum Aðeins þrír dagar liðnir og Bergur biður um hjálp Emúinn í dyragættinni reyndist eiga heima á Drunk Rabbit Barbie dúkka með sykursýki týpu eitt Próteinbollur að hætti Gumma kíró Katrín og Þorgerður gáfu syninum nafn Hanna Katrín heiðursgrillari á Kótelettunni „Pabbi minn vakir yfir mér“ Heitustu skvísur landsins fögnuðu íslenskri húðvöru Áslaug Arna kom sér fyrir á innan við viku Skákborðsréttir nýjasta matartískan Tímalausar og fallegar brúðargjafir Þórdís Elva fann ástina í örmum poppstjörnu Eins og ef Laddi hefði hvatt krakka til að reykja krakk eða sígarettur Perry og Bloom saman á snekkju Bezos Vissu fyrir löngu að þau vildu verja ævinni saman Aðalsteinn og Elísabet selja íbúðina Sumarsalat sem lætur bragðlaukana dansa Bjössi og Dísa í carnival stemningu í miðbænum Samdi CIA lag Scorpions, Wind of Change, til að fella Sovétríkin? Stjörnulífið: „Grín sem gekk allt of langt“ „Síðustu tíu árin hafa verið erfið“ „Það segir eitthvað að þetta sé fjórtánda sumarið“ Varð mjög hræddur en fann huggun í húmornum Krakkatían: Tölur, mýs og tónlist Julian McMahon látinn Var orðið að spurningu um líf og dauða Fréttatía vikunnar: Andlát, fyllerí og fiskur Aron Kristinn orðinn pabbi Vonbrigði að aðeins tvær konur komi fram á Kótelettunni Sjá meira