Skáld á jaðri jaðarskálda 15. desember 2010 00:01 Þröstur segir Jónas E. Svafár ávallt hafa verið hafðan úti á kanti, jafnvel meðal atómskáldanna sem áttu þó líka að heita úti á kanti hins íslenska bókmenntaheims. Fréttablaðið/Vilhelm Bókaforlagið Omdúrman gefur út í samvinnu við Listasafn Íslands bókina Jónas E. Svafár – ljóð og myndir. Þröstur Helgason ritstýrði verkinu um þennan sérstaka listamann. Í bókinni má finna heildarsafn ljóða og mynda Jónasar E. Svafár (1925-2004), meðal annars litprentaða, handgerða útgáfu að fyrstu ljóðabók Jónasar „Það blæðir úr morgunsárinu“. Auk þess að ritstýra bókinni ritar Þröstur Helgason formála að bókinni, sem og Ingólfur Arnarsson myndlistarmaður. Jónas var af samferðamönnum sínum kallaður grallari, sérvitringur, gamansamur galgopi og hrekkjalómurinn með orðaleikina. Erindi hans var hins vegar skýrt, Jónas beindi spjótum sínum að yfirdrepsskap og heimsku valdhafa, stríðsrekstri og mannúðarskorti. Þröstur ritstýrði bókinni að umleitan Hjálmars Sveinssonar hjá Omdúrman. „Jónas E. Svafár er mjög spennandi höfundur,“ segir Þröstur, „og tímabært að dusta af honum rykið, hann var dálítið dottinn út úr samhengi.“ Þótt nafn Jónasar hafi ekki verið skráð með feitu letri á spjöld bókmenntasögunnar, telur Þröstur áhrif hans meiri en margan grunar. „Ég rek ákveðna slóð í formálanum,“ segir Þröstur. „Elías Mar sér til dæmis þráð í íslenskri ljóðlist allt frá Kvæðakveri Halldórs Laxness til ljóða Þórarins Eldjárns með viðkomu í Jónasi Svafár, Degi Sigurðarsyni og sjálfum sér. Ég held að það megi líka finna áhrif frá Jónasi og þeirri hefð sem hann stóð fyrir í fyrstu ljóðabókum Einars Más, sem birtist til dæmis í málnotkun, orðaleikjum og þessari „banal“ pólitísku nálgun á veruleikann. Síðan eru það yngri skáld á borð við Steinar Braga, Kristínu Svövu Tómasdóttur og Eirík Örn Norðdahl. Ég held að áhrifa Jónasar gæti nokkuð í þeirra verkum.“ Jónas var sérstakur karakter og oft á skjön við sinn samtíma. Fyrir vikið hefur hann ekki verið metinn að verðleikum að mati Þrastar. „Það sýnir sig nokkuð skýrt þegar saga mannsins er skoðuð og viðtökurnar við bókum hans. Hann var alveg úti á jaðrinum í hinum íslenska bókmenntaheimi; meira að segja atómskáldin, sem voru þá á jaðrinum settu hann út á kant. Sjálfsagt fannst þeim hann skrítinn og bernskur. En þegar maður rýnir í verk hans í ljósi þess sem var að gerast í alþjóðlegri ljóðlist og myndlist, hann teiknaði jú líka, virðist Jónas hafa verið í samræðu við það sem var að gerast ytra í þessum efnum.“ bergsteinn@frettabladid.is Mest lesið „Greyið, hann þarf að horfa á mig deyja“ Lífið Bandaríkjaforseti birtir bull í bunkum Lífið Myndaveisla: Landinn skemmti sér konunglega í Vaglaskógi Lífið Óvæntur Johnny Depp heiðraði Ozzy með Alice Cooper Lífið Gervigreindarfyrirsæta í Vogue vekur ugg Tíska og hönnun Ragga Holm og Elma giftu sig Lífið Krakkatían: Dvergarnir sjö, klukkuturn og plánetur Lífið Hlaupadellan varð að fatamerki: „Ég er giftur götunni“ Tíska og hönnun „Seldist upp í rúturnar nánast jafn snarlega og á tónleikana“ Lífið Unaðsvörur Harry Styles valda titringi Lífið Fleiri fréttir Myndaveisla: Landinn skemmti sér konunglega í Vaglaskógi Bandaríkjaforseti birtir bull í bunkum Óvæntur Johnny Depp heiðraði Ozzy með Alice Cooper „Greyið, hann þarf að horfa á mig deyja“ Krakkatían: Dvergarnir sjö, klukkuturn og plánetur Ragga Holm og Elma giftu sig „Seldist upp í rúturnar nánast jafn snarlega og á tónleikana“ Unaðsvörur Harry Styles valda titringi Líf og fjör í Reykholti í Borgarfirði um helgina á Reykholtshátíð „Það er í raun kraftaverk að hún sé á lífi í dag“ Fréttatía vikunnar: Stórtónleikar, NBA-stjarna á klakanum og heimsfræg lesbía Fólk farið að flykkjast í Vaglaskóg Ása Ninna kveður Bylgjuna Will Smith við Davíð Goða: „Haltu áfram að skapa“ Fögnuðu 181 milljarðs samningi með því að sýna Trump á typpinu Love Island-stjörnur komnar í hóp Íslandsvina „Við viljum alls ekki fá of marga“ Mannauðsstjórinn segir einnig upp Þungaður LeBron leggst þungt á LeBron „Hefði ekki getað óskað mér fallegri dags“ Litríkur karakter sem var engum líkur Hulk Hogan er látinn Fyrsta stiklan úr miðaldaþáttum Balta Rene Kirby er látinn Pamela smellti kossi á Neeson Beittu listamönnum sem leynivopni í kalda stríðinu Hlutabréfin rjúka upp eftir að Sweeney fór í gallabuxurnar „Grunar að hann hafi bara vitað upp á hár hvað væri að fara að gerast“ Stjörnubarnið komið í heiminn Telja Ozzy endurfæddan sem Aquaman Sjá meira
Bókaforlagið Omdúrman gefur út í samvinnu við Listasafn Íslands bókina Jónas E. Svafár – ljóð og myndir. Þröstur Helgason ritstýrði verkinu um þennan sérstaka listamann. Í bókinni má finna heildarsafn ljóða og mynda Jónasar E. Svafár (1925-2004), meðal annars litprentaða, handgerða útgáfu að fyrstu ljóðabók Jónasar „Það blæðir úr morgunsárinu“. Auk þess að ritstýra bókinni ritar Þröstur Helgason formála að bókinni, sem og Ingólfur Arnarsson myndlistarmaður. Jónas var af samferðamönnum sínum kallaður grallari, sérvitringur, gamansamur galgopi og hrekkjalómurinn með orðaleikina. Erindi hans var hins vegar skýrt, Jónas beindi spjótum sínum að yfirdrepsskap og heimsku valdhafa, stríðsrekstri og mannúðarskorti. Þröstur ritstýrði bókinni að umleitan Hjálmars Sveinssonar hjá Omdúrman. „Jónas E. Svafár er mjög spennandi höfundur,“ segir Þröstur, „og tímabært að dusta af honum rykið, hann var dálítið dottinn út úr samhengi.“ Þótt nafn Jónasar hafi ekki verið skráð með feitu letri á spjöld bókmenntasögunnar, telur Þröstur áhrif hans meiri en margan grunar. „Ég rek ákveðna slóð í formálanum,“ segir Þröstur. „Elías Mar sér til dæmis þráð í íslenskri ljóðlist allt frá Kvæðakveri Halldórs Laxness til ljóða Þórarins Eldjárns með viðkomu í Jónasi Svafár, Degi Sigurðarsyni og sjálfum sér. Ég held að það megi líka finna áhrif frá Jónasi og þeirri hefð sem hann stóð fyrir í fyrstu ljóðabókum Einars Más, sem birtist til dæmis í málnotkun, orðaleikjum og þessari „banal“ pólitísku nálgun á veruleikann. Síðan eru það yngri skáld á borð við Steinar Braga, Kristínu Svövu Tómasdóttur og Eirík Örn Norðdahl. Ég held að áhrifa Jónasar gæti nokkuð í þeirra verkum.“ Jónas var sérstakur karakter og oft á skjön við sinn samtíma. Fyrir vikið hefur hann ekki verið metinn að verðleikum að mati Þrastar. „Það sýnir sig nokkuð skýrt þegar saga mannsins er skoðuð og viðtökurnar við bókum hans. Hann var alveg úti á jaðrinum í hinum íslenska bókmenntaheimi; meira að segja atómskáldin, sem voru þá á jaðrinum settu hann út á kant. Sjálfsagt fannst þeim hann skrítinn og bernskur. En þegar maður rýnir í verk hans í ljósi þess sem var að gerast í alþjóðlegri ljóðlist og myndlist, hann teiknaði jú líka, virðist Jónas hafa verið í samræðu við það sem var að gerast ytra í þessum efnum.“ bergsteinn@frettabladid.is
Mest lesið „Greyið, hann þarf að horfa á mig deyja“ Lífið Bandaríkjaforseti birtir bull í bunkum Lífið Myndaveisla: Landinn skemmti sér konunglega í Vaglaskógi Lífið Óvæntur Johnny Depp heiðraði Ozzy með Alice Cooper Lífið Gervigreindarfyrirsæta í Vogue vekur ugg Tíska og hönnun Ragga Holm og Elma giftu sig Lífið Krakkatían: Dvergarnir sjö, klukkuturn og plánetur Lífið Hlaupadellan varð að fatamerki: „Ég er giftur götunni“ Tíska og hönnun „Seldist upp í rúturnar nánast jafn snarlega og á tónleikana“ Lífið Unaðsvörur Harry Styles valda titringi Lífið Fleiri fréttir Myndaveisla: Landinn skemmti sér konunglega í Vaglaskógi Bandaríkjaforseti birtir bull í bunkum Óvæntur Johnny Depp heiðraði Ozzy með Alice Cooper „Greyið, hann þarf að horfa á mig deyja“ Krakkatían: Dvergarnir sjö, klukkuturn og plánetur Ragga Holm og Elma giftu sig „Seldist upp í rúturnar nánast jafn snarlega og á tónleikana“ Unaðsvörur Harry Styles valda titringi Líf og fjör í Reykholti í Borgarfirði um helgina á Reykholtshátíð „Það er í raun kraftaverk að hún sé á lífi í dag“ Fréttatía vikunnar: Stórtónleikar, NBA-stjarna á klakanum og heimsfræg lesbía Fólk farið að flykkjast í Vaglaskóg Ása Ninna kveður Bylgjuna Will Smith við Davíð Goða: „Haltu áfram að skapa“ Fögnuðu 181 milljarðs samningi með því að sýna Trump á typpinu Love Island-stjörnur komnar í hóp Íslandsvina „Við viljum alls ekki fá of marga“ Mannauðsstjórinn segir einnig upp Þungaður LeBron leggst þungt á LeBron „Hefði ekki getað óskað mér fallegri dags“ Litríkur karakter sem var engum líkur Hulk Hogan er látinn Fyrsta stiklan úr miðaldaþáttum Balta Rene Kirby er látinn Pamela smellti kossi á Neeson Beittu listamönnum sem leynivopni í kalda stríðinu Hlutabréfin rjúka upp eftir að Sweeney fór í gallabuxurnar „Grunar að hann hafi bara vitað upp á hár hvað væri að fara að gerast“ Stjörnubarnið komið í heiminn Telja Ozzy endurfæddan sem Aquaman Sjá meira